[go: up one dir, main page]
Edukira joan

Ángela Ruiz Robles

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ángela Ruiz Robles

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakÁngela Ruiz Robles
JaiotzaViḷḷamanín, 1895eko martxoaren 28a
Herrialdea Espainia
HeriotzaFerrol, 1975eko urriaren 27a (80 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
esperantoa
Jarduerak
Jarduerakirakaslea eta asmatzailea

Ángela Ruiz Robles (Villamanín, León, 1895eko martxoaren 28a - Ferrol, Galizia, 1975eko urriaren 27a) leondar irakaslea, idazlea eta asmatzailea izan zen, liburu elektronikoaren lehen patentearen jabea.[1]

Entziklopedia mekaniko bat asmatu zuen, historiako lehen liburu elektronikotzat har daitekeena. Hogei urtean Michael Hart filantropo estatubatuarrak 1971n diseinatutako gailuari aurrea hartu zion, eta mende erdi baino gehiagoan egungo e-bookei.[2][3]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Villaminen (Leon, Espainia) jaio zen 1895eko martxoaren 28an.Elena Roblesen eta Feliciano Ruiz botikariaren alaba zen.[4] Leonen maistra ikasketak egin zituen 1915-1916 urtetan eta hantxe eman zituen lehen takigrafia, mekanografia eta merkataritza-kontabilitateko eskolak.

1917an irakasle eta zuzendari izan zen Leongo La Pola de Gordón eskolan. 1918an Santa Eugenia de Mandiáko maistra-plaza lortu zuen, Ferroletik hurbil dagoen herrixka batean. Santa Uxía de Mandián irakasle jardun zuen 1928ra arte.[5] 1925eko abenduaren 18an, «sari berezia jaso zuen bere merezimendu ukaezinengatik, bere dedikazioa eta arreta desinteresatua eskertzeko», auzotarrek sustatua.[6] 1934an lan garrantzitsua egin zuen Ostalaritzako Nesken Eskola Nazionalaren kudeatzaile gisa. 1945ean, doako Langile Eskolako irakaslea izan zen. 1948an takigrafia, ortografia, gramatika eta mekanografia irakatsi zituen Ibáñez Martín ikastetxean. 1959an zuzendari kargua hartu zuen eta erretiroa hartu arte eutsi zion.

1938 eta 1946 artean hitzaldiak eman, hamasei liburu idatzi, argitaratu eta berrargitaratu zituen.[7] Lehenengo hirurak hauexek dira: Compendio de ortografía castellana, Ortografía castellana eta Taquigrafía martiniana abreviada moderna. Aduana, posta eta telegrafoetako oposiziogileei eskolak eman zizkien eta bere jabetzako helduentzako Elmaca akademian merkataritzako goi mailako ikasketetan sartzeko.[8]

Asmatzaile ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1944 eta 1949 artean hainbat asmakuntza egin zituen. 1944an "Atlas Científico Gramatical"a egin zuen,[9] Espainiaren ezagutza gramatika, sintaxi, morfologia, ortografia eta fonetikaren bitartez irakasteko. Ondoren makina takimekanografiko bat asmatu zuen.

Ferrolgo Artilleria Parkean "Entziklopedia Mekanikoa"ren fabrikazioaren zuzendaritza izan zuen, 1949ko abenduaren 7an 190.696 zenbakidun patentearekin erregistratua. 1962an entziklopedia mekanikoaren prototipoa egin zen, Ferrolgo Artilleria Parkean (Coruña), eta berak zuzendu zituen lanak. 2006an entziklopedia hau Galiziako Museo Pedagogikoan gordetzen zen, Santiago de Compostelan.[10][11] 2012ko maiatzaren 4an erakusketa hori Coruñako Zientzia eta Teknologia Museo Nazionalaren erakusketa iraunkorrera igaro zen.[12][13]

Entziklopedia mekanikoaren deskribapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irekia, bi zati ditu. Ezkerrekoan, zenbait abezedario automatiko ditu, hizkuntza guztietan: pultsadore baten gainean oso presio txikia eginda, nahi diren letrak agertzen dira, hitzak, esaldiak, ikasgaia edo gaia eta era guztietako idazkiak osatuz. Alfabetoen goiko aldean bobina bat darama eskuinetara, mota guztietako marrazki linealekin, eta ezkerrekoan beste bat, apaingarri eta irudiekin. Alfabetoen behealdean, idazteko, jarduteko edo marrazteko plastikoa. Barrualdean, irakasgaiak gordetzeko kutxatila.

