Leon Niemczyk

Leon Niemczyk

Leon Niemczyk (2006)
Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1923 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 listopada 2006 Łódź
Zawód	aktor
Współmałżonek	1) Tatiana Zaunar 2) Krystyna Niemczyk
Lata aktywności	1948–2006
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Leon Niemczyk nie żyje

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Płoną znicze dla Leona Niemczyka

Leon Stanisław Niemczyk (ur. 15 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 listopada 2006 w Łodzi) – polski aktor filmowy i teatralny. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów w historii polskiej kinematografii^[1][2][3][4].

W ciągu ponad 50 lat kariery zagrał w około 400 filmach polskich i prawie 150 zagranicznych, głównie niemieckich. Grał także w filmach czechosłowackich, jugosłowiańskich i francuskich. Z zagranicznych wytwórni filmowych najbardziej był związany z wytwórnią DEFA z NRD. Zagrał dla niej w ponad 100 filmach, od ról epizodycznych do głównych. W 1969 otrzymał państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku, za rolę Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Zeit zu leben. W latach 1948–1979 występował także w teatrze.

Najbardziej znane filmy z udziałem Niemczyka to: Baza ludzi umarłych (1958), Pociąg (1959) Jerzego Kawalerowicza, Krzyżacy (1960) Aleksandra Forda, nominowany do Oskara Nóż w wodzie (1961) Romana Polańskiego, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa, Chudy i inni (1966), czy Wielki Szu (1982). Mimo że był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów, przyjmował niemal wszystkie propozycje, łącznie z rolami epizodycznymi. Od końca lat 90. grał również w popularnych serialach telewizyjnych, takich jak Złotopolscy, Klan, Na dobre i na złe i Ranczo.

Urodził się w Warszawie, gdzie mieszkał do czasu II wojny światowej wraz z rodzicami i rodzeństwem, trzema braćmi i siostrą. Jego braćmi byli skrzypek Wacław Niemczyk i Ludwik Niemczyk, żołnierz Armii Krajowej, który po wojnie przeprowadzał na Zachód uciekinierów z Polski. Był stryjem dla dzieci Wacława: aktorki Moniki Niemczyk i artysty Krzysztofa Niemczyka. Jego ojciec zmarł w 1936 na zawał serca^[5][6][7].

W czasie wojny został postrzelony w nogę. Pracował w biurze kreślarskim, ukończył też podchorążówkę Armii Krajowej. Chcąc uniknąć aresztowania przez Gestapo w lutym 1943, posługiwał się fikcyjnym nazwiskiem Jerzy Królikowski. Wziął udział w powstaniu warszawskim, po jego upadku chciał wrócić do Krakowa, jednak został aresztowany i wywieziony na teren III Rzeszy, gdzie pracował jako technik drogowy i budował tory kolejowe wrócił do pracy pod Wrocławiem. Po ewakuacji w głąb Niemiec zgłosił się do armii amerykańskiej, służył w 444. batalionie przeciwlotniczym 97. Dywizji Piechoty 3. Armii dowodzonej przez gen. George’a Pattona^[5][7][5][8].

Po wojnie wrócił z Włoch do Polski, by odnaleźć matkę, która zamieszkała we Wrocławiu. W 1947 został zatrzymany na granicy polsko-czechosłowackiej i aresztowany w Cieszynie, następnie trafił m.in. do więzienia w Warszawie, gdzie odsiedział pół roku. Po wyjściu na wolność zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej^[5][8].

Równocześnie z pracą w stoczni uczęszczał do amatorskiego zespołu teatralnego^[8], z którego dostał się do studia teatralnego Iwona Galla^[5][8]. Następnie grał w warszawskim Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku^[5] (1949) i bydgoskim Teatrze Ziemi Pomorskiej^[5] (1950–1953). W 1952 zdał eksternistyczny egzamin aktorski^[8].

Otrzymawszy propozycję zagrania w filmie Jerzego Kawalerowicza Celuloza (1953), przeprowadził się do Łodzi, gdzie zamieszkał na stałe. W 1959 zagrał główną rolę Jerzego w Pociągu Kawalerowicza. Po roli w filmie Romana Polańskiego Nóż w wodzie zaczął otrzymywać propozycje gry w filmach zagranicznych^[5][9].

Od 1967 grał w kinie niemieckim. Debiutował rolą Stefana w Zamrożonych błyskawicach(inne języki) (niem. Die gefrorenen Blitze) w reżyserii Jánosa Veicziego^[5]. Zagrał w ponad 100 produkcjach wytwórni DEFA z NRD, z którą współpracował przez ponad 20 lat. W 1969 odebrał nagrodę państwową dla najlepszego aktora za rolę inżyniera Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Czas życia(inne języki) (niem. Zeit zu leben)^[10][11][12].

W latach 1953–1979 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi, ostatecznie porzucił teatr na rzecz filmu^[5].

W 2000 wystąpił w teledysku do piosenki Stachursky’ego „Czuję i wiem”.

Niemczyk twierdził, że był sześciokrotnie żonaty, co jednak jest podawane w wątpliwość^[5][10][13]. Jego pierwszą żoną była aktorka Tatiana Zaunar. Z tego małżeństwa pochodzi jedyna córka aktora – Monika. Drugi związek małżeński zawarł z Krystyną^[14][15]. Od 2000 roku był związany z pedagog Iwoną Ławicką, która została jego jedyną spadkobierczynią^[11].

Był kibicem Łódzkiego Klubu Sportowego^[16].

Zmarł na raka płuc. Prochy Niemczyka spoczęły na łódzkim Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej, w części rzymskokatolickiej.

 Osobny artykuł: Filmografia Leona Niemczyka.

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim^[17] (1985), a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[18]. Wyróżniony Honorową Odznaką Miasta Łodzi i Nagrodą Państwową NRD II klasy^[17].

W 1998 została odsłonięta jego gwiazda w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.

Imię Leona Niemczyka nosi łódzki skwer przy Filmówce.

• Leon Niemczyk w bazie IMDb (ang.)
• Leon Niemczyk w bazie Filmweb
• Leon Niemczyk w bazie filmpolski.pl
• Leon Niemczyk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Leon Niemczyk na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”