Kiwi (owoc)
Kiwi, agrest chiński – jadalne owoce kilku gatunków aktinidii (Actinidia), w szczególności aktinidii chińskiej (A. chinensis) i smakowitej (A. deliciosa). Mniejsze znaczenie komercyjne mają także jadalne owoce aktinidii ostrolistnej (A. arguta) i pstrolistnej (A. kolomikta)[1][2], nazywane czasem minikiwi[3] oraz Actinidia polygama i in.[4] Oba gatunki o największym znaczeniu użytkowym rosną dziko w Chinach i od dawna ich owoce są tam spożywane. Owoce spopularyzowane zostały w wyniku rozwoju ich hodowli i upraw w Nowej Zelandii, który nastąpił w tym kraju po 1904 roku. Stamtąd też trafiły do oferty handlowej nazwane w 1959 „kiwifruit”. Od lat 70. XX wieku owoce stały się popularne w różnych krajach świata, a roczna produkcja przekroczyła pół miliona ton[1].
Właściwości kiwi
[edytuj | edytuj kod]Owoce są jagodami. Ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i w centralnej części zawiera liczne, brązowe lub czarne nasiona[2][4]. Miąższ owoców aktinidii smakowitej jest zielony, rzadko u odmian czerwonawy, u aktinidii chińskiej – żółtawy[5]. Skórka okrywająca owoc aktinidii chińskiej i smakowitej jest cienka, pokryta gęstym brązowym kutnerem. Owoce odmian tych gatunków osiągają do 100 g masy i są walcowate. Owoce aktinidii ostrolistnej i pstrolistnej są mniejsze (do 3 cm długości), zielonkawożółte[2] i są jadalne wraz ze skórką[5].
Wyhodowano liczne odmiany uprawne, głównie grupy A. chinensis/A. deliciosa. Najbardziej rozpowszechniona jest odmiana ‘Hayward’, mniejsze znaczenie mają odmiany: ‘Tomeri’, ‘Jenny’, ‘Oriental Delight’ i ‘Balke’. Ta ostatnia wyróżnia się plennością – z jednej rośliny zebrać można do 90 kg owoców[4].
Wartość odżywcza owoców wynosi 60 kcal na 100 g[6]. Wyróżniają się one dużą zawartością witaminy C – 100 do 200 mg%[2][5].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: [6] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[7] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kiwi
Produkcja w 2020 | |
|---|---|
| Państwo | Produkcja (w tonach) |
 Chiny
|
2.230.065 |
 Nowa Zelandia
|
624.940 |
 Włochy
|
521.530 |
 Grecja
|
307.440 |
 Iran
|
289.608 |
 Chile
|
158.919 |
 Turcja
|
73.745 |
 Francja
|
49.770 |
 Portugalia
|
45.820 |
 Stany Zjednoczone
|
36.290 |
Przechowywanie i zastosowania kulinarne
[edytuj | edytuj kod]Owoce kiwi mogą być przechowywane przez 6 miesięcy[2] (owoce aktinidii ostrolistnej tylko do 2 miesięcy[5]) i przez ten czas nie tracą walorów odżywczych i smakowych[1].
Kiwi spożywane są w stanie świeżym, także w sałatkach owocowych. Poza tym są mrożone, puszkowane i przetwarzane na dżemy, soki, likiery i wina musujące[1]. Służą także do ozdoby potraw. Ze względu na aktynidyny[9] (będącej proteazą) nie należy dodawać ich do deserów z galaretkami. Te same enzymy jednak powodują, że mięso staje się bardziej miękkie i delikatne, dlatego kiwi używane bywają do przybrania także potraw niesłodkich[4].
Pochodzenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Nazwa owoców pochodzi od nazwy ptaka kiwi, którego pióra przypominają ich brązową, owłosioną skórkę. Nazwa ta została wprowadzona z przyczyn marketingowych, po rozwinięciu się w Nowej Zelandii upraw owoców znanych wcześniej pod nazwami Yang Tao i Chinese Gooseberry[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Ben-Erik van Wyk: Food plants of the world. Portland: Timber Press, 2006, s. 42. ISBN 0-88192-743-0.
- ↑ a b c d e Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 17. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Piotr Lachota: MiniKiwi – amatorska uprawa w ogrodzie. Clematis.
- ↑ a b c d Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Jane Simmonds (red.). Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 488–489. ISBN 83-11-10578-2.
- ↑ a b c d Growing Kiwifruit. Oregon State University, University of Idaho, Washington State University, 2005. [dostęp 2017-02-25].
- ↑ a b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 614. ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2020-06-13].
- ↑ Alaa A. Bekhit i inni, Exogenous proteases for meat tenderization, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition”, 54 (8), 2014, s. 1012–1031, DOI: 10.1080/10408398.2011.623247, ISSN 1549-7852, PMID: 24499119 [dostęp 2018-05-24].
- ↑ Kiwi. [w:] Harvest of the Moon [on-line]. taher.com. [dostęp 2020-11-04].
