Francho Nagore

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Francho Nagore
Francho Nagore
Información personal
Calendata de naixencia	1951
Puesto de naixencia	Zaragoza (Comarca Central, Aragón)
Ocupación	Filologo, profesor universitario y escritor
Obras	Lingüistica diatopica de l'Alto Aragón

Francho Chabier Nagore Laín (Zaragoza, 1951) ye un filologo aragonés, doctor en Filolochía Romanica y profesor titular de Luenga espanyola en a Universidat de Zaragoza, en o suyo campus de Uesca, a ciudat a on ye fincato. Ye uno d'os responsables d'o renaiximiento y reconoiximiento actual de l'aragonés y uno d'os primers escritors en fer creyación literaria en un aragonés común. Ye miembro, dende a suya creación en octubre de 2011 y a propuesta d'a Universidat de Zaragoza d'o Consello Superior d'as Luengas d'Aragón.^[1]

En 1977 realizó una tesina sobre o pandicuto (dialecto d'a luenga aragonesa propio d'a val de Tena - Pandicosa), concluyindo que existe una luenga esferenciata d'o castellano en l'Alto Aragón, con granizas semellanzas gramaticals entre os suyos dialectos que quedan esparditos en o territorio altoaragonés. Ista luenga recibe o nombre d'aragonés, como continación que ye d'a luenga aragonesa medieval.^[2]

A suya tesi doctoral versó sobre a Cronica de Sant Chuan d'a Penya, publicato dimpués como El aragonés del siglo XIV según el texto de la Crónica de San Juan de la Peña (2003).

Ya en 1977 Nagore publicará a suya Gramática de la lengua aragonesa, y dimpués os estudios A bida, a obra y a fabla de Cleto Torrodellas (1981), El aragonés de Panticosa: Gramática (1986), Replega de textos en aragonés dialeutal d'o sieglo XX (1987), Fuens lesicograficas de l'Aragonés. Catálogo de repertorios lesicograficos aragoneses dende o sieglo XVII dica 1998 (1998), Os territorios lingüísticos en Aragón (2001), El aragonés del siglo XIV (2003), entre atros, amás de bellas obras literarias en aragonés, mas que mas de poesía, con as que logró os premios Veremundo Méndez de poesía, en 1970 e 1973 u l'Altoaragón de narración en 1970. Editor d'autors populars en aragonés, como Chusé Gracia u Cleto Torrodellas.

Ye autor d'una cincuantena d'articlos cientificos publicatos arredol de l'aragonés (gramatica, dialectolochía, sociolingüistica, aragonés medieval, etc.).

Como poeta cal citar os libros de poemas Sospiros de l'aire (1971), Cutiano agüerro (1977) (o poema Isto ye por o que luitamos ye mosicato por o grupo Prau), Purnas en a cenisa (1984), Baxo a molsa (1999), Astí bi son (2018), Os ceños d'a tardada 2019 e En o branquil d’o lusco (2022).

Cal destacar tamién o suyo relato curto As coplas d'o ferrero ganador d'o premio de Relatos "Luis del Val" en 2014.

Estió un d'os fundadors d'o Consello d'a Fabla Aragonesa, asociación de caracter cultural, d'a cual ye estato o president dende 1978 dica l'anyo 2004. Tamién presidió o I Congreso ta ra normalizazión de l'aragonés, organizato por o Consello d'a Fabla y atras asociacions en 1987, en o que se consensuoron e aproboron unas normas ortograficas d'uso en totas as variedaz de l'aragonés, antimás de en a koiné. Ye o president d'o Consello Asesor de l'Aragonés d'o Consello d'a Fabla Aragonesa y l'enfilador d'a revista cientifica Luenga e fablas. Ye tamién Vicedirector d'o Instituto de Estudios Altoaragoneses y vicepresident d'a A.I.D.L.C.M. (l'Association Internationale pour la Défense des Langues et des Cultures Menacées). En l'anyo 2005 recibió a medalla d'oro de Santa Isabel de Portugal d'a Deputación Provincial de Zaragoza como reconoixedura d'o suyo treballo por Aragón.