[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

chleb

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: chléb • chlěb

chleb (język polski)

[edytuj]
dwa bochenki chleba (1.1)
wymowa:
IPA: [xlɛp], AS: [χlep], zjawiska fonetyczne: wygł.
​?/i ​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) pieczywo z mąki, wody, z dodatkiem drożdży lub zakwasu; zob. też chleb w Wikipedii
(1.2) przen. sposób zarabiania na życie, zawód, źródło utrzymania
(1.3) pot. wódka[1]
(1.4) st.pol. żywność[2]
(1.5) st.pol. żyto[2]
(1.6) st.pol. zboże[2]
odmiana:
(1.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikchlebchleby
dopełniaczchlebachlebów
celownikchlebowichlebom
biernikchlebchleby
narzędnikchlebemchlebami
miejscownikchlebiechlebach
wołaczchlebiechleby
przykłady:
(1.1) To oburzające, żeby w piekarni nie było świeżego chleba!
(1.2) Sklepikarze skarżą się na supermarkety, że im chleb odbierają.
składnia:
(1.1) chleb z + N.
kolokacje:
(1.1) bochenek / kromka chleba • świeży / czerstwy chleb • suchy chleb • chleb z masłem • biały / czarny chleb • przaśny chleb • chleb na zakwasie • chleb razowy / pytlowy / sitkowy / pełnoziarnisty • chleb borodiński / borodyński / moskiewski / baltonowski • chleb żytni / pszenny
synonimy:
(1.1) pieczywo; gw. (Górny Śląsk) chlyb
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
(1.1) hostia, maca, opłatek, podpłomyk, pumpernikiel, żulik
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. chlebak mrz, chlebnica ż
zdrobn. chlebaszek[3] mrz, chlebek mrz, chlebuś mrz
przym. chlebowy, chlebny
związki frazeologiczne:
chleb pokładny • chleb powszedni • chlebem i solą • ciężki kawałek chleba • lekki chleb / łatwy chleb • na łaskawym chlebie • o chlebie i wodzie
przysłowia: głodnemu chleb na myśli • głodnemu chleb zawsze lepiej smakuje • kawałek chleba nie spadnie z nieba • lepiej mi kawałek chleba smakuje, kiedy go z kim dzielę • jęczmienny chleb nie głód, zgrzebna koszula nie nagota • u wdowy chleb gotowy
zobacz też: przysłowia o chlebie
etymologia:
prasł. *chlěbъ[4] < germ. *hlaiba, swn. hlaib[5] < goc. hlaifs[6] → pieczywo[7]; por. niem. Laib
uwagi:
wyraz ogólnosłowiański[6]
zob. też chleb w Wikicytatach
tłumaczenia:
(1.3) zobacz listę tłumaczeń w haśle: wódka
(1.4) zobacz listę tłumaczeń w haśle: żywność
(1.5) zobacz listę tłumaczeń w haśle: żyto
(1.6) zobacz listę tłumaczeń w haśle: zboże
źródła:
  1. ↑ Małgorzata Stefaniak, „Absztyfikant założył ancug”, czyli o niemieckich zapożyczeniach we współczesnej polszczyźnie potocznej, w: Język, Komunikacja, Informacja nr 6/2011, red. I. Koutny, P. Nowak, s. 222.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Alojzy Adam Zdaniukiewicz, Kultura językowa a sprawność umysłowa młodzieży, „Poradnik Językowy” nr 8/1980, s. 438.
  3. ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 122.
  4. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „chleb” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
  5. ↑ Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie, red. Marek Łaziński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-15588-9, s. 45.
  6. ↑ 6,0 6,1 Natalija Ewgeniewna Ananiewa, Germanizmy leksykalne w dwóch polskich gwarach wyspowych na Syberii, „Gwary Dziś”, t. 7, 2015, s. 170.
  7. ↑ Michael Hornsby, Wielojęzyczność i kontakty językowe, tłum. Tomasz Wicherkiewicz, w: Języki w niebezpieczeństwie. Księga wiedzy, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologiczny, Poznań 2016, s. 85.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=chleb&oldid=8443846”