GLAMs (Galleries, Libraries, Archives & Museums) en de Wikimedia-beweging hebben een gemeenschappelijk doel: het voor een zo groot mogelijk publiek toegankelijk maken van (digitale) culturele collecties. Op deze pagina vind je een overzicht van de samenwerkingsprojecten tussen de Wikimedia-gemeenschap en GLAMs in het Nederlandse taalgebied. Deze pagina geeft ook informatie aan GLAM-medewerkers die zelfstandig een activiteit rond Wikimedia willen organiseren.
Er bestaat ook een internationaal GLAM-portaal op outreach:GLAM en er bestaat een maandelijkse nieuwsbrief die onder andere te lezen is op Wikipedia:GLAM/Nieuwsbrief.
"Do You Want A Million Page Views With That?": De voordelen van samenwerking tussen GLAMs en Wikimedia op een rijtje (poster voor DISH 2015)Handleiding Wikimedia voor medewerkers van erfgoedinstellingen 2018Download de brochure over hoe er succesvol samengewerkt kan worden met Wikipedia/Wikimedia (2015)
Wikipedia wordt geschreven door vrijwilligers. Ook de foto's in artikelen worden meestal door vrijwilligers gemaakt en onder een Creative Commons-licentie beschikbaar gesteld in de mediabank Wikimedia Commons. In Wikimedia Commons staan ook veel reproducties van kunstwerken die door hun ouderdom in het publiek domein terecht zijn gekomen. De afgelopen jaren hebben verschillende erfgoedinstellingen Wikimedianen uitgenodigd om foto's te maken van objecten in hun collecties en deze te uploaden naar Wikimedia Commons.
De volgende stap was dat instellingen zelf overgingen tot het uploaden van (delen van) hun digitale collecties naar een Wikimedia-platform. Dit is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een uitgebreid netwerk van samenwerkingsverbanden tussen de Wikimedia-beweging en GLAM-instellingen wereldwijd. Ook veel Nederlandse en Belgische kennisinstellingen hebben inmiddels de weg naar Wikimedia gevonden. Zij hebben, al dan niet in samenwerking met Wikimedia Nederland of Wikimedia België, talloze activiteiten rond Wikimedia georganiseerd. Het einde hiervan is nog niet in zicht!
Het GLAM-Wiki initiatief biedt kennis- en erfgoedinstellingen de kans om hun collecties via de Wikimedia-platforms met een wereldwijde publiek te delen. De voordelen op een rijtje:
Page views: Wikipedia bestaat in meer dan 250 talen die gezamenlijk meer dan 36 miljoen artikelen hebben. Deze artikelen worden miljoenen keren per dag geraadpleegd. Door erfgoedcollecties beschikbaar te stellen op Wikimedia Commons kunnen mediabestanden op Wikipedia en de andere Wikimedia-platforms hergebruikt worden en zo een wereldwijd miljoenenpubliek bereiken. Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid doneert bijvoorbeeld regelmatig mediabestanden aan Wikimedia Commons. Deze afbeeldingen zijn inmiddels vele tientallen miljoenen keren bekeken.
Wereldwijd publiek: Wikimedia-projecten worden door mensen uit de hele wereld geraadpleegd. Het biedt GLAMs dus toegang tot een publiek dat ze via hun eigen portaal, of zelfs via nationale erfgoedportalen, niet kunnen bereiken.
Co-creatie: iedereen kan Wikipedia en de andere Wikimedia-platformen bewerken. Dit betekent dat kennis- en erfgoedinstellingen een beroep kunnen doen op de wereldwijde kennis van de crowd om de metadata en beschrijvingen van hun digitale erfgoedcollecties aan te vullen en te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is de activiteit Vogelen in het Rijksmuseum waarbij vogelkenners werden uitgenodigd te helpen bij het determineren van vogels op afbeeldingen die het Rijksmuseum aan Commons gedoneerd heeft.
Financieel: aan de hosting van media op Wikimedia Commons zijn geen kosten verbonden.
Er zijn verschillende samenwerkingsvormen denkbaar, reikend van eenmalige schrijfdagen tot langer durende samenwerkingen waarbij een specialist op het gebied van Wikimedia tijdelijk een aanstelling bij een instelling krijgt. Een overzicht van de meest voorkomende activiteiten en samenwerkingsvormen staat hieronder, met links naar concrete voorbeelden. Voor een compleet overzicht, zie de Activiteiten-menukaart.
Schrijfdag: (ook wel edit-a-thon genoemd) dit is een middag of ochtend waarop vrijwilligers uit de Wikimedia-wereld en uit het netwerk van de instelling bij elkaar komen om gezamenlijk aan artikelen over een bepaald onderwerp te werken. Deze activiteit wordt vaak voorafgegaan door een korte introductie over het bewerken van Wikipedia, voor wie daar nog niet vertrouwd mee is. Er is bijvoorbeeld een edit-a-thon geweest over vooroorlogse muziek. Een erg vergelijkbare activiteit was Vogelen in het Rijksmuseum, waarbij vogelkenners werden opgeroepen vogels te determineren op afbeeldingen die het Rijksmuseum aan Commons had gedoneerd.
