Veda

Lo Veda (devanāgarī : वेद - sanskrit : « vision » o « coneissença »)^[1] es un ensemble de tèxtes que, segon la tradicion, foguèron revelats (per l'ausida, Shruti) als savis indians nomenats Rishi. Aquesta « coneissença revelada » foguèt transmesa oralament de braman a braman al sen del vedisme, del bramanisme, e de l'indoïsme fin ara sus un periòde indeterminat.

L'origina dins lo temps dels tèxtes vedics es una question que fa debats en Índia e pels indianistas europèus. Pels autors europèus, los primièrs tèxtes de la tradicion vedica aurián estats compausats a partir del sègle XV AbC, d’autors indians prepausan una datacion mai anciana. Per marcar l'unitat del Veda que se manifèsta en una multiplicitat de tèxtes, la tradicion indoa nomena « Triple Veda » l'ensemble dels tres primièrs recuèlhs de tèxtes, un recuèlh de poèmas (estanças) forma lo Rig-Veda, un recuélh de cants rituals lo Sama-Veda, un ancamp de formulas sacrificialas lo Yajur-Veda. Una familha de bramans nomenada Atharva dona son nom a l'Atharva-aṅgiras, libre de magia blanca e negra, qu’es acceptat coma constituissent lo « Quadruple-Veda », jol nom de Atharva-Veda, après un long periòde de controvèrsisas.

Lo passatge del vedisme al bramanisme comença amb la redaccion ds Brāhmaṇa, especulacions ritualas en pròsa. E la transicion del bramanisme a l'indoïsme s'accompanha de la redaccion dels Āraṇyaka puèi dels Upaniṣad. La compilacion d’aquestes tèxtes es atribuïda al savi Vyāsa, e las partidas mai recentas de las escrituras del Veda datarián del sègle V AbC^[2]. Aqueste corpus literari, un dels mai dels ancians conegut, es la basa de la literatura indiana. Aquestes tèxtes, que tractan del ritual e de filosofia, contenon de passatges qu'estudieràn l'astrologia e l'astronomia, que son utizats per sa datacion. « La tradicion dels cant vedic » foguèt proclamada en 2003 puèi inscricha en 2008 per l'UNESCO sur la lista representativa del patrimòni cultural imaterial de l’umanitat^[3].

Lo tème nominal indoa a veda-, passa atal en sanskrit (वेद) apond una vocala tematica -a a la raiç VID- transformada en VED- per alternança vocalica: VID- > VED- > veda-^[4].

Per Jean Varenne, lo lexèma VID- dona dos tèmas verbals diferenciats mas de sens complementaris: VID- > VED- > VET- > vetti (sap) e VID- > VIND- > vindati (tròba: hij vindt en neerlandés, he finds en anglés, er/sie findet en alemand)^[5].

La semantica del nom veda- s'espandís donc lo sens de « descobèrta, revelacion » que correspond a l'experiéncia dels primièrs savis vedics qu’entendisián lo son primordial manifestat pel Veda original, fins a aqueste de « sciéncia, saber » donat uèi per l'indoïsme a aqueste mot. Louis Renou espandís atal la traduccion del mot veda- : « coneissença, sciéncia, per exemple sciéncia sacrada, tèxtes sacrats, Escrituras santas, Veda al nombre de quatre o de tres »^[6].

Veda es un mot eritat del vièlh indian^[7] passat enseguida dins la lenga sanscrita, que pòt se traduire per « vision » o « coneissença »^[8]. Coma concèpte de la cultura indiana arcaïca, lo Veda es una poténcia agissenta fondamentala que se manifèsta dins l'intuicion cognitiva de l'òrdre cosmic per d’òmes inspirats^[9]. S’i trapa unas tendéncias al monisme^[10] concebon donc pas cap de separacion al sen d'un mond unitari, mond ciclic que sens començament e sens fin, mond dinamic que percebon los fenomèns naturals e mentals coma de manifestacions de fòrças amagadas numenosas ^[11]. En coeriencia amb aquesta ment, los indians de totes los temps considèran tanben lo Veda coma unic, dinamic, e increat.

