Alani

Alani su bili grupa nomadskih skitsko-sarmatskih plemena, a govorili su jezikom koji je pripadao istočnoiranskoj jezičkoj grupi. Smatra se da su direktni potomci Alana današnji Oseti na Kavkazu. Alanima su posebno bliski bili Roksolani, koji su se u 1. veku pre nove ere naselili na Dunavu.

Kao plemenski savez, Alani su opstali mnogo duže od Sarmata, pa su tokom vremena došli pod uticaj raznih kultura. Od 2. veka pre nove ere nastanjivali su severnoistočnu obalu Kaspijskog mora odakle su prodrli u stepe južne Rusije, između Volge i Dona.

Na grčkom jeziku nazivani su Alanoi, a na latinskom Alani ili Halani. Naziv verovatno vodi poreklo od reči Al ("veliki, snažni, božanski") i persijskog sufiksa koji označava poreklo, a moguće i od staropersijskog imena Aryan (Oseti, današnji potomci Alana na Kavkazu sebe nazivaju imenom Iron).

Drugi naziv koji je upotrebljavan za Alane bio je Jasi (na mađarskom Jász, na ruskom Jasy, na gruzijskom Osi). Smatra se da je iz ovog imena nastalo i moderno ime Oseta.

Po kineskim hronikama 44. godine pre nove ere odbegli knez Hsiung-nua, Či-Či, nastanio se na obalama Čua i okolnim plemenima, među kojima su bili i An-caji (Alani?), nametnuo plaćanje danka. Posle njegovog ubistva 35. godine pne. i stalnih upada kineske vojske, veliki deo Alana se preselio na severne obronke Kavkaza, dok su se preostali stopili sa narodom Kang-ki iz obližnje persijske satrapije Sogdije.

Do početka 1. veka, Alani su zauzeli zemlje severno od Azovskog mora i duž reke Don, a od kraja 1. do druge polovine 4. veka, imali su vrhovnu vlast nad moćnom konfederacijom sarmatskih plemena.

U 1. veku nove ere Alani sa obronaka Kavkaza upadaju u Partiju, Mediju, Jermeniju i ostale delove Male Azije, dok ih 137. godine u Kapadokiji nije porazio rimski vojskovođa i potonji istoričar Arijan iz Nikomedije. Posle toga mnogi Alani stupaju u rimsku službu i bivaju naseljeni u Galiji i Britaniji.

Kineski izvori iz 3. i 5. veka nove ere pominju između Kaspijskog i Crnog mora kraljevinu Yancai koja je promenila ime u kraljevina Alanliao i koja je bila u vazalnom odnosu prema državi Kangju (Sogdijani). Zabeleženo je da su odeća i način života stanovnika države Alanliao bili isti kao stanovnika Sogdijane.

Rimski istoričar Amijan Marcelin iz 4. veka smatrao je Alane potomcima Masageta, a zabeležio je da su Alani ljudi "plave kose, velikog rasta i lepote".

Deo Alana 374. godine poražavaju i sebi potčinjavaju Huni, dok se drugi deo pridružuje Gotima i učestvuje u pobedi nad carem Valensom 378. kod Adrijanopolja. Najveći deo ovih Alana odlazi 406. na zapad i priključuje se Vandalima i Svevima, sa kojima prelaze Rajnu i osvajaju rimsku Galiju.

409. godine, Alani, zajedno za Vandalima i Svevima, odlaze u Hispaniju gde se naseljavaju u provinciji Lusitaniji. 418. godine, alanski kralj je ubijen u borbi sa Vizigotima, tako da Alani traže od vandalskog kralja Gunderiha da prihvati alansku krunu, što je ovaj i učinio, pa se od tog vremena vandalski kraljevi nazivaju Rex Vandalorum et Alanorum (Kraljevi Vandala i Alana).

429. godine, veći deo Alana iz Hispanije, zajedno sa Vandalima, prelazi u severnu Afriku, gde osniva Vandalsko-Alansku kraljevinu. Ovu kraljevinu je 534. godine uništila i osvojila Vizantija.

Po nekima je još u 14. i 15. veku na Krimu postojala krimogotsko-alanska kneževina Feodosija.

