Bibliotèca

Una bibliotèca^{[nt 1]} un airal qu'i se tròba una colleccion de libres o de documents e que permet l'emmagazinatge ordenat de libres ancians e modèrnes. Las bibliotècas publicas permeton la consulta e lo prèst de libres als usatgièrs de la bibliotèca.

Uèi las bibliotècas emmagazinan d'autras menas de documents, pas solament de libres, mas tanben qual mejan multimèdia que siá. Se parla puslèu de mediatèca.

L'existéncia de bibliotècas pròpiament dichas data dels tempses lunchencs de l'Empèri Assirian (mai de 30 sègles a. J-C) segon las exploracions arqueologicas en Mesopotamia, principalament a Larsa, Uruk, Ur, Sippara, Kalah e Niniva, que de lors roïnas foguèron extraches per milièrs los famoses malons cobèrts d'inscripcions. La màger part d'aqueles fan uèi la riquesa del British Museum. La bibliotèca mai celèbra de totas foguèt descobèrta a Koyundjik dintre de las roïnas del palais de Senaquerib, fondada o agrandida per Assurbanipal .

Son escassas las informacions sus las bibliotècas, que los istorians ofriscan o que las exploracions scientificas ajan reveladas. Diodòr de Sicília fa referéncia a la d'un faraon que nomava Osymandyas (probablament, Ramsès II) e que se trobava dins la vila de Tebas, que los exploraires Champolion e Wilkinson i descobriguèron d'unas traças d'una bibliotèca que deguèt existir catòrze sègles abans J-C. Ça que la, la mai coneguda entre totas èra la bibliotèca grecoegipciana d'Alexandria, que capitèt de possedir mai de 700 000 volums. Per ela, Ptolomèu II (285 a. J-C) faguèt tradusir la Bíblia Sacrada dels josieus, de l'ebrèu al grèc, traduccion coneguda coma Version de la Setanta. Aquel centre foguèt destrusit per la conquista araba de la vila en 641 al dire dels istorians, e mai se ja al temps de Juli Cesar, patiguèt d'una autra destruccion per part dels soldats del meteis. Èra tanben celèbra la Bibliotèca de Pèrgam que comptava d'unes 200 000 volums abans d'èsser transportada per Octavi August a Alexàndria.

La primièra bibliotèca publica de Roma foguèt fondada a l'Atrium libertatis sul mont Aventin. L'Emperaire Octavi August fondèt la segonda al temple d'Apollon sul mont Palatin. Abans la creacion de las bibliotècas publicas, i aviá de colleccions privadas que los nòbles romans crompavan a grand prètz o que fasián portar de las vilas grègas conquistadas. E aquel afar contunhèt activament pendent los autres sègles de l'Empèri. La primièra colleccion foguèt la de Pau Emili, en 160 abans J-C. Al sègle IV, Roma aviá 29 bibliotècas publicas que l'invasion dels barbars destruiguèt gaireben completament, e sens dobte que dins d'autras vilas romanas se trobavan tanben de colleccions magnificas de libres pr'amor qu'a Herculanum per exemple, ne foguèt descobèrta una amb mai de 1800 pèças de papirus que deguèron compausar d'unes 800 rotlèus.

Quand los crestians poguèron se consacrar a las letras, fondèron tanben lors bibliotècas pròprias.

Tot aquò, sens comptar las colleccions de volums sacrats que totas las Glèisas possedissián. L'Emperaire Constantin amassèt mai de 6900 volums dins la bibliotèca que fondèt a Constantinòple, bibliotèca que comptava 1 000 000 volums a la mòrt de l'Emperaire Teodòsi, mas foguèt cremada en 477.

A partir de l'invasion barbara, las sciéncias e las letras se refugiguèron dins los monastèris e las catedralas que venguèron los centres unics del saber d'aquela epòca, e cal doncas anar dins aqueles per trobar de bibliotècas en Euròpa Occidentala fins a la fin de l'Edat Mejana. Los documents dels sègles IX, X e XI parlan frequentament de las colleccions de libres que los evesques daissavan per testament a las bibliotècas de glèisas e de monastèris. E notòria es la sollicitud que los monges desplegavan per las conservar e las enriquesir. Mas de talas bibliotècas comptavan en general pas gaire d'exemplars. La primièra mencionada en Espanha foguèt la de sant Martin de Braga dins lo sieu monastèri de Dumis (uèi part de Portugal) a l'entorn de l'annada 560 ; seguiguèron pendent lo sègle VII la d'Isidòr de Sevilha e la de Brauli de Saragossa. Al sègle XIII prenguèron d'importància las bibliotècas dels palais de reis e magnats, aquò contunhava de crèisser de sègle en sègle, e foguèron celèbras las de Alfons X de Castelha, de Jaume II d'Aragon e de sos successors.

Tre l'invencion de l'estampariá lo nombre e l'agrandiment de las bibliotècas es anat en aument. Pas res qu'a París al moment de la Revolucion Francesa i aviá mai de 1000 bibliotècas publicas.

Aprèp 1789 se fondèron un grand nombre de bibliotècas dins cada país. A l'ora d'ara, fòrça d'aquelas bibliotècas pòdon èsser consultadas a travèrs d'Internet.

• (ca) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en catalan intitolat « Biblioteca ».

• lo CIRDOC, Centre Interregional de Desvolopament de l'Occitan, situat dins lo centre de Besièrs.

• (oc) (fr) Site oficial del CIRDÒC
• (oc) (en) (fr) Occitanica, la mediatèca virtuala occitana
• (oc) Lo blòg de la Bibliotèca del Departament d'Occitan de l'Universitat Montpelhièr III

• Portal cultura