Pascendi Dominici gregis

Pascendi Dominici gregis

Autor	Pius X
Tematyka	modernizm
Typ utworu	encyklika papieska
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Watykan
Język	łacina
Data wydania	1907
Wydawca	Libreria Editrice Vaticana
poprzednia Une fois encore następna Communium rerum

Pascendi Dominici gregis – encyklika papieża Piusa X wydana 8 września 1907 o podtytule Encyklika Ojca Świętego Piusa X o zasadach modernistów.

Encyklika Pascendi Dominici gregis potępia modernizm katolicki, który nazywa syntezą wszystkich herezji. Papież zwraca uwagę na błędy z niego płynące takie jak: agnostycyzm, immanentyzm życiowy, religię jako owoc przyrody, ewolucję dogmatów, doświadczenie religijne, negację Tradycji, symbolizm teologiczny, permanentyzm, ewolucjonizm religii oraz manię reformatorską we wszystkich dziedzinach życia kościelnego.

Na wstępie Pius X zaznacza, że obecnie zwolenników tych błędów nie należy szukać wśród otwartych wrogów Kościoła, ale w samym Kościele.

„(…) zwolenników błędów należy dziś szukać nie już wśród otwartych wrogów Kościoła, ale w samym Kościele: ukrywają się oni – że tak powiemy – w samym wnętrzu Kościoła; stąd też mogą być bardziej szkodliwi, bo są mniej dostrzegalni. Będziemy więc mówić, Czcigodni Bracia, nie o niekatolikach, lecz o wielu z liczby katolików świeckich, oraz – co jest boleśniejsze – o wielu z grona samych kapłanów (...)”

Encyklika Pascendi Dominici gregis składa się z następujących rozdziałów:

• wstęp,
• rozdział I Modernista-Filozof,
• rozdział II Modernista-Wierzący,
• rozdział III Modernista-Teolog,
• rozdział IV Modernista-Historyk,
• rozdział V Modernista-Krytyk,
• rozdział VI Modernista-Apologeta,
• rozdział VII Modernista-Reformator,
• rozdział VIII Przyczyny modernizmu,
• rozdział IX Środki zaradcze,
• zakończenie.

Na zakończenie encykliki papież podaje środki zaradcze przeciw opisanym błędom. Należą do nich^[1]:

• wykładanie filozofii św. Tomasza z Akwinu we wszystkich seminariach duchownych;
• niepowierzanie nauczania modernistom i zwolnienie tych, którzy już nauczają;
• nieprzyznawanie nikomu doktoratu z teologii i prawa kanonicznego zanim nie wykaże się studiami filozoficznymi;
• czuwanie biskupów nad pismami modernistów, aby ich nie drukowano i nie czytano;
• pozbawienie tytułu wydawców katolickich tych księgarzy, którzy mają na półkach pisma modernistów;
• przeszkadzanie w wydawaniu pism modernistycznych;
• ustanowienie cenzorów pośród ludzi poważanych i uczonych z łona duchowieństwa świeckiego i zakonnego;
• zakaz wydawania gazet i czasopism przez kapłanów bez pozwolenia biskupa;
• biskupi powinni ograniczyć urządzanie kongresów przez kapłanów, a jeżeli już pozwolą, to tylko pod warunkiem, że w rozprawach pominie się sprawy, które należą do Stolicy Apostolskiej i biskupów;
• utworzenie rady z duchowieństwa, tak świeckiego, jak i zakonnego, w każdej diecezji, zwoływanej co dwa miesiące w celu omówienia stosownych środków przeciw zgubnym prądom;
• po upływie roku od wydania encykliki, a następnie co trzy lata, biskupi i przełożeni generalni zakonów przesyłali do Rzymu sprawozdanie o spełnieniu poleceń, zawartych w encyklice, co do nauk wykładanych w seminariach duchownych, a także w innych zakładach.

W tej części Pius X często powołuje się na nauczanie Leona XIII, a szczególnie na jego konstytucję Officiorum et munerum.

Encyklika była w swoim czasie bardzo głośna^[2]. W 1910 Pius X odwołał się do niej w przysiędze antymodernistycznej („Ja … (…) poddaję się też z należytym uszanowaniem i całym sercem wyrokom potępienia, orzeczeniom i wszystkim przepisom zawartym w encyklice Pascendi i dekrecie Lamentabili, zwłaszcza co się tyczy tzw. historii dogmatów.^[3]). Przysięgę tą musiał składać każdy ksiądz i biskup przed uzyskaniem święceń oraz nauczyciele religii i profesorowie seminariów duchownych (obowiązek ten zniósł w 1967 Paweł VI).

Tradycjonaliści katoliccy oskarżają posoborowych hierarchów Kościoła katolickiego o głoszenie poglądów modernistycznych potępionych w Pascendi Dominici Gregis.

• Tekst encykliki w języku polskim
• Tekst encykliki w języku angielskim na vatican.va
• Komentarz do encykliki Pascendi Dominici Gregis biskupa krakowskiego kard. Jana Puzyny