Azotan potasu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
KNO3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
101,10 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwne kryształy[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Minerały |
nitrokalit (saletra indyjska, saletra potasowa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azotan potasu (nazwa Stocka: azotan(V) potasu, nazwy zwyczajowe: saletra potasowa, saletra indyjska), KNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól potasu i kwasu azotowego.
Azotan potasu występuje w przyrodzie w niewielkich ilościach w postaci minerału nitrokalitu w krajach o suchym, gorącym klimacie, m.in. w Chinach i Indiach. Z tych państw był sprowadzany do Europy, czemu zawdzięcza nazwę „saletra indyjska”.
Otrzymywanie
[edytuj | edytuj kod]Obecnie otrzymuje się ją głównie w reakcji podwójnej wymiany między azotanem sodu i chlorkiem potasu (strąca się najtrudniej rozpuszczalny spośród tych soli chlorek sodu, w roztworze pozostaje KNO3):
- NaNO
3 + KCl → KNO
3 + NaCl
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Saletra potasowa jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jej temperatura topnienia wynosi 334 °C[2]. Przy ogrzaniu rozkłada się w endotermicznej, odwracalnej reakcji na azotyn potasu i tlen[4]:
- 2KNO
3 ⇄ 2KNO
2 + O
2↑
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Nawóz sztuczny.
- Saletra potasowa jest utleniaczem. Z tego powodu jej głównym zastosowaniem była produkcja czarnego prochu. Obecnie stosowana w pirotechnice jako utleniacz, m.in. do wytworzenia fotobłysków, czyli krótkich i bardzo jasnych impulsów świetlnych uzyskiwanych podczas spalania mieszaniny saletry z pyłami metali. Po zmieszaniu z sacharydem, np. sacharozą w proporcjach stechiometrycznych i stopieniu tworzy substancję łatwopalną (znaną jako karmelek lub karmelka) o temperaturze zapłonu ok. 400 °C, osiąga temperaturę 600 °C i wytwarza dużo dymu;
- Do początków XX w. azotan potasu był używany do otrzymywania kwasu azotowego.
- Konserwant mięsa (E252).
- Azotan potasu zmieszany z cukrem lub cukrem pudrem jest podstawowym składnikiem paliwa (utleniaczem) we własnoręcznie robionych materiałach pirotechnicznych.
Współcześnie saletra potasowa jest wykorzystywana głównie (75% produkcji) jako nawóz sztuczny. Do tego celu stosowany jest produkt techniczny o czystości rzędu 90%. Kolejne znaczące zastosowanie to metalurgia, gdzie techniczny KNO
3 w mieszaninie z innymi azotanami i azotynami służy do wypełniania łaźni przenoszących ciepło. Produkt techniczny jest też stosowany jako składnik topniku do lutowania i do produkcji elektrod spawalniczych. Ponadto wykorzystywany jest do produkcji szkła, ceramiki i emalii oraz materiałów wybuchowych i pirotechnicznych[4].
Toksyczność
[edytuj | edytuj kod]Azotan potasu działa bezpośrednio utleniająco na hemoglobinę, powodując powstanie methemoglobiny i nitrozohemoglobiny[7]. Działa drażniąco na skórę, oczy, drogi oddechowe i przewód pokarmowy.
Najniższa zarejestrowana dawka śmiertelna dla człowieka wyniosła 54 mg/kg masy ciała[5], choć znany jest przypadek powrotu do zdrowia po spożyciu 125 g KNO
3[8]. LD50 (doustnie) dla szczura lub królika wynosi 2–4 g/kg[5][6].
Substancja rozkłada się i jest przyswajalna w środowisku naturalnym (dlatego też jest stosowana jako nawóz sztuczny), jednak duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b c d e f David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-83, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b Azotan potasu (nr 542040) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
- ↑ a b c d Wolfgang Laue i inni, Nitrates and Nitrites, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 6–10, DOI: 10.1002/14356007.a17_265 (ang.).
- ↑ a b c Potassium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24434 (ang.).
- ↑ a b Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej [online], Pharma Cosmetic, 8 stycznia 2077 [zarchiwizowane z adresu 2007-10-28].
- ↑ Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej. am.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-26)]. (pol.).. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
- ↑ E.H.W.J. Burden, The toxicology of nitrates and nitrites with particular reference to the potability of water supplies. A review, „The Analyst”, 86 (1024), 1961, s. 429, DOI: 10.1039/an9618600429 (ang.).