La cooperacion delVeda als cicles cosmics permet a la cultura indiana d'i agafar las frasas successivas de son evolucion. Lo Veda es considerat, dempuèi l'origina, coma manifestacion de las regularitats de l'òrdre cosmic dins l'escocha atentiva dels savis primordials (la Shruti dels Rishi). Aquesta « escocha » marca la naissença del vedisme, per que lo ritual del yajña^[12] es l’« embonilh » de la manifestacion del Veda, centrada sus la vedi, un cròs superficial cobèrt d'èrba barhis^[13]. Lo Veda demora sempre aqueste fòrça agissenta singulara que manifèsta lo fondament dinamic de l'univèrs.

Après los Savis Rishi primordials, lo vedisme, lo bramanisme, puèi l'indoïsme considèran totes l'unicitat e la perpetuitat del Veda, manifestat dins l'expression de lors vòts (vrata) qu’espelisson dins una multitud de « poèmas » (rig) oralament en recuèlh (saṃhitā), que sola la recitacion conscienta e corrècta e de votz nauta pren valor de Veda. « Lo mortal que pel fuòc sacrat, per l'invocacion, pel Veda, per l'ofrenda, pels rites pietoses, onora Agni, obten de corsièrs rapids e venceires, e una glòria lusenta »^[14] atal canta Sobhari, filh de Kaṇva.

L'origina dins le temps dels tèxtes vedics es una question qu’es l'objècte de debats en Índia e d’entre los indianistas europèus. La máger dificultat es la desconeguda de la longor d'una tradicion orala que precedèt la fixacion per l'escritura. Per unes autors europèus, los primièrs tèxtes de la tradicion vedica son compausats a partir del sègle XV^[2],[15] e son pauc a pauc acampat en colleccions nomenadas Saṃhitā.

Per d’autors indians coma Lokamanya Bâl Gangadhar Tilak, l'origina ven de fòrça mai luènh. Aqueste, dins son libre Orion o Recercas sus l'Antiquitat dels Vedas escrich en 1893 s'esfòrça, mejans d'observacions astronomicas venent dels Veda-saṃhitā, de desmostrar, per unes dels « imnes », una datacion alunhant d'al mens quatre mila ans, veire mai^[16].

Los Rishi (ṛ ṣi en IAST, ऋषि en devanāgarī) son los savis primordials mitics qu’escochan, e entendon lo ṛ ta^[17], ritme del cosmos manifestat dins lo cors regular de las estelas (ṛ kṣa) e la succession regulara de las sasons (ṛ tu).

L'ausida perpetuala (Shruti) de l'òrdre eternal (ṛ ta) permet als Rishi^[18] de conéisser (Veda) aqueste òrdre e de trobar (Veda) los mejans de l'exprimir en estròfas (ṛ cā) ritmadas, plan mesuradas, que se transmeton regularament de boca a aurelha fins als indians d'uèi^[19] e los passan, eternalament transmesas a las generacions indoïstas debvenir que, « Aryas paires d'una astruca linhada, poscam cantar longtemps encara dins lo sacrifici »^[20].

Lo mot Shruti (écrit श्रुति en devanāgarī e transcrit śruti en IAST) es bastit sus la raiç sanscrita ŚRU- que significa « ausir, entendre, aprene »^[21]. L'adjoncion d'un sufixe -ti permet de bastir un nom feminin signalant una accion, śruti es literalament una « audicion » que manifèsta una « revelacion »^[22]. La Shruti revèla lo Veda, l'ausida mèna a la descobèrta e al saber^[23]. Aquesta Shruti es lo fruch d'una cognicion intuitiva de la vertat eternala^[24] per de savis inspirats nomenats Rishi (ṛṣi). La literatura indiana classica compren doas categorias de tèxtes, los tèxtes « sacrats » qu'agafa a la Shruti, escocha de manifestacions del Veda, e las òbras profanas nascudas de l'inventivitat umana, transmesa per la Smriti, la memorizacion.

