Falklandy
| terytorium zamorskie | |||||
| |||||
| |||||
| Dewiza: Desire the Right | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania |
1833 | ||||
| Zarządzający | |||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia |
12 173 km² | ||||
| Populacja (2014) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
0,2 os./km² | ||||
| Numer kierunkowy |
+500 | ||||
| Strefa czasowa |
UTC -4 – zima | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Położenie na mapie
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Falklandy (inaczej: Malwiny; ang. Falkland Islands; hiszp. Islas Malvinas) – brytyjskie terytorium zamorskie na południowym Atlantyku, około 480 km od wybrzeży Argentyny obejmujące wyspy o tej samej nazwie. Wyspy znajdują się pod administracją brytyjską, ale prawa do nich rości sobie także Argentyna.
Ustrój polityczny
[edytuj | edytuj kod]Brytyjskie terytorium zamorskie – samorządna parlamentarna monarchia konstytucyjna. Zgodnie z konstytucją, głową terytorium jest król brytyjski, na czele władzy wykonawczej stoi gubernator mianowany przez rząd brytyjski spośród lokalnych polityków. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament składający się z 10 członków – 8 wybieranych w wyborach powszechnych i dwóch mianowanych.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wyspy zostały odkryte w XVI wieku przez angielskiego kapitana Johna Davisa. Anglia ustanowiła swoje zwierzchnictwo nad nimi w 1761 roku. Następnie należały do Francji. W 1764 roku Louis Antoine de Bougainville założył na wyspach pierwszą kolonię (Port Louis). Potem wyspy należały do Hiszpanii, która przejęła je od Francuzów w 1767 roku. Hiszpanie zmienili nazwę głównego miasta na Puerto Soledad. Następnie Hiszpania w układzie z 22 stycznia 1771 roku scedowała Malwiny na rzecz Wielkiej Brytanii. Argentyna swoje pretensje do wysp zgłosiła w 1820 roku, a w rok później stworzyła w Port Louis garnizon wojskowy i ciężki obóz karny, jednakże w wyniku buntu miasto i wyspy przeszły pod władzę dawnych więźniów. W 1831 roku miasto zostało zburzone, by w roku 1833 powrócić do Wielkiej Brytanii dzięki pomocy marynarki USA. Od 1892 roku uznana za kolonię brytyjską. Do 1985 roku tworzyła, wraz z wyspami Georgia Południowa i Sandwich Południowy, tzw. Dependencję Falklandów. Obecnie te wyspy tworzą odrębne terytorium Georgia Południowa i Sandwich Południowy. Argentyna rości sobie prawa również do tych wysp. Konflikt o Falklandy rozpoczął się w 1982 roku zajęciem ich na okres około dwóch miesięcy przez wojsko argentyńskie (wojna o Falklandy). Reakcją brytyjską było wysłanie potężnej floty, która odzyskała wyspy po krótkiej walce. Od tego czasu pozostają one terytorium brytyjskim i rząd brytyjski nie dyskutuje z rządem argentyńskim na temat tego archipelagu.
Wśród mieszkańców dwukrotnie przeprowadzono referenda dotyczące przynależności politycznej wysp. W pierwszym plebiscycie z 1986 roku za utrzymaniem status quo (przynależności do Wielkiej Brytanii) opowiedziało się 96 proc. mieszkańców[2]. W drugim referendum, przeprowadzonym 11 marca 2013 roku, za zachowaniem statusu terytorium zamorskiego Wielkiej Brytanii opowiedziało się 99,8 proc. głosujących przy frekwencji wynoszącej 92 proc.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]
Terytorium Falklandów obejmuje wyspy Falklandy składające się z dwóch dużych wysp noszących nazwy Falkland Wschodni (ang. East Falkland, hiszp. Gran Malvina) i Falkland Zachodni (ang. West Falkland, hiszp. Soledad), stanowiących około 98% powierzchni archipelagu, oraz ok. 700 mniejszych o łącznej powierzchni 12 173 km². Powierzchnia wysp jest pagórkowata – najwyższy szczyt Mount Usborne sięga 705 m n.p.m. Dwie duże wyspy dzieli Cieśnina Falklandzka. Największa odległość ze stolicy archipelagu Stanley do skrajnych zachodnich wysepek (wyspa New Island) Falklandów wynosi 238 km.
Roślinność naturalna wysp to: łąki, torfowiska, wrzosowiska, mchy, porosty. Na wyspie nie występują lasy.
