Lantano

An lantano (Ingles: lanthanum) iyo sarong elementong kimikal na may simbolo na La asin atomikong bilang na 57. Ini iyo sarong malumoy, duktilo, mala-pirak na puting metal na paluway-luway na nagtatakla kun magkakontak sa ere. Ini an eponimo kan seryeng lantanido, sarong grupo nin 15 na mga magkapararehong elemento sa tahaw nin lantano asin lutetyo sa peryodikong tableta, kun sain an lantano an pinakaenot asin an prototype. An lantato iyo tradisyonal na pigkakaag bilang saro sa mga bihirang elementong pankinaban. An harus na istadong oksidasyon kaini iyo +3. An lantano mayo nin biyolohikal na ambag sa mga tawo pero iyo esensyal sa nagkapirang mga bakterya. Bako ini partikular na nakakalason sa mga tawo pero iyo nagpapahiling nin pirang antimikrobyal na aktibidad.

An lantano iyo harus nangyayari kaiba an seryo asin iba pang mga bihirang elementong pankinaban.An lantano iyo enot na nadiskobre kan Suwekong kimiko na si Carl Gustaf Mosander kaidtong 1839 bilang sarong impuridad sa cerium nitrate – kaya an ngarang lanthanum, gikan sa Suanoy na Griyegong λανθάνειν (lanthanein), boot-sabihon "magtago". Alagad ini iyo pigkaklasipika bilang sarong bihirang elementong pankinaban, an lantano iyo an ika-28 na pinakaabundanteng elemento sa kadagaan, harus tolong beses mas dakul sa tingga. Sa mga mineral arug kan monazite asin bastnäsite, an lantano iyo pigbibilog nin harus kwarterya nin kontentong lantanido.^[1] Pigsusuway ini gikan sa mga mineral sa komplikadong proseso kaya ngani an purong lantanong metal iyo dae pa nasusuway hasta 1923.

An mga kompuwesto nin lantano iyo igwang dakul na aplikasyon bilang kataliko, pandugang sa salming, carbon arc lamps para sa mga ilaw sa mga istudyo asin projector, elementong pang-ignisyon sa mga lighter asin torch, electron cathodes, scintillators, gas tungsten arc welding electrodes, asin iba pang mga bagay. An lanthanum carbonate iyo ginagamit bilang sarong phosphate binder enkaso nin halangkaw na lebel kan phosphate sa dugo na nahihiling sa pagpalya kan kidney.

• Uranyo (Uranium)
• Nobelyo (Nobelium)
• Baryo (Barium)

An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Lanthanum.

Sarong tamboan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.