Centrumdemocraten

Centrumdemocraten
Personen
Partijvoorzitter	Hans Janmaat
Partijleider	Hans Janmaat
Geschiedenis
Opgericht	7 november 1984
Opheffing	18 april 2002
Afsplitsing van	Centrumpartij
Afsplitsing(en)	Nederlands Blok Burgerpartij Nederland
Algemene gegevens
Actief in	Nederland
Krant	Centrumtaal, CD-Info (tot 1997), CD-Nieuws­brief (vanaf 1997)
Aantal leden	tussen de 1.050 en 1.760 (1992)
Richting	Extreemrechts
Kleuren	​ Rood ​ Wit ​ Blauw (Nederlandse vlag)
Jongeren­organisatie	CD-Jongeren/Jonge Centrumdemocraten
Wetenschappelijk bureau	Thomas Hobbes Stichting
Portaal    Politiek Nederland

De Centrumdemocraten (ook Centrum Democraten, of kortweg CD) was een Nederlandse politieke partij van staatsnationalistische signatuur. De partij werd meestal als extreemrechts aangeduid en representeerde gedurende de jaren 1984-1998 een gedeelte van nationalistisch Nederland.

De partij werd op 7 november 1984 opgericht door Hans Janmaat als afsplitsing van de Centrumpartij (CP), na een verschil van mening over de vraag hoe radicaal de CP zich moest opstellen. Janmaat bepleitte een gematigde parlementaire weg. Nadat hij op 15 oktober 1984 door de CP was geroyeerd, bleef Janmaat aan als Tweede Kamerlid, aangeduid met Groep Janmaat. De Centrumpartij verloor hiermee haar vertegenwoordiging in de Tweede Kamer. Het wetenschappelijk bureau van de Centrumdemocraten gaf in 1985 de nota "Centrumdemocratisch beleid ter bescherming van het Nederlands staatsburgerschap" van de hand van fractiemedewerker Alfred Vierling uit.

De Centrumdemocraten presenteerde zich van meet af aan als de meer gematigde vorm van de Centrumpartij en later CP'86. Zo heette het verkiezingsprogramma "Oost West, Thuis Best" (in plaats van de Vlaams Blok/CP'86-leus "Eigen Volk Eerst") en ook de leuzen waren gematigder van toon ("Vol = Vol", in plaats van rechtstreekse oproepen als "Stop vreemdelingenstroom"). Ook richtte de partij zich op het stoppen van het "Anti-Nederlander beleid" en van de multiculturele samenleving. Andere partijen en actievoerders voelden zich geroepen de partij als een ongewenst element in het Nederlandse politieke landschap te bestrijden en riepen daartoe ook anderen op.^[1]

Op 29 maart 1986 vond in hotel Cosmopolite te Kedichem een verzoeningsbijeenkomst plaats tussen de Centrumpartij en Janmaat, op initiatief van het Utrechtse gemeenteraadslid Wim Vreeswijk van de Centrumpartij. De bijeenkomst werd verstoord door radicale, antifascistische actievoerders, die met rookbommen gooiden waardoor er brand in het hotel ontstond. Hierbij raakte Janmaats levenspartner Wil Schuurman blijvend invalide doordat zij bij het afdalen vanuit een open raam zo ongelukkig terechtkwam dat later in het ziekenhuis een van haar benen moest worden geamputeerd. Tot de beoogde verzoening kwam het ook daarna niet meer.

Aan de Tweede Kamerverkiezingen van 1986 deden zowel de Centrumpartij als de Centrumdemocraten mee. De Centrumpartij was ondertussen, op 13 mei 1986, failliet verklaard, nadat ze in maart bij de raadsverkiezingen in vijf gemeenten nog enige raadszetels had weten te behouden. Geen van beide partijen haalde de landelijke kiesdeler (respectievelijk slechts 0,4 en 0,1% van de stemmen) en daarmee verdween de "Centrum"-stroming voorlopig uit de Tweede Kamer.