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Na wyspach panuje klimat subpolarny morski, obmywają je zimne prądy morskie i smagają silne wiatry (strefa wiatrów zachodnich), roczna suma opadów wynosi około 600 mm (opady równomiernie rozłożone w roku, brak dużych ulew), średnie miesięczne temperatury powietrza wahają się od 4 °C w lipcu (zima) do 13 °C w styczniu (lato), skrajne temperatury to –8 °C zimą i 24 °C latem. Często zdarzają się też nagłe pogorszenia pogody – z ich powodu w czasie wojny o Falklandy na 64 dni trwania konfliktu łącznie przez 27 nie można było używać lotnictwa.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Większość osób mieszka w stolicy Stanley (ok. 1300 mieszkańców w 1982 roku). Pozostali mieszkańcy żyją w izolowanych farmach lub kilku niewielkich osadach. Farmy i osady połączone są drogami gruntowymi, dróg bitych jest na wyspach zaledwie kilka kilometrów. W 2003 wyspy zamieszkiwało około 2900 osób z czego 70% pochodzenia brytyjskiego, pozostali to potomkowie Skandynawów, mieszkańcy Ameryki Południowej (głównie z Chile) oraz mieszkańcy Świętej Heleny, którzy przybyli na wyspy w poszukiwaniu pracy.[potrzebny przypis]
Religia
[edytuj | edytuj kod]Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[3][4]:
- Protestantyzm: 45,3% (gł. anglikanizm)
- Brak religii: 31,5%
- Katolicyzm: 21,2% (wyspy tworzą osobną Prefekturę apostolską Falklandów)
- Inni chrześcijanie: 0,7% (zobacz: Świadkowie Jehowy na Falklandach)
- Islam: 0,3%
- Buddyzm: 0,2%
- Inne religie: 0,8%.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Ludność zajmuje się głównie hodowlą owiec i rybołówstwem. Na użytek lokalny kopie się torf[5]. Na znaczeniu zyskuje turystyka[6].
W 1998 roku wokół wysp odkryto złoża ropy naftowej[7]. W 2012 roku wielkość złóż szacowano na 8,3 mld baryłek, choć niektóre szacunki mówią nawet o 60 mld baryłek[8]. Eksploatacja złóż rozpoczęła się w 2010 roku[9].
Emisja gazów cieplarnianych
[edytuj | edytuj kod]Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Falklandów wyniosła w 1990 roku 0,169 Mt, z czego tylko 0,013 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla. Główne emisje dotyczą metanu, a w nieco mniejszym stopniu podtlenku azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 6,553 t dwutlenku węgla. Od tego czasu emisje wahają się, przy czym dość duży wzrost emisji dwutlenku węgla nastąpił w 2012. Emisje pozostałych gazów cieplarnianych nieznacznie maleją, przez co ogólna emisja pozostaje na podobnym poziomie. Głównym źródłem emisji przez cały czas była energetyka. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,040 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 13,591 t[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], cia.gov [dostęp 2017-10-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-02] (ang.).
- ↑ Dziś referendum. Czy Falklandy pozostaną brytyjskie?. zeŚwiata.pl. [dostęp 2013-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-05)]. (pol.).
- ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-29].
- ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-29].
- ↑ KA: Wyspy falklandzkie, [w:] „Poznaj Świat” nr 5 (174), maj 1967, s. 45.
- ↑ The future of the Falklands lies with tourism, says governor. Daily Mail, 2012-10-11. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
- ↑ Jonathan Glennie: Falklands oil revenue must help develop Argentina not boost UK coffers. The Guardian, 2012-04-13. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
- ↑ Julia Kollewe: Talk of Falklands oil boom heightens tensions as war anniversary nears. The Guardian, 2012-02-16. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
- ↑ Drilling for oil begins off the Falkland Islands. BBC News, 2010-02-22. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
- ↑ Falkland Islands, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 102, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- L.L. Ivanov et al. The Future of the Falkland Islands and Its People. Sofia: Manfred Wörner Foundation, 2003. s. 96, ISBN 954-91503-1-3 (wersja hiszpańska)
- Carlos Escudé y Andrés Cisneros, dir. Historia general de las relaciones exteriores de la República Argentina. Obra desarrollada y publicada bajo los auspicios del Consejo Argentino para las Relaciones Internacionales (CARI). Buenos Aires: GEL/Nuevohacer, 2000. ISBN 950-694-546-2.
- Krzysztof Kubiak, Największe bitwy XX wieku – Falklandy, Altair, Warszawa, 1993
- Graham Pascoe and Peter Pepper. Getting it right: The real history of the Falklands/Malvinas. May 2008. (Versión en español)
- D.W. Greig, Sovereignty and the Falkland Islands Crisis. Austrialian Year Book of International Law. Vol. 8 (1983). s. 20–70. ISSN 0084-7658.