Glavni članak: Oseti

Deo Alana ostao je da živi na Kavkazu pod vlašću Huna. Iz kasnijih vremena imamo izveštaje o učešću alanskih konjanika u vizantijskoj vojsci - ostaje nepoznanica da li su i u kojoj meri oni učestvovali u stvaranju prve ruske kneževine u Kijevu koja je obuhvatala i teritorije nastanjene Alanima. Tek u 9. veku imamo izveštaje o postojanju alanske kraljevine na Kavkazu, koju su hristijanizovali vizantijski misionari.

Prestonica alanske kraljevine bio je grad Magas, a alanski kraljevi imali su veliku moć i međunarodni ugled. Najveću moć Alanija je dostigla u vreme kralja Durgulela u jedanaestom veku, koga strane hronike iz tog vremena nazivaju Durgulel Veliki. U 13. veku, Alaniju su uništili Mongolski osvajači. Potomci Alana su tokom vremena postali poznati pod imenom Oseti, a u 20. veku, u vreme postojanja Sovjetskog Saveza, Oseti su od strane sovjetskih vlasti dobili dve autonomne teritorije: Severnu Osetiju i Južnu Osetiju.

Glavni članak: Jasi (Mađarska)

Posle upada Mongola i propasti alanskog kraljevstva, nekoliko hiljada Alana se u 13. veku zajedno sa oko 40.000 Kumana preselilo u Ugarsku i naselilo u oblasti Jasšag ili Jazigija (današnja županija Jász-Nagykun-Szolnok (Jas-Velika Kumanija-Solnok) u Mađarskoj), gde su se vremenom stopili sa Mađarima, a bili su poznati pod imenom Jasi ili Jazi (starosrpski naziv za Osete). Njihovi potomci se danas smatraju etničkom grupom Mađara, ali je među njima sačuvana i svest o jaškom poreklu.

Alani su bili dobri jahači i živeli su polunomadskim stilom života. Imali su stada krava, koza, ovaca i konja i boravili su u jurtama ili na kolima. Od hrane rado su jeli mlečne proizvode (jogurt i kefir) i meso.

Tipična za alansku umetnost je grnčarija sa slikama životinja u skitsko-sarmatskom stilu, koje kasnije nalazimo i među Germanima, posebno Gotima, ali i u merovinškoj Franačkoj.

Alanski ratnici su imali lukove iste kao i Skiti, sarmatski dugi dvosekli mač, kamu i koplje. Za razliku od ostalih sarmatskih plemena Alani su najradije u boj išli kao laki kopljanici na konjima. Omiljena taktika im je bila, slično kao i kod drugih stepskih naroda, da odglume bekstvo, pa da zatim iznenada krenu u kontranapad. Za razliku od Sarmata kod Alana ne nailazimo na žene ratnike.

Kavkaz:

• Kuluk, kralj Alana u 1. veku.
• Sarodius, kralj Alana u 6. veku.
• Durgulel, kralj Alana u 11. veku.

Galija:

• Respendial, kralj Alana u zapadnoj Evropi 406. godine, u vreme osvajanja Galije.
• Goar, kralj Alana u Galiji u 5. veku.
• Sangiban, kralj Alana u Galiji 451. godine.

Hispanija:

• Ataces, kralj Alana u Hispaniji 418. godine.
• Gunderih, kralj Vandala i Alana u Hispaniji do 428. godine.

Severna Afrika:

• Gejserih, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 428–477. godine.
• Hunerih, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 477–484. godine.
• Guntamund, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 484–496. godine.
• Trasamund, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 496–523. godine.
• Hilderih, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 523–530. godine.
• Gelimer, kralj Vandala i Alana u severnoj Africi 530–534. godine.

• Oseti
• Jasi
• Sarmati
• Severna Osetija-Alanija
• Južna Osetija
• Hipoteze o nejužnoslovenskom poreklu Srba – marginalna ili pseudoistorijska shvatanja o srodstvu Alana i Srba

Alani na Wikimedijinoj ostavi

• Alani Arhivirano 2010-08-30 na Wayback Machine-u (na engleskom)
• Hronologija Alanske istorije Arhivirano 2011-11-16 na Wayback Machine-u (na engleskom)