Isaak Babel

Isaak Babel

Исаак Эммануилович Бабель

Imię i nazwisko	Isaak Emmanuiłowicz Babel
Data i miejsce urodzenia	1 lipca?/13 lipca 1894 Odessa, gubernia chersońska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	27 stycznia 1940 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Narodowość	rosyjska, żydowska
Język	rosyjski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Ważne dzieła
Armia konna Opowiadania odeskie Dziennik 1920
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Isaak Emmanuiłowicz Babel (ros. Исаак Эммануилович Бабель; ur. 1 lipca^?/13 lipca 1894 w Odessie, zm. 27 stycznia 1940 w Moskwie)^[1] – rosyjski pisarz żydowskiego pochodzenia, prozaik specjalizujący się w opowiadaniach i nowelach, także o charakterze autobiograficznym (Historia mojego gołębnika), dramaturg i dziennikarz.

Isaak Babel (według zapisu Rabinatu Odeskiego nazywał się Isaak Manjewicz Bobel) pochodził z zamożnej, kupieckiej rodziny żydowskiej, mieszkającej w Odessie, przy ulicy Riszeliewskiej 17. Był synem Mania Ickowicza Bobla i Fejgi Bobel. Miał siostrę Mere (na emigracji nazywała się Marie Szaposznikow). Babel spędził większość dzieciństwa w Mikołajowie, 90 km od Odessy.

Uczył się w prywatnym Instytucie Mikołaja I (1905–1911). Znał biegle jidysz, rosyjski i francuski, w którym jako piętnastolatek pisał swoje pierwsze utwory, naśladując styl Guy de Maupassanta. Babel uczył się gry na skrzypcach oraz Talmudu. Po bezskutecznych próbach rozpoczęcia studiów na Uniwersytecie Odeskim rozpoczął naukę w Kijowskim Instytucie Finansów, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Jewgieniję Gronfejn. Po skończeniu studiów w 1915, w związku z działaniami wojennymi, został ewakuowany do Saratowa. Następnie dotarł do Petersburga, gdzie rok później, dzięki protekcji Maksima Gorkiego, zadebiutował na łamach czasopisma „Letopiś”.

Brał udział w rosyjskiej wojnie domowej po stronie komunistów, służąc w Czeka. Pracował w Odeskim Regionalnym Komitecie Bolszewickim (Gubkom), w Ludowym Komisariacie Oświaty (Narkompros), w drukarni oraz jako korespondent w Petersburgu i Tbilisi. Jako oficer polityczny i redaktor przyfrontowej gazety uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w szeregach 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego.

Po wojnie wrócił do Odessy i pracował nad Opowiadaniami odeskimi (pełne wydanie w 1931) – wspomnieniami z dzieciństwa, obrazie obyczajów rodzinnego miasta, poświęconym na wpół legendarnym żydowskim bandytom z osławionej dzielnicy Mołdawanka, nieopodal której urodził się i spędził część dzieciństwa. W 1919 ożenił się w Odessie z Jewgieniją Gronfejn.

Od 1923 mieszkał w Moskwie i przyjaźnił się z Ilją Erenburgiem. Żona Babla w 1925 wraz z córką Natalią wyemigrowały do Paryża, a rok później matka Babla i jego siostra przeniosły się do Brukseli.

W 1924 Babel opublikował kilka opowiadań z późniejszych cyklów Armia konna oraz Opowiadania odeskie w piśmie Majakowskiego „LEF”. W pierwszym zbiorze Babel opisał swoje doświadczenia z wojny polsko-bolszewickiej, ukazując okrucieństwo Armii Czerwonej. Pełne wydanie Armii konnej w 1926 napotkało na protesty Budionnego, który nazwał twórcę degeneratem od literatury. Pisarzowi pomógł Maksim Gorki, którego Babel był protegowanym. Dzięki temu książka nie została zakazana przez cenzurę i przetłumaczono ją na języki obce.

Kiedy rozpoczęły się stalinowskie prześladowania, Babel, pomimo sukcesów z początku lat 30., przestał publikować i zaczął pisać „do szuflady”. W kolejnych latach pracował jako reporter na Ukrainie i Kaukazie.

W latach 1928–1935 odwiedzał kilkakrotnie rodzinę we Francji i w Belgii. W 1935 wygłosił przemówienie na Międzynarodowym Kongresie Pisarzy w Obronie Kultury w Paryżu. Po powrocie do kraju współpracował z Siergiejem Eisensteinem przy filmie Łąki Bieżyńskie. Ostatnie lata życia spędził w Moskwie, mieszkając z Antoniną Pirożkową, z którą miał córkę.

Podczas „wielkiego terroru”, 16 maja 1939 został aresztowany przez NKWD. W czasie przeszukania mieszkania Babla NKWD skonfiskowało wiele rękopisów, które bezpowrotnie zaginęły. Przebywał w więzieniu na Łubiance i przez pewien czas w więzieniu Suchanowka^[2]. Oskarżono go o działalność trockistowską, szpiegostwo na rzecz Francji i Austrii, a także o członkostwo w organizacji terrorystycznej. 26 stycznia 1940 został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci. Wyrok wykonano następnego dnia. Zabicie go przypisuje się Błochinowi^[3], jednemu z głównych wykonawców zbrodni katyńskiej. Ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo.

Zrehabilitowany 18 grudnia 1954 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR. Po 1956 jego utwory oficjalnie powróciły do kanonu literatury rosyjskiej i nadal są wznawiane.

Rzeczywistym powodem zabicia Babla były jego zażyłe stosunki z Jewgieniją Gładun-Chajutiną, w tym czasie żoną Nikołaja Jeżowa, ludowego komisarza spraw wewnętrznych (NKWD). Jewgienija miała ambicje mecenasowskie i prowadziła salon literacki. Jego uczestnicy zostawali najczęściej jej kochankami, m.in. Michaił Kolcow (zginął w 1940), Michaił Szołochow i właśnie Babel. Dało mu to ochronę w czasie wielkiej czystki, ale jej zakończenie i związaną z nim likwidację Jeżowa przypłacił życiem.

• Elja Isaakowicz i Margarita Prokofjewna (Элья Исаакович и Маргарита Прокофьевна) (1916)
• Na pole czesti (На поле чести) (1920)
• Opowiadania (Рассказы) (1924)
• Armia konna (Конармия) (1926)
• Błużdajuszczije zwiezdy (Блуждающие звезды) (1926)
• Historia mojego gołębnika (История моей голубятни) (1926)
• Korol (Король) (1926)
• Benia Krik (Беня Крик – кино-повесть) (1926) – (film S.S. Nolbandowa, 1935)
• Jewriejskije rasskazy (Еврейские рассказы) (1927)
• Opowiadania odeskie (Одесские рассказы) (1931)
• Utwory: zebrane (Собрание сочинений) (1957)
• Utwory: zebrane (Собрание сочинений) (1966)
• Utwory wybrane: dla młodzieży (Избранное: для юношества) (1990)
• Dziennik 1920 (Конармейский дневник 1920 года) (2000)
• Dzieła zebrane t. 2. (Собрание сочинений: в 2 т.) (2002)
• Opowiadania zebrane (Избранные рассказы) (1936, 2008)

• Zmierzch (Закат) (1928)
• Maria (1935)

• Biografia Babla. kirjasto.sci.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-26)].
• Izaak Babel Portret własny, Bydgoszcz 1994 (ze wstępem i w tłumaczeniu Jerzego Pomianowskiego)
• Utwory Izaaka Babla w serwisie Wolne Lektury
• Бабель Исаак Эммануилович