Girolamo Cardano

Girolamo Cardano, Geronimo Cardano, Gerolamo Cardano, Hieronymus Cardanus, (ur. 24 września 1501 w Pawii, zm. 21 września 1576 w Rzymie)^[1] – włoski uczony z epoki renesansu: matematyk, astrolog, lekarz i filozof^[2], zajmujący się też okazjonalnie inżynierią mechaniczną. Profesor uczelni w Mediolanie, Pawii i Bolonii^[3].

Cardano został zapamiętany głównie jako matematyk – w algebrze rozwinął prace nad równaniem trzeciego stopnia, przez co został upamiętniony nazwą wzorów na jego rozwiązania. Na tym gruncie zapoczątkował rozważania liczb zespolonych, które – w przypadku nierzeczywistym – nazywał fikcyjnymi. Jest też kojarzony z przegubem Cardana, znanym również pod wieloma innymi nazwami.

Był nieślubnym dzieckiem mediolańskiego prawnika Fazia Cardana oraz Chiary Micheria. W 1520 r. rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie w Pawii, a po zamknięciu tego uniwersytetu z powodu wojny kontynuował naukę na Uniwersytecie w Padwie. W 1525 r. otrzymał doktorat z medycyny.

W 1539 r. Cardano nawiązał kontakt z Tartaglią, który uzyskał sławę odkrywcy metody rozwiązywania równań sześciennych. Po początkowych oporach Tartaglia opisał mu swoją metodę uzyskując wpierw zobowiązanie Cardana do dochowania tajemnicy i nieujawniania metody. Rok później Lodovico Ferrari, asystent Cardana, odkrył metodę redukcji równań czwartego stopnia do równań sześciennych. Razem z metodą rozwiązywania tych ostatnich pozwalało to rozwiązać wszystkie typy równań stopnia 4.

W 1543 r. Cardano i Ferrari odwiedzili zięcia Scipione del Ferro w Bolonii i odkryli, że to del Ferro był pierwszym matematykiem, który rozwiązał równania trzeciego stopnia. Cardano uznał, że obietnica dana Tartaglii nie obowiązuje go więcej i opublikował metodę rozwiązywania równań 3. i 4. stopnia w swoim największym dziele Artis Magnæ, Sive de Regulis Algebraicis Liber Unus w 1545. Mimo że to nie on był odkrywcą tych wzorów, podane przez niego wzory noszą dziś nazwę wzorów Cardana. Cardano używał jako jeden z pierwszych liczb zespolonych.

Cardano napisał około 300 dzieł, z których zachowało się nieco ponad 100. W latach 1575–1576 napisał swoją autobiografię.

Cardano był pierwszym znanym nauczycielem osoby głuchej – uczył czytać i pisać swojego syna^[4].

Cardano był również znanym lekarzem, mechanikiem i astrologiem. Przewidział datę własnej śmierci, a gdy ta nie nadchodziła w wyznaczonym dniu – popełnił samobójstwo.

Zobacz w Wikiźródłach hasło Cardanus Hieronim w Encyklopedii Kościelnej

Zobacz kolekcję cytatów matematyka w Wikicytatach

• równanie czwartego stopnia

• Girolamo Cardano, Autobiografia, wstęp, tłumaczenie i opracowanie Jerzy Ochman, Ossolineum 1974.

Polskojęzyczne

• Girolamo Cardano – dzieła w bibliotece Polona

Anglojęzyczne

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Girolamo Cardano w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
• GuidoG. Giglioni GuidoG., Girolamo (Geronimo) Cardano, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 23 kwietnia 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.).
• Biografia Cardana (ang.)
• Cardano, Girolamo (1501–76) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].
• Peter Adamson, Man of Discoveries: Girolamo Cardano (ang.), History of Philosophy without any gaps, historyofphilosophy.net, 3 stycznia 2021 [dostęp 2023-08-20].

Inne

• Dzieła zebrane Cardana. filosofia.unimi.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-30)]. (wł.).