Uèi encara son transmeses pas qu'oralament^[25] per una tecnica mnemonica unica, mot per mot, sillaba per sillaba, una tecnica mai fisabla encara que la retranscricion, que lèu vira al telefòn arabi. Los primièrs traductors europèus del Triple Veda lo considèra coma un obratge de poesia lirica, e nomenan « imnes » las estanças del Rig-Veda^[26]. Per la cultura indiana, aquestes tèxtes fondamentals intègran lo Veda, « coneissença » absoluda, que s'exprimís pel son primordial de l'univèrs revelat als Rishi, e lo mormolh produch per son activitat modulat dins l'expression orala del contengut literari dels Saṃhitā.

La multiplicitat dels Veda-saṃhitā e dels tèxtes « sacrats » que s'intègran enseguida pauc a pauc al Veda incita unes erudits a nomenar « los vedas » las diferentas Saṃhitā e los tèxtes subsequents que s'i agafan, coma los Brahmana, los Aranyaka, los Upanishad.

Presa al sens larg, la memorizacion (Smriti) de tèxte « profans » inclutz diferentas colleccions de Sutra, de tèxtes explicatius de tecnicas vedicas tanben escrich jos la forma de sutra, de tractats legals dichs Dharmashastra, de tèxtes etics dichs Nitishastra, e de tèxtes epics coma lo Mahābhārata e lo Ramayana^[27].

Las tres primièras colleccions, coma l'ensemble se nomena Triple-Veda per mostrar pla l'unitat del Veda^[28], son las estanças vedicas del Rig-Veda, los cants vedics del Sama-Veda, e las formulas vedicas sacrificialas del Yajur-Veda.

Los Saṃhitā (devanagarī : संहिता) del Triple Veda son:

La Rigveda-saṃhitā (devanāgarī : ऋग्वेद) conten d’imnes per mercejar e cridar los devas. Lo Rig-Véda es lo recuèlh de basa que son derivats los autres Veda-samhitas. Compta 1028 imnes destriats en 10462 estanças, lo primièr essent dedicat a Agni, protector del Rig-Veda. Constituisson un tresaur poetic font d'inspiracion de preguièras o de recitacions liturgicas.

La Sāmaveda-saṃhitā consistís subretot en estanças tiradas del Rig-Veda e adaptadas a la recitacion cantada. Es un cantic amb de notacions musicalas e d’indicacions de melodias.

La Yajurveda-saṃhitā amassa de formulas en vèrs e en pròsa mesclats, dirèctament tocats al culte e dispausada dins l'òrdre ont son utilizadas pendent de ceremonias de la liturgia.

Lo primièr tèxte qu’integrèt lo Veda après los tres Saṃhitā nomenat Triple-Veda es l'Atharvaveda-saṃhitā, recuèlh de tèxtes utils al purohita- (protector, òme-mètge) mas non utilizat pendent lo ritual dels yajñâ (sacrificis vedics).

La Atharvaveda-saṃhitā conten d’embelinaires magics de longa vida, contra la malautiá, la possession demoniaca, per ganhar l'amor d'altrú o la riquesa.

Força mai tard, aqueste quatren recuèlh, l’Atharva-Véda (de « Atharva », nom d'una familha de prèire) foguèt pauc a pauc acceptat coma integranta del Quadruple-Veda.