Eskuinaldean, irakasgaiak daude, xafla garden eta apurtezin baten azpitik pasatuz. Handitasunen propietatea izan dezakete, eta liburu argitsuak eta argiztatuak izan daitezke, nork bere argiaz irakurtzeko. Irakasgaiak pasatzen diren zatiaren eskuinaldean eta ezkerraldean bi bobina ditu, eta hortxe jartzen dira irakurri nahi diren liburuak, edozein hizkuntzatan; horien mugimendu batetik gai guztiak pasatzen dira, nahi diren geldialdiak egiten dira edo jasota geratzen dira.

Bobinak automatikoak dira, eta Entziklopediako kutxatilatik mugitu eta zabaldu egin daitezke, ikasgai guztia agerian utziz; mahai baten gainean egon daiteke (oraingo liburuak bezala) edo perpendikularrean, irakurleari erosotasuna erraztuz, ahalegin intelektual eta fisiko ugari saihestuz. Pieza guztiak alda daitezke. Itxita, liburu arrunt eta erraz baten tamainatik geratzen da. Egileek eta editoreek beren lanen kostua nabarmen murrizten dute, ez baitute ez orerik ez koadernorik behar, eta tirada batez inprimatuta geratzen da, edo zati bakoitza (bat baino gehiago baditu). Prozedura hori denon onerako da.

Ángela Ruíz Roblesen hilobia

Heriotza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ferrolen (Coruña) hil zen 1975eko urriaren 27an.

Doña Ángela maistra handia izan zen, beste irakasle askoren irakaslea. Bokazioaren beste ezaugarri guztiz pertsonal bat: ikerketa, Gobernuak saritutako asmamena. Bere irakaskuntza-lana Espainiaren harrotasun gisa aipa daiteke, bere ahaleginetik sortu ziren Entziklopedia Mekanikoa, zeinuen katalogazio praktikoa eta asimilagarria, aurretik ezagutzen ez ziren hizkuntzak prestatzeko didaktika. Liburuak eta metodoak ezartzeko izan zituen zalantzak frustrazioak izan ziren askotan. Irmotasunaren adibidea geratzen da, asmatzailea izateagatik, maistra izateagatik ,zuen harrotasunaren adibidea. Dolumina herrialde honetako ikertzaileentzat ere bada, nortasun didaktiko eta eredugarri handia galdu baitu».[14]

Serantesko San Salvador hilerrian lurperatuta dago, Ferrolen (Coruña).[15]

Liburu digitalaren aitzindaria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Angela Ruizen grafitia, Leongo Arte Eskolako ikasleek egindako horma-irudi feministan. Bernesga ibaiaren ezkerraldeko pasealekuan dago.

Entziklopedia mekanikoa beharrezkoa zen, bere azalpenen arabera,

«ikasleen zorroen pisua arintzen duelako, ikaskuntza erakargarriagoa egiten duelako eta irakaskuntza ikasle bakoitzaren mailara egokitzen duelako. Eramangarria, etxean eta ikastetxean gutxi erabiltzen dena, maila guztietako ikasleei eta ikusmen-arazoak dituztenei egokitzeko aukerarekin. Soinuekin ikasten laguntzen du. Hainbat hizkuntza irakasten ditu. Iluntasunean ikastea errazten du, argia erantsiz. Beste irakasle batzuek beren materialak gehitzeko eta kostuak murrizteko euskarria ematen du».[16]

«Liburu mekanikoek abantaila ugari ematen dituzte. Nirea hizkuntza guztietarakoa pentsatuta dago, eta lana asko errazten die irakasle eta ikasleei. Ideobisuala, egungo bizitzaren aurrerapenari erantzuten dio eta irakaskuntza orokorreko legeak betetzen ditu. Nazioartekotasunarengatik, irakasle, pedagogo eta irakaskuntzako espezialistei irakasteko artea errazten du munduan. Erakargarria eta praktikoa da. Pedagogia ultramodernoa da, eta errealitate pedagogikoek jarduten dute. Irakaskuntzaren zientziari laguntzen dio, eta uste dut asma1998an, tzean jarri ditudan helburuak betetzen dituela».[17]

1970ean, Bruselan, Espainiaren presidenteordeak, Latinoamerikarako ordezkari ofizial eta Técnica e Invención aldizkariko zuzendariak, zientzialari-talde batek zazpi urtez espainiar asmakizunen bila egindako ikerketaren aurkezpenean honako hau adierazi zuen:

20 mendetan, bai Espainian, bai beste nazio batzuetan, ziurtatu nahi dizut kontsultatu ditugun ikerketa-zentro ugarietako bakar batean ere ez zegoela erreferentziarik emakumeen asmamenei buruz. Uste dut egoera ez dela Espainiakoa bakarrik, bai hemen, bai gainerako herrialdeetan, emakumeak nahiko esanahi txikia izan baitzuen. Espainiako asmatzaile bakarra Ángela Ruiz Robles andrea da, Alfontso X. Jakitunaren Ordenako kidea eta asmakizunentzako sari nazional eta nazioarteko ugari dituena. Ángela andrea, irakaskuntzari dagokionez, benetan garrantzitsuak diren hiru asmakizunek ordezkatzen dute erakusketa honetan: makina takimekanografikoa, hizkuntza-atlas gramatikala eta entziklopedia mekanikoa, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak irakaskuntza-testurako onartu duena.

