1881

1881 сыл.

• Олунньу 24 — Санкт-Петербурга Арассыыйа уонна Кытай ыккардыларыгар Или кыраайын туһунан дуогабар түһэрсиллибит. Икки судаарыстыба Орто Азиятааҕы кыраныыссаларын чопчулаабыттар.

• Кулун тутар 13 — народоволец Игнатий Гриневицкэй Арассыыйа импиэрийэтин ыраахтааҕытын Александр II өлөрдүү бааһырдыбыт.

• Кулун тутар 13 - ыраахтааҕы Александр III Россияттан көҥүл тахсар уонна Россияҕа көҥүл киирэр туһунан Үрдүкү Көҥүл (Высочайшее разрешение) таһаарар.

• Муус устар 12 — Александр III ыраахтааҕы Арассыыйаттан көҥүл тахсары уонна киирэри көҥүллээбит.

• Ыам ыйын 6 — Арассыыйа импиэрийэтэ Ахал-Текин сирин бэйэтигэр холбообут (аныгы Туркменистаан сорҕото).
• Ыам ыйын 11 — Арассыыйа саҥа ыраахтааҕыта Александр III (Александр II уола) монархияны күүһүрдэр манифест таһаарбыт, реформалары тохтотуу саҕаламмыт. Бу докумуон тахсарыгар сүрүн оруолу Синод обер-прокурора Константин Победоносцев ылбыта.

• Алтынньы 13 — Аныгы сөргүтүллүбүт иврит тылынан бастакы кэпсэтии буолбут. "Аныгы иврит аҕата" Элиэзер Бен-Йехуда доҕотторун кытары кэпсэппит. Сотору кэминэн дьэбириэйдэр Палестинаҕа көһүүлэрэ саҕаламмыта, онно тиийбит дьон урукку тылларыттан аккаастанан саҥа сөргүтүллүбүт иврит тылыгар көспүттэрэ. Билигин иврит — Израиль судаарыстыбаннай тыла.

• Кулун тутар 12 — Мустафа Кемаль Ататюрк, аныгы Турция судаарыстыбатын төрүттээччитэ. Ататюрк — ол аата туурактар аҕалара диэн ааты иҥэриммит.

• Ыам ыйын 4 — Александр Керенскэй (1970 өлб.), Арассыыйа бэлиитикэтин уонна түмэтин дьайыксыта, Быстах кэмнээҕи бырабыыталыстыба бэрэстээтэлэ.

• Ыам ыйын 19 — Мустафа Кемал Ататүрк, Түркийэ Республикатын төрүттээччитэ уонна бастакы президенэ.
• Балаҕан ыйын 29 — Лудвиг фон Мизес, экономист

• Олунньу 9 — Федор Достоевскай — нуучча кылаассык суруйааччыта, бөлөһүөк. Кини айымньыларыгар "үтүөнү оҥороору куһаҕаны оҥоруохха сөп дуо?" диэн ыйытыыны туруорбута билигин да аан дойду дьонун долгутар.