Posporo (elemento)

An posporo (Spanish: fósforo, Ingles: phosphorus) iyo sarong elementong kimikal na naggagamit nin simbolong P asin nin atomikong bilang na 15.^[1][2] Sarong multivalent na dae metal na kabale sa grupo nin nitroheno, an posporo iyo harus mahihiling sa mga dae-organikong gapong phosphate. An elementong posporo iyo may duwang klaseng lakop-lakop - an puting posporo asin pulang posporo. Maski ngani an boot-sabihon kan taramong "phosphorescence" iyo magliwanag matapos an pag-ilaw, hale sa taramong posporo, an ilaw nin posporo iyo naggigikan sa pag-o-oksihena kan puti -(pero dae pula)- nin posporo sagkod dapat inaapod na chemiluminescence.

Nin uli sa halangkaw kaining reaktibidad, an posporo iyo dae nuarin man nahahanap bilang talingkas na elemento sa kalibotan kan kinaban. An kaenot-enoteng klase nin posporo (puting posporo, kaidtong 1669) iyo nagluwas nin maluyang ilaw matapos matamaan nin oksiheno— kaya pigbansagan ining (gikan sa mitolohiyang Griyego) Φωσφόρος, na an boot-sabihon iyo "tagadara nin liwanag" (lenggwaheng Latin: Lucifer), na pigsisimbolo an "Bituon nin Pagka-aga", an planetang Venus.

An posporo iyo parte nin DNA, RNA, ATP, pati na an lipidong-posporo na parte nin mga cell membranes. Ini iyo sarong esensyal na elemento para sa gabos na buhay na selula. Harus man ining mahihiling sa mga pataba, pulbura, toothpaste, pestecide, mga sabon panlaba, asin siyempre, sa mga posporo mismo.

• Nitroheno (Nitrogen)
• Silikon (Silicon)
• DNA (Deoxyribonucleuic acid)

An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Phosphorus.

Sarong tamboan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.