1970ean Washingtonen bere patenteak AEBn ustiatzeko proposamena errefusatu zuen, bere herrialdean garatzea nahi zuelako, «Ferrol bere sehaska izan zelako». 1949an, bere garaiari aurrea hartu zion, liburu elektronikoen aro berriaren etorrerari aurre eginez. Esan dezakegu lehen liburu elektronikoa Ferrolen jaio zela berari esker.

CEIP Recimil (lehen Ibáñez Martín)

1998an, Ferrolgo Udalak omenaldia egin zion Ibáñez Martín Ikastetxe Publikoan, bere azken lantokian, egindako lan osoari.

2006az geroztik, Galiziako Museo Pedagogikoak (MUPEGA), Santiagon, Entziklopedia Mekanikoa du ikusgai, baita hark erabiltzen zuen makina mekanografikoa ere.

2009 eta 2010 bitartean, Ferrolgo Udalak bere bizitza Ferrol en Femeninoa I: Mujeres en la Historia de la Ciudad argitalpenetan sartu zuen. Ibilbide turistikoak; 2010ean, Ferrol en Femenino II: Los primeros pasos en la historia de la Educación: XVIII-XX.[18] 2010eko urrian - 2011ko otsailean, entziklopedia mekanikoa «Ex libris erakusketa» izenekoan sartu zen. Los libros de Galicia» Santiagoko Kulturaren Hiria Fundazioan (Coruña).

Ferrolgo Udalaren oroitzapenezko plaka (1998)

2011ko urrian, Granadako Unibertsitateko Informatika eta Telekomunikazio Ingeniaritzako Goi Eskola Teknikoak omenaldia egin zion e-bookaren aitzindari gisa.[19] 2011ko azaroaren 29an agertu zen, Espainiako patenteen legea aldarrikatu zenetik 200 urteko katalogoan, Industria Ministerioak argitaratutako 200 años de la promulgación de la Ley de patentes en España katalogoaren emakumeen atalean.[20]

2012an, Cronología de la edición digital: 100 años de evolución tecnológica lanean agertu zen, Nazioarteko Asmamenak, Asmameneko eta Ikerketa Zientifikoko ingeniari gisa.[21]

2013an, Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioak eta Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioak argitaratu zuten: Ángela Ruiz Robles eta liburu mekanikoaren asmakuntza. Argitalpenean, Ángela Ruiz Roblesek «liburuak irakurtzeko prozedura mekanikoa, elektrikoa eta aire-presiokoa» eta entziklopedia mekanikoarena aurkeztu zituen 1949ko eta 1962ko patenteak jaso dira. Monografiak prototipoen irudiak dituen eranskin bat du.[22]

Urte horretan bertan, Informatikako Komunitateak, Espainiako Informatika Elkartean (SCIE) eta Informatikako Kongresu Nazionalean (CEDI) bilduta, bere zortzigarren edizioan Informatikako Sari Nazionalaren edizio berrirako deialdian, sortu zuen: besteak beste, Ángela Ruiz Robles saria informazioaren teknologien arloan ekintzailetza sustatzen duten eta berrikuntza, ezagutzaren transferentzia, enplegua sortzea, merkatu berrien irekiera, nazioarteko garrantzia eta eragina sustatzen duten erakunde, korporazio edo banakako jarduerei. [23]

