Dziadek do orzechów (balet)

Dziadek do orzechów (ros. Щелкунчик, wymowa^ⓘ) – balet-feeria w 2 aktach, 3 obrazach z apoteozą, zrealizowany po raz pierwszy w petersburskim Teatrze Maryjskim^[1].

• Libretto: Marius Petipa według opowiadania Dziadek do orzechów E.T.A. Hoffmanna we francuskiej wersji Alexandre’a Dumasa
• Muzyka: Piotr Czajkowski
• Choreografia: Lew Iwanow według planu choreograficznego Mariusa Petipy
• Dyrygent: Riccardo Drigo
• Dekoracje: Konstantin Iwanow i Michaił Boczarow
• Kostiumy: Iwan Wsiewołożski i Jewgienij Ponomariow

Prapremiera: Petersburg, 18 grudnia 1892 (6 grudnia według kalendarza juliańskiego), Teatr Maryjski.

Premiera polska: Bydgoszcz, 10 kwietnia 1958, Studio Operowe, w choreografii Rajmunda Sobiesiaka.

• Drosselmeyer, konstruktor zabawek, ojciec chrzestny Klary
• Klara Silberhaus
• Hans-Peter (Dziadek do Orzechów)
• Radca Silberhaus i jego żona, rodzice Klary
• Fred, brat Klary
• Ludwika, starsza siostra Klary
• Babcia i dziadek Klary
• Narzeczony Ludwiki
• Pokojówka
• Goście radcy i ich dzieci
• Wieszczka Cukrowa i Książę
• Kolombina
• Arlekin
• Żołnierzyk i jego partnerka
• Król Myszy
• Chorąży
• Zabawki, Myszy, Gnomy, Śnieżynki, Mistrz Ceremonii, Kwiaty, Tancerki i Tancerze

Przyjęcie w domu Radcy
W domu Radcy trwają przygotowania do bożonarodzeniowego przyjęcia. W salonie, chwilowo niedostępnym dla dzieci, znajduje się pięknie ubrana choinka. Stopniowo pojawiają się zaproszeni goście. Mała Klara marzy o tym, by dorosnąć i dostawać kwiaty od narzeczonego, tak jak jej siostra. Już są wszyscy, zatem otwarto salon. Ukazuje się choinka i złożone pod nią prezenty. Wśród przybyłych obecny jest ojciec chrzestny Klary Drosselmeyer i jemu przypada rola rozdania prezentów. Jako ostatni, pod choinką zostaje Dziadek do Orzechów. Ten ostatni prezent nie budzi zachwytu wśród dzieci i dorosłych, tylko Klara jest nim zauroczona. Odkłada na bok lalkę i przytula niechcianego przez innych Dziadka.

Przyjęcie trwa, wszyscy doskonale się bawią, tylko Fred dokucza Klarze i psuje Dziadka do Orzechów. Na szczęście Drosselmeyer potrafi naprawić zabawkę. Po zakończonym przyjęciu goście rozchodzą się do domów, a Klara przytulając Dziadka do Orzechów zasypia w fotelu.

Sen
We śnie Klara widzi pokojówki, matkę, babcię i dziadka w dziwnych przebraniach. Zza choinki wychodzą myszy. Akcja wkracza w baśniowy klimat. Choinka rośnie, Klara dorośleje a zabawka ożywa. Dziadek do Orzechów dowodzi zabawkowymi żołnierzami, walcząc z myszami. Wojsko używa armaty i z pomocą Klary, zwyciężają.

Dziadek do Orzechów zamienia się w Księcia, a Klara w Księżniczkę. Razem podążają do Krainy Słodyczy.

W Krainie Słodyczy
Księżniczka Klara wraz z Księciem wędrują przez Krainę Słodyczy. Napotykane postacie są ożywiane przez Drosselmeyera. Wędrówce towarzyszy muzyka, a poszczególne postacie wykonują uroczyste tańce. W całej krainie trwa święto z okazji przybycia Książęcej Pary. Odbywa się ceremonia zaślubin. Klara z Księciem wędrują przez Cukrową Łąkę, przechodzą przez Bramę Łakomczuchów, trafiają do Gwiazdkowego Lasu. Płyną przez Jezioro Róż łódką ciągniętą przez delfiny do Konfiturowego Gaju. Dalej wędrują do Cukierkowa – stolicy Cukierkowej Krainy, w której znajduje się Marcepanowy Pałac. W cukierkowym świecie wszystko cudownie i słodko pachnie, wszyscy są weseli. W poszczególnych scenach balet wykonuje tańce charakterystyczne: Taniec wieszczki cukrowej, Taniec hiszpański, Taniec arabski, Taniec chiński, Trepak (Taniec rosyjski), Taniec pasterski. Suitę zamyka Walc kwiatów. Zachwycona Klara w końcu jednak budzi się w fotelu z zabawką w ramionach.

Zobacz multimedia związane z tematem: Dziadek do orzechów (balet)

• Dziadek do orzechów (film 2004)
• Dziadek do orzechów (opowiadanie E.T.A. Hoffmanna)
• Dziadek do orzechów (film 1990)

• Balet dla dzieci – spektakl Dziadek do orzechów