Los Veda-samhitas permeton de conéisser las basas de la cultura dels Arians. Fan refréncia als enemics dels Arians coma essent los Dâsas (demònis) o Daysus (barbars, bandits, bandilièrs), qu’unes indianistas descrivon coma negre de pèl (benlèu los Dravidians)^[29]. Pasmens, pas cap d’imne lo menciona. Los Arians constituisson de monarquias tribalas dirigidas pel raja (râja), tèrme parent del latin « rex ». Parteja sa sobeiranetat amb dos conselhs de tribú, la sabhâ e la samiti, que participan a son eleccion. Es assistit per un general (senâni) e un grand prèire oficiant (purohita) que, per de sacrificis, assegura la prosperitat de la tribú e sa victòria a la guèrra.

Dempuèi l’edat vedica se constituisson las quatre grandas divisions de la societat ariana (varna): los bramans (prèires), los kshatriya (guerrièrs), los vaishya (païsans) e los shudra (sèvis). La familha constituís la cellula de basa de la societat, lo villatge es de biais frequent descrich coma lo regropament d’una linhada puslèu que coma un regropament territorial.

La religion vedica es una religion sociala e non pas individuala^[30]. A set ans d’edat, lo jovent, elevat fins alara per las femnas dins lo ginecèu, recep l’initiacion (upanayana) e deu enseguida començar a aprene ses devers religioses. Un mèstre li ensenha de rites en li fasent repetir de formulas, tot en relatant los mites que los explican. A detz e set ans d’edat alara que mestreja lo saber religiós (Veda), se marida. Las filhas son pas exclusidas de l’initiacion, al mens dins la mai antiquitat, que « a l'epóca vedica, [la femna] foguèt, a totes vejaires, tenguda per l'egala de l'òme. Al mèsma títol que el, èra investida de la veta sacrada ; coma [l'òme], recebiá l'ensenhament esperital (mai d’unas Upanishad foguèron composadas per de femnas). »^[31].

La religion domestica compòrta un cèrt nombre de rites obligatòris coma l’agnihotra, sacrifici quotidian que consistís en una libacion de lach molzut de frèsc de treslús. Un grop important de rites, reservat a un elèit d’iniciats, s’organiza a l’entorn de la consomacion d’una bevenda sacrada, lo Soma (obtengut a partir d'una planta, encara non definida uèi que los efièchs son descrichs dins RV IX. 113 e RV X 119).

Après un periòde d'ausida (la Shruti dels Rishis), seguís un periòde de descobèrta de la poténcia cosmica fondamentala manifestada dins lo ritual vedic (primièra forma del Veda), naís un periòde d'intelligéncia especulativa que mèna los bramans a soscar a l'importança d'un poder afermissent fondamental (lo braman)^[32].

Per lors interpretacions del braman, los bramans assajan d'explicar las especificitats ritualas del yajña, lo sacrifici vedic, manifestadas dins las estanças (Rik) proclamadas per l'oficiant hotṛ, dins las melodias (Sama) cantadas per l'oficiant udgātṛ, e dins las formulas variadas (Yajus) utilizadas per l'oficiant adhvaryu. Lo fruch de lors recercas acampat dins un ensemble d'escrichs nomenats Brāhmana (ब्राह्मण), que l'escritura s'espandís entre lo sègle X e VII avant l'èra correnta.

Son de comentaris en pròsa del Triple-Veda. Aquestes relatius a la Rigveda-samhita son los Aitareya-brahmana e Kausitaki-brahmana. Aqustes al subjècte de la Samaveda-samhita son lo Pañcavimsha-brahmana e Jaiminiya-brahmana. Aquestes que volon comentar la Yajurveda-samhita son los Taittiriya-brahmana e Shatapatha Brahmana (en), e unas partidas en pròsa de la Yajurveda-samhita, initiatriças d’aqueste mòde novèl de pensada de l'Índia anciana.

Diferentas brancas (shakha) de bramans destriadas gardan deVeda-samhita e los Brahmana que lor son relativas coma un tresaur de familha. Aquestas brancas (shakha) se nomenan Aitareya, Kausitaki, Jaiminiya, Taittiriya. Los Shatapatha-brahmana coneisson doas recensions, aquesta de la shakha dels Kanviya e aquesta dels Mandhyandina.

