Maria (maire de Jèsus)

Verge amb l'enfant, Giotto di Bondone 1320, National Gallery of Art, Washington

Maria (en aramèu מרים Maryām, en ebrieu מִרְיָם Miryām, en grèc ancian Μαριαμ Mariam e en arabi مريم Maryam), coneguda dins lo cristianisme e l'islam coma a Santa Maria, Verge Maria o Maria, maire de Jèsus (? - Jerusalèm o Efès?, 42 AbC o 45 AbC?) es la maire de Jèsus de Nazaret, que segon la doctrina crestiana, quand donèt naissença, èra la promesa de Josèp, e esperava encara que venga lo temps de las nòças per consumir lo matrimòni; es a dire, creson que Maria èra verge quand nasquèt Jèsus. La majoritat dels crestians e musulmans creson que Maria èra verge quand concebèt l'Esperit Sant, amb miracle de Dieu. Los cresents crestians la reconeisson coma Maire de Dieu.

Maria es venerada dins la fe crestiana, subretot dins la Glèisa Catolica Romana e la Glèisa Ortodòxa. Lo camp d'estudi sus Maria en teologia crestiana se nomena "Mariologia".

Maria dins l'istòria

La majoritat, gaireben, dels istorians s'acòrdan que Jèsus de Nazaret es un personatge istoric, encara que accèptan pas las istòrias miraculosas dels evangèlis. Tres dels quatre evangèlis canonics mencionan Maria, tanben dins los actes dels apòstols. L'evangèli segon Joan menciona pas son nom. L'Alcoran tanben nomena Maria, encara que aquel foguèt escrich 600 ans aprèp.

Pasmens, i a cap de referéncias o informacion verificabla levat los evangèlis, subre l'existéncia e la vida de Maria. Existís un evangèli non canonic del sègle II sus son enfança, l'evangèli de Jaume. Una granda partida de las tradicions catolicas e ortodòxas son centradas cap a la figura de Maria, e lo long dels sègles se desvolopèt lo culte marial basat sus la fe, las tradicions dels Paires de la Glèisa e las interpretacions de las Escrituras, subretot de l'Apocalipsi.

Maria, segon las Escrituras

Escrituras crestianas

Las Escrituras crestianas donan pas fòrça informacion sus la vida de Maria. Segon lo Nòu Testament èra parenta d'Elisabèt, qu'èra de la linhada d'Aaron. Viviá a Nazaret amb sos parents quand foguèt promesa a Josèp. Abans las nòças, l'àngel Gabriel li anoncièt que seriá la maire del Messias profetic essent verge, per l'òbra de l'Esperit Sant. (Aquel eveniment es conegut dins lo cristianisme coma "L'Anonciacion" (lo catolicisme la celèbra lo 25 de març, 9 meses abans Nadal). Aprèp, visitèt Elisabèt, que viviá amb son espós Zacàrias. Elisabèt la nomenava "maire del meu Senhor". Elisabèt respond amb un imne de gratitud a Dieu, nomenat "Magnificat".

Tres meses aprèp Maria tornèt a son ostal. Un àngel diguèt a Josep que no rebute Maria per sa condicion. Pauc aprèp del decret d'August, Josèp e Maria anèron a Betelèm, ont nasquèt Jèsus. Lo faguèron circoncire uèit jorns aprèp e foguèt presentat al temple, en acòrd amb la tradicion joseva. Los mages d'Orient visitèron la familha, mas la novèla del "nòu rei dels josièus" provoquèt la persecucion e lo masèl dels enfants ordenat per Eròdes, Josèp ne foguèt avertit per un àngel e fugiguèron en Egipte. Quand Eròdes moriguèt, tornèron en Israèl, s'establissent a Nazaret.

Aprèp, Maria apareis dins lo Nòu Testament, dins de situacions especialas coma dins lo viatge al Temple quand Jèsus atenguèt 12 ans, las Nòças de Caná, quand Maria e los fraires de Jèsus volián parlar d'el pendent son ministèri, e a l'episòdi de crucifixion. Dins los actes dels apòstols Maria es presenta a Pentacosta. I a pas mai d'informacion sus sa vida. Segon la tradicion crestiana, e a la demanda de Jèsus, l'apòstol Joan s'ocupèt d'ela.

Tradicion crestiana non canonica

Segon l'evangèli apocrif de Jaume, Maria èra filha de Joaquim e Anna. Abans la concepcion de Maria, Anna èra esterila, e sos parents èran vièlhs. Coma dins l'istòria de Samuèl, foguèt presentada al Temple de Jesuralèm a l'edat de tres ans. Alara que los crestians dels primièrs sègles considerèron aquel evangèli coma apocrif, e que uèi encara fa pas partida de la compilacion del Nòu Testament crestiana, las tradicions catolicas e ortodòxas considèran que las istòrias poirián èsser vertadièras o possiblas.