Mbook. O libro mecánico de Ángela Ruiz Robles, Cristina Esteirok eta Carlos A. Quirósek (Cuerda Floja Ekoiztetxea) egindako film laburra da. Bertan, irakaslearen eta asmatzailearen historia kontatzen da, eta, aldi berean, eskolara doan neskato batena.[24] 2018an grabatu zen, Ferrolgo Udaleko Berdintasun Zinegotzigoaren laguntzarekin, Emakumearen Egunerako, eta Malagako Zinemaldian proiektatu zen 2019ko edizioan.[25][26]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • (1947) Alfontso X. Jakitunaren Gurutzea, gizarte-lanarengatik eta ibilbide profesionalari esker egindako berrikuntza pedagogikoengatik. Ferrolgo Udaletxean (Coruña) egin zen ezarpena, 1950eko uztailaren 19an.
  • (1952) 1. mailako urrezko domina eta diploma, Espainiako Asmatzaileen Erakusketa Nazionala.
  • (1956) Hezkuntza Nazionaleko Ministerioak Alfontso X.a Jakitunaren Ordenaren Lakioa eman zuen.
  • (1957) Asmaketaren Oscar saria Zaragozako Feria Ofizial eta Nazionalean.
  • (1957) Brontzezko domina Bruselako Nazioarteko Erakusketan.
  • (1958) Brontzezko domina Bruselako berrikuntza pedagogikoengatik.
  • (1959) Galiziako Eskualderako Espainiar Asmatzaileen Kudeatzaile Delegatu izendatu zuten.
  • (1963) Zilarrezko Domina Bruselako Asmakuntzen Nazioarteko Erakusketan.
  • (1964) Diploma eta domina Sevillako Erakusketan.
  • (1968) Genevako domina espainiar asmatzaileei.
  • (1970) Erakusketa Madrilgo Kristal Jauregian, ASmatzaileen Aretoan.
  • (1973) Nazioarteko Asmamenaren Federazio Politekniko Zientifikoaren probintzia-buru izendatu zuten. Nazioarteko Asmamenaren Federazio Politekniko Zientifikoaren kide da, Asmameneko eta Ikerketa Zientifikoko ingeniari gisa.
  • 2018an, Zientzialarien Taula Periodikoan sartu zen, 2019an Elementu Kimikoen Taula Periodikoaren Nazioarteko Urtea ospatzeko, 150. urtea egin baitzen. Mendeléyev-en argitalpenaren 20. urteurrena edo berrogeita hamargarren urteurrena.[27]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Gaztelaniaz) Ricart, J. A. Otero. (2013-01-18). «Las raíces gallegas del e-book» Faro de Vigo (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  2. ↑ Salas, Carlos. (27 de agosto de 2022). Ángela Ruiz, la mujer que se adelantó a Wikipedia con su enciclopedia mecánica. .
  3. ↑ Otero Ricart, J. A.. (2013-01-18). «Las raíces gallegas del e-book» Faro de Vigo.
  4. ↑ Ferrer Valero, Sandra. (19 de junio de 2014). «La mujer que inventó el ebook, Ángela Ruiz Robles» Mujeres en la Historia.
  5. ↑ (Galizieraz) .álbum de mulleres. «Ángela Ruiz Robles. Mestra exemplar, escritora e inventora no eido da didáctica.» Consello da Cultura Galega. Consultado el 28 de marzo de 2016.
  6. ↑ DiarioIdeal Gallego, 18 de diciembre de 1925.
  7. ↑ (Galizieraz) .álbum de mulleres. «Ángela Ruiz Robles. Mestra exemplar, escritora e inventora no eido da didáctica.» Consello da Cultura Galega. Consultado el 28 de marzo de 2016.
  8. ↑ Derivado de los nombres de sus tres hijas: Elena, Elvira y María del Carmen.
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Ángela Ruiz Robles (1895-1975) | Ciencia y más» Mujeres con ciencia 2017-05-25 (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) «Ángela Ruiz Robles y la invención del libro mecánico» INTEF (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  11. ↑ Ministerio de Economía y Competitividad. (2013). Ángela Ruíz Robles y la invención del libro mecánico. ISBN 978-84-369-5458-6. PMC 868912887. (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  12. ↑ MUPEGA
  13. ↑ MUNCYT.
  14. ↑ «Técnica e invención : invención, investigación e innovación» Técnica e invención : invención, investigación e innovación 1969-1984 (Noiz kontsultatua: 2024-04-01).
  15. ↑ «El cementerio ferrolano de Serantes: Patrimonio histórico y legado de una ciudad» Quincemil.
  16. ↑ Elena Rojas Romero en la revista Marchamos, cuarto trimestre de 2010.
  17. ↑ Emece2, Santiago en el periódico El Correo Gallego, 3 de agosto de1 1962.
  18. ↑ Ferrol en Femenino I, pp. 36 a 38 y Ferrol en Femenino II, pp. 32, 33.
  19. ↑ Conferencia «Ángela Ruiz Robles. la percursora del e-book» por María J. Fórtiz
  20. ↑ Catálogo «200 año de patentes»
  21. ↑ dosdoce. (12 de enero de 2012). Cronología de la edición digital (1912-2012). .
  22. ↑ Ángela Ruiz Robles y la invención del libro mecánico.
  23. ↑ Premios Nacionales de Informática 2013.. .
  24. ↑ «Ficha de Carlos A. Quirós» IMDB 23 de febrero de 2020.
  25. ↑ «Ángela Ruiz y su libro mecánico recalarán en el Festival de Málaga» La Voz de Galicia 18 de marzo de 2019.
  26. ↑ «Pisando alfombra roja» La Voz de Galicia 26 de marzo de 2019.
  27. ↑ Valdés-Solís, Teresa. (23 de noviembre de 2018). «La Tabla Periódica de las Científicas» Naukas.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ángela_Ruiz_Robles&oldid=9946270"(e)tik eskuratuta