Lo contengut dels Brahmana presenta d’explicacions e d’etimologias prescientificas, de combinasons numericas, diferentas classificacions pigalhadas de mites e fablas ancianas, qu’assajan de justificar totes los detalhs del ritual vedic^[33].

La literatura del bramanisme complèta enseguida lo Brahmana per de recuèlh de sūtra. La tradicion indiana considèra aquestes tèxtes coma produchs de la memorizacion umana (Smriti) e non pas coma emanacion de l'ausida del Veda (Shruti) levat los Shrautasûtra.

Los Shrautasûtra e subretot los Latyayana-shrautasûtra contenon los sûtra mai ancians d’aquesta tradicion, destinada a guidar los oficiants dins l'execucion mai justa de las modalitats del rite vedic.

Los Grihyasûtra comentan l'activita del purohita, medicinaire del râja paire de familha^[34],[35]. Aquestas sūtra concernisson donc pas lo ritual del sacrifici yajña. De recensions remarcablas de grihyasûtra son aquestas de las linhadas bramanicas Apastambiya, Ashvalayana, Baudhayana sutras (en), Gobhila, Hiranyakesi, Paraskara, e Shankhayana^[36].

Los Kausika-sûtra intègran l'Atharvaveda-samhita e contenon doas categorias d'explicacions, aquestas relativas al ritual domestic (Grihya) e aquestas relativas als rites magics^[37].

L'indoïsme concep pauc a pauc los devas coma de personas, qu'esitz pas a representa per l'iconografia de per abans desconeguda, e culmina dins la bhakti. Diferents tèxtes s'apondon enseguida al primièr corpus de tèxtes vedics, los Āranyaka e los Upanishad que marcan la transicion del vedisme a l'indoïsme, e son considerats per cada novèla sisa culturala coma integrant lo Veda, unic e eternal.

Las Āranyaka (आरण्यक), contenon las explicacions esotericas e misticas dels mantra.

Lo ritualisme acaba pauc a pauc d'èsser lo sol pensament dels bramans, sembla satisfar pas lor psiquisme en quista d'explicacions filosoficas mai prigondas. Unes d’eles se retiran dins los boscs per meditar. E per escriure dins los « tèxtes del bòsc » (Aranyaka) un saber esoteric considerat dangierós pels tenents del ritual vedic tradicional. Aquestes escrichs forman la transicion entre lo bramanisme e l'indoïsme ancian.

Los Upanishad (उपनिषद्), contenon de tèxtes filosofics e metafisics tractan de la natura e del rapòrt de l'alma (atman) a l'esperit suprèma Brahman. Lo canon Muktika conten 108 Upanishads que la compositcon s'espandís de -800 a 1300 de nòtra èra. Se destria tradicionalament dotze Upanishads màger o principalas e nonenta sièis Upanishads menoras destriadas en sèis categorias^[38].

Cada Veda-samhita s'alarga pauc a pauc en diferents libres de lei e manuals rituals que dependon d’el: lo Dharmashastras, Grihyasutras, etc., mas fòrça erudits los considèran pas coma partida integranta de la literatura eissida de la Shruti o de Veda en pròsa. Ligan aquestes tèxtes a la memorizacion (Smriti) de sciéncias umanas « profanas ».

• Lo vedisme utiliza un ensemble de nocions exprimidas per de mots que l'indoïsme recebrá en eritatge, qu'« emplenará » de concepcions novèlas e desconegudas dels ancians arya.
• Lo vedisme conéis d'autres autors als Vedas que los sept rishi tradicionals. .
  