Segon la Glèisa Catolica e la Glèisa Ortodòxa, 13 o 15 ans aprèp la mòrt de Jèsus, Maria moriguèt a Jerusalèm o a Efès, en preséncia dels apòstols. Qualques jorns aprèp, quand los apòstols visitèron sa tomba, èra vueita, e ne concluguèron qu'aviá montat còs e arma al cèl (l'Assompcion). De catolics afirman que moriguèt pas jamai.

Maria dins l'Alcoran

Mariam se noirissent d'un palmièr, Sègle XVI, Turquia, anonim

Maria (Mariam) a una posicion d'onor entre las femnas de l'Alcoran. Es l'unica femna que son nom apareis dins lo libre, e foguèt declarada, amb Jèsus (Issa), lo Senhal de Dieu per l'umanitat, que gardèt sa castetat, qu'èra obesissenta, e que foguèt causida e dedicada a Allá abans de nàisser, acceptada (l'unica femna) al servici d'Allá. Los recits de la sora de l'Alcoran son gaireben identics al recit de l'Evangèli segon Luc, e ambedós començan amb la visitacion de l'àngel a Zacàrias e l'anonciacion de la naissença de Joan (Yahya), seguida de l'anonciacion de la naissença de Jèsus a Maria. D'autras seccions son pus similaras als libres apocrifs del cristianisme, subretot del pseudo-libre de Matieu i de l'evangèli de l'enfança de Jèsus segon Sant Jaume lo Juste.

Teologia de Maria

Naissença virginala de Jèsus

Totas las denominacions crestianas accèptan la doctrina de la naissença virginala de Jèsus, confirmada pel credo apostolic e lo Credo de Nicèa. Segon aquela doctrina, Maria concebèt Jèsus per l'òbra de Dieu Esperit Sant, e pas per Josèp. La negacion d'aquel dògma es considerada coma una eretgia dins lo catolicisme, lo cristianisme ortodòxe e lo protestantisme.

Jèsus es pas l'unic fondator de religion que nais d'una maire verge; aquel miracle se faguèt per fòrça religions orientalas. Las criticas sostenon que los primièrs compiladors grècs èran fòrça influenciats per aqueles cultes e que volguèron donar a Jèsus un ligam amb los grands eròis religioses coneguts pels publics. D'autres afirman que tot es provocat per una error de traduccion. Lo mot "almah" ebrieu que s'utiliza per se referir a Maria significa verge mas tanben jove. L'interpretacion josieva de la profecia afirma que lo Messias deu nàisser d'una femna jove, mas pas que siá verge. La traduccion en grèc la transformèt en "partenos", que sonque a lo sens de verge.

Virginitat eternala de Maria

Lo catolicisme e l'ortodoxia de l'èst ensenhan que Maria èra verge abans, pendent e aprèp la naissença de Jèsus. La majoritat dels protestants uèi encara creson que Maria èra verge quan nasquèt Jèsus, que foguèt concebut per l'òbra de l'Esperit Sant, mai que aprèp aguèt de filhs de Josèp, perque lo Nòu Testament menciona los fraires de Jèsus, e Jaume, dins sa letra, es considerat coma lo fraire de Jèsus. Los catolics considèran que lo tèrme "fraire" de Jèsus, dins lo Nòu Testament fa referéncia als cosins o benlèu mièg fraires de Jèsus, filhs de Josèp d'un matrimòni davancièr del matrimòni amb Maria. Lo catolicisme associa aquela virginitat eternala a la puretat e per aquò es totjorn vestida de las colors blava e blanca.