Daarna profileerde de Centrumdemocraten zich als een parlementair meer capabele partij dan de inmiddels opgerichte CP'86. Ook werd gewerkt aan het opbouwen van een "grassroots" aanhang, vooral in de oude wijken van de grote steden waar onvrede heerste over werkloosheid en armoede - onvrede die zich gemakkelijk liet richten tegen de immigratie van buitenlanders, vooral afkomstig uit Marokko en Turkije, en de demografische ontwikkeling. Deze strategie had succes. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1989 behaalde de Centrumdemocraten één zetel en daarmee keerde Janmaat terug in het parlement. De CP'86 deed dat jaar niet mee aan de verkiezingen.

Na de verkiezingswinst van 1989 leek het de CD redelijk voor de wind te gaan. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1990 veroverde de partij in totaal 11 zetels. Onder andere Wil Schuurman nam voor de CD zitting in de gemeenteraad van Den Haag. In sommige wijken van Amsterdam behaalde de partij zelfs 25% van de totaal uitgebrachte stemmen. Hierna begon de CD wat steviger voor de dag te komen en uitdagender op te treden. Als geen ander politicus hekelde Janmaat de hoge kosten die de massa-immigratie voor de burgers met zich bracht: bekend was zijn vaak herhaalde uitspraak "Nederland had een rijk land kunnen zijn", verwijzend naar de aardgasbaten.

Het kabinet-Lubbers III en de Tweede Kamer reageerden met een 'cordon sanitaire' naar Belgisch voorbeeld. Janmaat wist zich hierdoor met zijn partij in een slachtofferrol gedrukt en buitte die positie dan maar uit. Alom verkondigde hij hoe hij buitengesloten werd en zijn standpunten - "gedragen door de meerderheid van het volk", zoals hij stelde - niet tot beleid kon maken. Overigens deden de Centrumdemocraten geen beleidsvoorstellen in de Tweede Kamer, wat feitelijk ook onmogelijk was vanwege ontbrekende steun van anderen. Mogelijk mede als gevolg van de al dan niet gespeelde slachtofferrol behaalde de CD bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1994 78 zetels.^[2]

Het leek erop dat de CD ook een zege zou behalen in de Tweede Kamerverkiezingen van 1994; peilingen wezen op zes tot acht zetels. Deze voorspelling kwam niet uit: de CD bleef met 220.621 stemmen (2,4%) op drie 'ruime' parlementszetels steken. Janmaat verweet het net niet behalen van een vierde zetel toen al aan verkiezingsfraude met de stemcomputer, naast mogelijk opzettelijke fouten bij het handmatig tellen. Er was bijzonder lang onzekerheid over de einduitslag en er stemden meer dan 6 miljoen van de 11 miljoen kiesgerechtigden elektronisch. Naast Janmaat nam ook zijn partner Wil Schuurman zitting in de Kamer, benevens Cor Zonneveld. De laatste werd wegens vroegtijdig overlijden in december 1997 opgevolgd door Wim Elsthout.

Na deze verkiezingen probeerde de partij zich van haar 'one-issue'-imago te ontdoen om zo meer mensen aan te spreken. Dit lukte echter nauwelijks. Bij ieder onderwerp werden in de pers toch "de buitenlanders" erbij gehaald. Het kabinet-Kok I en de Tweede Kamer hadden inmiddels begrepen dat een cordon sanitaire niet werkt. Janmaat mocht zo veel en zo lang spreken over wat hij maar wilde, maar hij werd niet echt serieus genomen.

Voor de partij waren het roerige jaren onder meer door het optreden van undercover-journalisten die smeuïge verhalen uitbrachten en door felle interne partijstrubbelingen, met afsplitsingen tot gevolg uit onvrede over de leiding van het dagelijks bestuur. Niet alleen tussentijdse verkiezingen zoals in 1996 in Noord-Brabant, maar ook verstek van raadsleden die hun zetel niet konden of wilden bezetten en de verschillende afsplitsingen leidden ertoe dat eind 1996 van het aantal door de CD ingenomen raadszetels er nog maar 40 waren overgebleven.