  L'indoïsme atribuís la redaccion dels tèxtes ancians a Vyâsa (lo compilator) a que es atribuís tanben la redaccion de l'epopèa Mahâbhârata.
• Pel vedisme, lo deva es literalament l'accion brilhanta, lusenta, un dels poders imprevisibles del rita (DIV significa elusir coma lo jorn, mas tanben jogar als dats, e deva es l'accion de DIV). Las poténcias agissentas son gramaticalament nomenadas al masculin o al feminin, mas son pas de « divesas » coma Junon o Vènus pels Romans.
• Dins lo vedisme, lo braman es aquesta energia del rita que la foncion es de fondar l'òrdre, de lo fixar, e non pas una persona o una causa.
  
  L'indoïsme intègra son incarnacion Brama al sen d'una trimûrti (Brama, Vishnó, Shiva).
• Dins lo vedisme, los devas constituisson una societat veraia. Agni èra lo prèire actual. Mitra simboliza l’aliança entre los òmes e los semidieus, e Varuna, lo castig que cal a aqueste que la trencan. Son assistits d’Aryaman e de Bhaga. Mitra garda la lutz, Varuna presidís de nuèch. Indra ten la foncion guerrièra.
  
  Segon lo Ṛgveda, i a 33 dieus, mas aqueste nombre es incomplet^[39]. Aqueste chifre, simbolic, de 33 s’encontra dins la Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad (3, 9, 1) : « Lo nombre dels dieus es aqueste mencionat per las Escrituras. Lor nombre es tres cent tres e tres mila tres. »^[40] Dins l’indoïsme tardièr, es representat pel nombre de 33 crores (330 000 000)^[41].

Aquestas diferéncias son pas d’oposicions mas lo resultat d'una lenta evolucion de las ments en Índia. Vedisme, bramanisme enindoïsme considèran totes que lo Veda es uni e eternal, mas que sas manifestacions pendent lo cicle cosmic pren un nombre infinit de nuanças.

En 1966, la Cort suprèma de l'Índia decretèt l’encastre de la fe indoa en set punts. Lo primièr punt va de « l’acceptacion respectuosa dels Vedas coma Nautissima Autoritet suls subjèctes religioses e filosofics e l’acceptacion respectuosa dels Vedas pels pensaires e filosófs indós coma basa unica de la filosofia indoa »^[42],[43]. Pasmens, l'UNESCO constata que se lo Veda jòga encara un ròtle important en Índia, solas tretze brancas vedicas sus las mila alara existentas son encara presentas^[44].

Monografias

• Lokamanya Bâl Gangâdhar Tilak, Orion ou Recherches sur l'Antiquité des Védas (original écrit en 1893), 240 pages, Éditions Archè, Milan 1989, distributeur français : Les Belles Lettres.
• Gerhard J. Bellinger, Knaurs Grosser Religions Führer, 1986, traduction française préfacée par Pierre Chaunu sous le titre Encyclopédie des religions, 804 pages, Librairie Générale Française, Paris 2000, Le Livre de Poche, ISBN: 2-253-13111-3
• (en) Kreith Crim, General Editor, The Perennial Dictionary of World Religions, originally published as Abingdon Dictionary of Living Religions, 830 pages, Harpers and Row, Publishers, San Francisco, 1981, ISBN: 978-0-06-061613-7
• Georges Dumézil, Les dieux souverains des Indo-Européens, 3^e édition 1977, NRF Gallimard ISBN: 2-07-029586-9
• Jan Gonda, Die Religionen Indiens, Band 1: Veda und älterer Hinduismus, 1960, traduction française Védisme et hindouisme ancien. Traduit de l'allemand par L. Jospin, 432 pages, Payot, Paris 1962, ISBN (épuisé en français)
• Charles Malamoud et Nguyen Thanh Thiên, « Le champ des arts martiaux, la scène du sacrifice.Propos croisés sur des formes de rituels dans le monde sino-japonais et dans l’Inde », 2013, particulièrement p. 22-28

• Ayurveda
• Dasas
• Drech indó
• Iòga

• La tradicion del cant vedic sul site oficial de l'UNESCO.