L'immaculada concepcion de Maria

Lo concèpte de l'immaculada concepcion de Maria, es una doctrina del catolicisme qu'afirma que Maria foguèt preservada per Dieu del pecat original quand foguèt concebuda, rason per que foguèt pas atenguda pel pecat nimai de la privacion de la gràcia de santetat, e visquèt una vida liura del pecat. Aquel concèpte foguèt afirmat coma un dògma pel Papa Piu IX lo 8 de decembre de 1854, concèpte que nasquèt de sègles abans. Lo protestantisme, al contrari, rebuta aquela doctrina, subretot basada sul "Magnificat", perque Maria canta "Mon esperit s'alègra en Dieu mon salvador", que per eles, mòstra que Maria tanben aviá besonh del Salvador. E mai, considèran que totes los èssers umans naisson amb una natura de pecat, e an besonh de l'òbra redemptritz de la crotz, Maria enclusa. Jèsus, segon los protestants, per la vertut de sa concepcion de l'Esperit Sant foguèt l'unic òme que foguèt liure del pecat, per aquò, poguèt prendre al luòc de castig e de mòrt aqueles de l'umanitat, e véncer la mòrt, ressuscitant e prometent la resurreccion als cresents de son òbra de redempcion. Se Maria seriá estat una femna amb gracia especiala sul pecat, doncas, per la teologia protestanta, lo sacrifici de Jèsus seriá pas estat global, perque una gràcia especiala poiriá restaurar la condicion de pecat de l'òme sense necessitat d'aplicar la justícia divina (mòrt) sul pecat de tota l'umanitat. Un dògma parallèl es aquel de l'assompcion, qu'indica que Maria pugèt al cèl còs e arma e pas sonque en arma coma las autras personas.

Maire de Dieu

Los primièrs crestians consideravan que Maria èra la maire de Jèsus, Dieu Filh, sus la Tèrra. Aprèp lo IIIⁿ concili ecumenic, lo Concili d'Efès, en 431 ApC, se considerèt corrècte de se referir a Maria coma theotokos, "maire de Dieu", per solinhar que Jèsus èra Dieu (segonda persona de la Trinitat), en oposicion al nestorianisme, l'arrianisme e mai eretgias que negavan la divinitat de Jèsus. Pasmens, aquel títol creèt una confusion, foguèt objècte de controvèrsia entre los crestians d'aquela epòca, e aprèp entre protestants e catolics, perque supausava la superioritat e preeminéncia de Maria sus l'eternitat de Dieu. Pels protestants Maria, es maire de Jèsus, la femna que gràcias a ela Dieu Filh arribèt sus Tèrra, mas qu'es pas Maire de Dieu (trinitat).

Veneracion a Maria

Lo catolicisme e lo cristianisme ortodòxe accèptan la veneracion a Maria, que se realiza per mejan d'oracion e d'intercession (o qu'ela faga intercession de las demandas dels òmes davant Jèsus), e mai los cantics, poèmas, pinturas e icònas. Tanben se prostèrnan davant estatuas o imatges en senhal de respècte e veneracion. Maria tanben recep los títols d'exaltacion superiora a totes los sants, e que los protestants atribuisson a Jèsus. Lo segond concili del Vatican (1962-1965) descriu Maria coma essent superiora a totes los èssers creats, inclusent los àngels, al dessús de totas las creaturas del cèl e de la Tèrra. Pasmens, l'analisi finala la declara umana e non divina de natura. La creissença del culte Marial, comencèt a l'Edat Mejana, subretot gràcias a Bernat de Claravals. Bernat declarèt que la «Verge es la via reiala *mejans que lo Salvador vei nostra vida».

Lo protestantisme, al contrari del que s'afirma sovent, rebuta pas la veneracion nimai lo respècte degut a Maria (o als sants)^[1]. En cambi, rebuta l'intercession dels sants e de la Maire de Dieu: creson pas que pòsca escotar nimai far de miracles dempuèi lo cèl, perque aquò implica qu'ela (e los sants) partejan los atributs divins que sonque son aqueles de Dieu, coma l'omnisciéncia (poder escotar las preguièras de tota l'umanitat, tanben las preguièras mentalas), omnipreséncia (poder escotar e respondre a las preguièras dels òmes per tot lo monde) e omnipoténcia (se los miracles son faches per eles e non per Dieu d'esperel). En consequéncia es la persona que deu parlar directament amb Dieu, sens necessitar cap d'intercession.

Concèptes e criticas non biblicas sus la vida de Maria

Las personas que son pas crestianas nimai musulmanas generalament dobtan de la concepcion virginala de Maria. Una teoria non crestiana suggerís que Maria auriá agut de relacions amb un soldat roman, e pus tard se maridèt amb Josèp que l'aparèt de las leis josievas que l'aurián condemnada a mòrt. Aquela version foguèt prepausada pel primièr còp al sègle III per Origèn, que diguèt que l'aviá ausida d'autres romans, e aqueles de josieus contemporanèus.

Nòtas

↑ Los protestants critiquèron la veneracion excessiva que fasián los catolics, que consideravan que despassava lo limit de l'idolatria e veniá adoracion, enebida dins los primièr e segon dels dètz comandaments. Alara, e per evitar confusions, los protestants utilizan pas lo tèrme de "veneracion" mas d'autres coma "respècte" o "onor".