Het Openbaar Ministerie was in 1994 met strafrechtelijke vervolging van Hans Janmaat, Wil Schuurman en de partij CD gestart wegens het mogelijk aanzetten tot haat, rassendiscriminatie en opzettelijke belediging. Ze zouden zich aan deze opiniedelicten schuldig hebben gemaakt in radio- en televisie-uitzendingen van de CD in de periode 1989-1993. Het gerechtshof van Den Haag veroordeelde hen op 28 maart 1995 tot geldboetes. Op 16 april 1996 vernietigde de Hoge Raad de gedeeltelijke vrijspraak van hen inzake discriminatie op grond van ras. Volgens de HR had het hof de context en samenhang van de gewraakte uitlatingen mee moeten wegen in zijn oordeel. De rechterlijke opvattingen omtrent de bedoelingen van de dader mochten in het oordeel meegenomen worden. Ook waren de strafrechtelijke bepalingen inzake discriminatie tussentijds uitgebreid en de begrippen opgerekt. De rechtszaak werd terugverwezen naar het gerechtshof in Amsterdam, dat in zijn arrest van 23 december 1996 het advies van de Hoge Raad opvolgde. Janmaat sprak verontwaardigd van een ’politiek proces’ en noemde in NRC Handelsblad de overheid een ‘Gedankenpolizist’.

Electoraal leek de partij in deze jaren in de peilingen in te storten. Ook de onrust binnen de CD bleef voortduren. Het werd zelfs zo erg dat er partijrevoltes uitbraken met als doel Janmaat te verwijderen, mede onder druk vanuit het Vlaams Blok dat hoopte in Nederland één zusterpartij over te houden. Het mocht echter allemaal niet baten. Janmaat regeerde zijn partij met ijzeren vuist en was in feite de personificatie van de partij. Hij leidde de partij als een familiebedrijf waar iedereen die het niet met hem eens was, in ongenade viel. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1998 behaalde de partij met 0,6% van de stemmen geen zetel meer en verdween de CD uit de Tweede Kamer.

Vanaf dat moment leidde de partij een sluimerend bestaan. De partij had geen recht meer op zendtijd voor politieke partijen en voor eigen reclame was geen geld beschikbaar. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 1999 verloor de partij al haar zetels. In augustus 1998 werkte Janmaat aan de oprichting van een nieuwe partij, Conservatieve Democraten geheten, om een eventuele vervolging van de Centrumdemocraten te ontlopen.^[3][4] Deze nieuwe partij nam deel aan de Europese Parlementsverkiezingen van 1999 als combinatielijst met de Centrumdemocraten. Met 0,5% van de stemmen werd geen zetel behaald.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 deed de partij niet meer mee aan de verkiezingen. Op 9 juni 2002 leek het definitieve einde voor de partij gekomen, toen Hans Janmaat overleed. Al enige maanden eerder, op 18 april 2002, was de Centrumdemocraten bij notariële akte ontbonden.

Hoewel de Centrumdemocraten al was opgeheven, was er in Gelderland nog wel een provinciale partij actief die zich Gelderse Centrumdemocraten noemde en nagenoeg hetzelfde partijlogo als dezelfde retoriek gebruikte als de Centrumdemocraten.^[5] De partij nam in de provincie Gelderland deel aan de Provinciale Statenverkiezingen van 2011 en 2015, maar behaalde slechts 0,07% resp. 0,06% van de stemmen, lang niet genoeg voor een zetel.^[6][7]

• Gelijke vestigingseisen in het Koninkrijk;
• Een huwelijk kan niet in de eerste twee jaren worden beëindigd;
• Minder grootschalig landbouw- en veeteeltbedrijf;
• Verhogen minimumloon met 10%;
• Afbouwen van Melkertbanen;
• Voor asielzoekers worden kampementen ingericht;
• Artikel 1 van de grondwet wordt gewijzigd;
• Herinvoeren van de opkomstplicht voor iedere stemgerechtigde Nederlander bij verkiezingen en referenda;
• Opheffen van de onschendbaarheid van leden van de Staten-Generaal;
• Invoeren bindend referendum;
• Het gezin is de hoeksteen van de samenleving. De regering dient een gezinsbeschermend beleid te voeren. Het stichten van gezinnen dient bevorderd te worden door verhoging van de belastingvrije voet voor belastingplichtigen die een gezin onderhouden. De CD is voor grote Nederlandse gezinnen om evenwichtige demografische ontwikkelingen te bevorderen;

• De doodstraf als hoogste sanctie;

• Herinvoeren van de dienstplicht als aanvulling op de kern van beroepsmilitairen;
• Militairen trainen op het bestrijden van terrorisme en de mogelijkerwijs toekomstig opkomende stadsguerrilla;
• Het defensiebudget wordt niet verlaagd;
• Internationale samenwerking met Europese NAVO-partners;
• Uitbreiding van de Koninklijke Marechaussee, hogere salarissen en verregaande bevoegdheden verschaffen voor grenscontrole;

• Internationale verdragen opzeggen die Nederland verplichten om asielzoekers op te nemen;
• Hereniging van Nederland met Vlaanderen en andere Nederlandstalige gebieden;
• Het ministerie van Buitenlandse Zaken legt uitgebreide contacten met de herkomstlanden van de in Nederland aanwezige minderheden. Het ministerie bereidt remigratie voor, in overleg en samenwerking met de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie;

Zie ook: alle voormalige Tweede Kamerleden voor de CD.

Verkiezingsjaar	Lijsttrekker	Kandidatenlijst	Aantal stemmen	Aantal behaalde zetels	% van de stemmers	Kabinetsdeelname
1986	Hans Janmaat	Kandidatenlijst	12.277	0 / 150	0,13	Niet verkozen
1989		Kandidatenlijst	81.337	1 / 150	0,92	Oppositie
1994		Kandidatenlijst	220.734	3 / 150	2,46	Oppositie
1998		Kandidatenlijst	52.226	0 / 150	0,61	Niet verkozen

Provincie	1987	1991	1995	1999
Noord-Holland		1 van 79	1 van 79
Zuid-Holland		1 van 83	1 van 83
Utrecht		1 van 63
Noord-Brabant			1 van 79
Nederland	0	3	3	0

Verkiezingsjaar	Lijsttrekker	Lijst	Aantal stemmen	Aantal behaalde zetels	% van de stemmers
1989	Hans Janmaat	Lijst	40,780	0 / 25	0,78
1994	Wil Schuurman	Lijst	43.299	0 / 31	1,05
1999	Chiel Koning	Lijst	17.740	0 / 31	0,50

• Lijst van Tweede Kamerleden voor de Centrumdemocraten

• De Centrumdemocraten op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen

• Centrumdemocraten Een beschrijving van de bestaansgeschiedenis van de partij van de site Parlement en Politiek
• De Partijen Overzicht van extreemrechtse partijen uit het dossier "Extreem-Rechts" van het NRC Handelsblad, 8 juni 2000
• SWOCI, Rapport Rapport "Centrumdemocratisch beleid ter bescherming van het Nederlands staatsburgerschap", 1 juni 1985
• "Politie faalde bij slag in Kedichem, Hotel Kedichem stond binnen minuut in lichterlaaie", Het Vrije Volk, 1 april 1986
• Jaarboek 1994 DNPP (RUG) "Centrumdemocraten - CD", DNPP (RUG)
• Nederlandse anti-immigratie partijen in Europees perspectief M. Fennema & W. van der Brug (UvA, IMES, 2005/december 2006), Anti-immigratiepartijen, "Centrumstroming en Fortuynbeweging"
• Hoe heeft het integratiedebat zich in Nederland ontwikkeld? W. van der Brug e.a. (UvA, IMES, 2009), Ontwikkeling van het integratiedebat
• Rechts-extremisme, populisme of democratisch patriottisme? A.P.M. Lucardie, "Rechts-extremisme, populisme of democratisch patriottisme?", DNPP (RUG), jaarboek 2007