Fotodag: bij een fotodag of fotowedstrijd worden geïnteresseerden opgeroepen foto’s rond een bepaald thema te maken en deze te uploaden naar Commons, de Wikimedia-beeldbank. Op zo’n dag kan een instelling bijvoorbeeld toestemming geven om met statief foto’s van de collectie te maken. Een voorbeeld van zo’n fotowedstrijd is Wiki Loves Monuments, de grootste fotowedstrijd ter wereld die zich ten doel stelt een foto van ieder monument in de wereld op Commons te krijgen.
Online schrijfweek: bij een online schrijfweek (of -maand) worden gebruikers opgeroepen om zo veel mogelijk artikelen te verbeteren rond een bepaald thema. Deze activiteit speelt zich enkel online af; de resultaten worden op een centrale plaats verzameld en bijgehouden. Amersfoort en Jac P. Thijsse zijn in het verleden onderwerp geweest van zo’n schrijfweek.
Wikipedian-in-Residence: een Wikipedian-in-Residence (WiR) is een Wikimedia-specialist die tijdelijk embedded is bij een instelling en gedurende die periode activiteiten organiseert rond de verschillende Wikimedia-platformen. Deze activiteiten kunnen alle bovengenoemde omvatten, maar ook trainingen voor de staf van de instelling. Tevens fungeert hij of zij als een tussenpersoon tussen de Wikimedia-gemeenschap en de medewerkers van de instelling. Idealiter is de instelling na het vertrek van de WiR in staat om voortaan zelfstandig de interactie met Wikimedia aan te gaan. Financiering voor een WiR wordt meestal op projectbasis bij externe fondsen aangevraagd. Instellingen die al een WiR in huis hebben gehad zijn Naturalis, de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief en de Werkgroep Samenwerkende Wetenschappelijke Bibliotheken (WSWB).
GLAM-Wiki coördinator: verschillende instellingen hebben de interactie met Wikimedia tot een volwaardig onderdeel van hun beleid gemaakt en daar ook structureel tijd voor vrijgemaakt. Een voorbeeld hiervan is de Koninklijke Bibliotheek.
QRpedia: bij QRpedia wordt er gebruik gemaakt van QR-codes die bijvoorbeeld bij een museumstuk, een plant of boom in een tuin, of in een boek in een bibliotheek worden geplaatst om zo smartphone-gebruikers snel via een scan een link te geven naar het bijbehorende artikel op Wikipedia in de taal van de smartphone.
Iedereen gebruikt Wikipedia, maar niet iedereen weet hoe het werkt. Om succesvol projecten rond Wikipedia te organiseren is het belangrijk dat een instelling zich verdiept in hoe Wikipedia functioneert. Medewerkers of vrijwilligers van de instelling hoeven zich niet per se te ontwikkelen tot ervaren "Wikimedianen". Het is echter wel goed als ze kennis hebben van hoe Wikipedia werkt, welke omgangs- en bewerkingsregels er gelden en welke visie en principes aan de beweging ten grondslag liggen. Wie zijn de mensen achter Wikipedia? Hoe kan ik ze bereiken? Welke gedragscodes bestaan er op Wikipedia en de andere platforms? Welke andere Wikimedia-projecten zijn er naast Wikipedia?
Wanneer instellingen de achtergrond van Wikipedia kennen, zullen ze beter in staat zijn activiteiten rond de encyclopedie te organiseren. Dit betekent wel dat, als een instellingen besluit activiteiten rond Wikimedia te gaan organiseren, minimaal één medewerker zich in de achtergrond van de encyclopedie zal moeten gaan verdiepen. Met andere woorden: Wikimedia moet deel uitmaken van zijn of haar taakomschrijving.
Anderzijds is het ook goed als de Wikimedia-gemeenschap weet welke instellingen zelfstandig actief zijn op Wikipedia, en welke gebruikers met welke instellingen geassocieerd worden. Daarvoor kun je je voorstellen, bijvoorbeeld in de "Kroeg", of op je gebruikerspagina aangeven bij welke instelling je actief bent, en waarover andere gebruikers je kunnen benaderen.
De Wikimedia-beweging en Nederlandse en Belgische kennis- en erfgoedinstellingen organiseren regelmatig bijeenkomsten en activiteiten die openstaan voor Wikipedianen en andere geïnteresseerden. Ben je benieuwd welke activiteiten er gepland staan? Kijk dan op de pagina Wikipedia:Ontmoeten. Deze pagina geeft een overzicht van alle activiteiten die rond Wikimedia georganiseerd worden, zowel bij kennis- en erfgoedinstellingen als bij Wikimedia Nederland en door Wikipedianen zelf.
Ben je geïnteresseerd in de mogelijkheden van samenwerking met de Wikimedia-gemeenschap? Wil je meer informatie? Kijk dan op de contactpagina of neem direct contact op met:
