Brielle

Wapen/Flagg	Koort
Basisdaten
Provinz: Süüd-Holland Gemeende: Brielle
Flach:	31,32 km²
Inwahners:	15.752 (1. Januar 2010)
Inwahnerdicht:	502,9 Inwahners pro km²
Postleettall:	?
Vörwahl:	?
Geograafsche Laag:	Koordinaten:51° 54′ N, 4° 10′ O51° 54′ N, 4° 10′ O
Grenzen bi OSM:	2711001
Börgermeester:	G.W.M. van Viegen
Websteed:	[http://www.brielle.nl/ www.brielle.nl]

Brielle (Utspraak: Briehle), ok Den Briel nömmt, is en Gemeende in de Provinz Süüd-Holland in de Nedderlannen. Se liggt up dat vörmolige Eiland Voorne. De Gemeende tellt alltohopen bi 16.000 Inwahners un is 32,32 km² groot. Dor sünd 3,71 km² vun Water. De Gemeende umfaat nich bloß de Stadt Brielle sülvst, man ok de Dörper Vierpolders un Zwartewal. De Stadt an sik hett bi 9.000 Inwahners.

Brielle liggt an de Brielse Maas, wat en Deel vun den Maas-Stroom is, de mit en Damm vun de See aftrennt wurrn is. Hüdigendags speelt de Brielse Maas för den Tourismus en Rull.

Brielle is in dat Middelöller de föfft gröttste Stadt vun Holland ween. In dat 17. Johrhunnert is Brielle to ene grote Festung utboot wurrn un is dat offiziell bit 1922 bleven. Vundeswegen is de Stadt in de Nedderlannen en „Rieksdenkmal“. Vun all Anlagen, de boot wurrn sünd, um de Nedderlannen to verdedigen, is de Festung vun Brielle een vun de, de an’n Besten bewohrt bleven sünd.

De Naam geiht torüch up dat keltische Woort brogilo, wat „inslaten Land“ oder „Jagdland“ heten schall. Lange Tied hefft in de Stadt de Greven vun Voorne seten, bit düsse Herrlichkeit 1371 to de Graafschop Holland kamen is. Brielle hett sien egen Haben harrt un hett Hannel dreven mit de Länner an de Oostsee, sunnerlich mit Danzig un de Länner in dat Baltikum. De Stadt hett ok en Faktorei in Sweden harrt.

In de Nedderlannen is de Stadt hüdigendags besunners dorüm bekannt, wiel se 1572 an’n 1. April as eerste Stadt in de Nedderlannen in den Upstand gegen Spanien in de Hannen vun de Watergeuzen fullen is. Bit dorhen harrn Willem vun Oranien siene Truppen gegen de harte Hand vun den spaanschen Gouverneur Alva nix utrichten konnt. Man an’n 1. April 1572 weer ene Flott, de an un for sik up’n Weg na Texel weer, vunwegen en Storm in de Münnen vun de Maas dreven wurrrn un keem in de Gegend vun Brielle torecht. Unner Leit vun Admiral Lumey un Treslong hefft se, na en Ultimatum, de Stadt innahmen, vunwegen datt de spaanschen Truppen aftrocken weern. Düsse „Innahme vun Den Briel“ warrt in de Nedderlannen allgemeen ankeken as de eentliche Anfang vun den „Achtigjöhrigen Krieg“. Elk Johr an’n 1. April warrt düsse Geschicht in de Stadt mit Jan un alle Mann fiert. Schoolkinner lehrt düsse Geschicht mit den Satz:

"Op 1 april verloor Alva zijn bril" (an un for sik: "Op 1 april verloor Alva Den Briel", up Platt: „An’n 1. April hett Alva siene Brill verloren“.)

To de Saken, de 1572 passeert sünd, höört ok, datt de calvinistischen Watergeuzen 19 kathoolsche Mönke in den Oort Gorinchem an’e Siet maakt hefft. Düsse Doden sünd in dat 19. Johrhunnert to Martelers verklaart wurrn un vun dor af an is Brielle ok en kathoolsche Pilgerstäe.

1585 is Brielle engelsch wurrn. Elisabeth I. kreeg de Stadt as Pand, tosamen mit Oostende, Vlissingen un Fort Rammekens för de Hölp, de se mit Geld un Suldaten an de Nedderlannen in’n Krieg gegen Spanien geven hett. 1616 sünd düsse Öörd torüch kamen an de Republiek vun de Seven Vereenigten Nedderlannen.

Brielle höört to de Nederlandse Vereniging van Vestingsteden mit to. Mit ehre meist 400 „Rieksmonumente“ (Hüser etc. unner Denkmalschutz) up en Inwahnertahl vun keen 12.000 Lüde hett de Stadt, tohopen mit Harlingen in de Provinz Freesland de meisten Monumente per Inwahner in de ganzen Nedderlannen.

• Willem Bloys van Treslong (1529), Eddelmann, Watergeuze, Admiraal un Voogt
• Hendrick Joosten Speuy (1575), Organist un Komponist
• Maarten Harpertszoon Tromp (1598), Admiraal
• Witte de With (1599), Flottenvoogt
• Philips van Almonde (1644), Flottenvoogt
• Cornelis de Jonge van Ellemeet (1646), General vun de Republiek der Verenigde Nederlanden , Pensionaris van Rotterdam un Den Briel
• Johan Been (1859), Schoolmeester, Schriever vun Kinnerböker (unner annern Paddeltje) un Archivar
• Detmer Deddens (1923), Prediger, Theoloog un Karkenhistoriker

• Gemeende Brielle
• Streekarchief, Historie vun Brielle