Antonio Vivaldi

Antonio Lucio Vivaldi (* 4. März 1678 in Venedig; † 28. Juli 1741 in Wien) weer en veneziaansch Komponist un Violinist in’ Barock.

De Vader vun Vivaldi, Giovanni Battista Vivaldi (1655–1736), keem mit teihn oder elf Johren ut Brescia nah Venedig, weer dor tonächst as de sien Vader Barbier un wurr later beroplich Violinist. Ut sien Ehe mit Camilla Calicchio, de Dochter vun en Snieder, de he 1676 heiraadt hett, gungen negen Kinner hervör. De eerstboren Antonio Vivaldi sall wiels en Eerdbeeven boren wurrn ween un wurr notdööpt (of dat nu wegen de Katastrophe weer oder of sück hier all sien lateren gesundheitlichen Probleme afteeken deen, is nich bekannt).

Antonio wurr de eenzig professionelle Musiker ünner sien Geschwister. 1685 kreeg Vader Vivaldi en Anstellung as Violinist an' Markusdom; as Musiker harr he en gooden Roop, harr as Liddmaat vun den Cäcilienvereen völfältige Beziehungen binnerhalv vun dat veneziaansch Musikleven un wurr in en Reiseführer as hörenswert Violinvirtuose nömmt. Antonio wies fröh sien Musikbegabung an de Vigelien un sall all in sien Jöögd den Vader in dat Orchester vertreden hemm. Musiktheoretischen Ünnerricht kann he bi Giovanni Legrenzi kreegen hemm, de aber all 1690 storven is; to dissen Tietpunkt weer Vivaldi eerst twalf Johr old, wat de Vermooden ehrder unwohrschienlich maakt.

Mit 15 Johr kreeg Antonio de Tonsur un de eerste neddere Weehe, wormit nah dormalig Sitte noch kien Entscheedung för den Preesterstand verbunnen weer, woll aber dat Teel vun en licht anhaben sozialen Status. De Entscheedung för den geistlichen Stand full aber – mehr oder minner verbindlich – as he mit 18 Johr de eerste höhgere Weehe to'n Subdiakon kreeg. De Utbillen to'n Preester, weniger en Studium vun de Theologie as en Beropsutbillen, hett he in twee dicht bi liggen Pfarren maakt. Mit 25 Johr, blots een Johr later as nah kanoonsch Recht fröhestens mögelk, wurr he to'n Preester weeht. Dornah wurr he Kaplan an de Kark S. Maria della Pietà un up Andrag vun Francesco Gasparini Vigelienlehrer an dat Ospedale della Pietà, en an disse Kark angleedert Waisenhuus för Deerns. Eenenhalv Johr hett he dor Messen leest. Denn hett he dat Preesteramt för immer upgeven, wat he in en wesentlich lateren Breef mit gesundheitlichen Problemen begrünnd hett; he schrifft vun „strettezza di petto“, also „Enge in de Borst“, wat up Angina Pectoris oder villicht ok Asthma hinwiesen kunn.

As ut de Gehaltsafreeken vun dat Ospedale della Pietà hervörgeiht, wurr he nah kört Tiet nich blots as Vigelienlehrer, sonnern ok as Lehrer för Violoncello un Viola d’amore (Viola all' Inghlese) beschäftigt. Ut en Anekdote geiht hervör, dat he ok Cembalo speelt hett.

Wegen sien vun den Vader Giambattista (betekent as Rossetto, „Rossi“) verarvt Hoorfarv wurr he Il Prete Rosso („de root Preester“) nömmt.

Vivaldi hett dat Orchester vun dat Ospedale della Pietà, een vun veer Heimen in Venedig för Waisendeerns betrüet, af 1703 as maestro di violino, af 1704 tosätzlich as maestro di violino all'inglese un af 1716 as stellvertreden Leider (maestro di conterti). Dat Orchester kreeg bald en för dormalig Tiet legendären Roop un hett tallriek Italienreisende anlockt. För dat Ospedale entstunn de gröttste Deel vun sien tallriek Vigelienkonzerte un Sonaten. Se wurrn in de Goddesdeensten upführt. Dorvan sünd 30 Vigelienkonzerte för de Geigerin Anna da Violin, sien Schölerin un latere Kollegin an dat Ospedale della Pietà, schreeven. Sien Posten hull he bit in dat Johr 1716 (mit en Ünnberbreeken van Februar 1709 bit September 1711), denn wurr he to'n Maestro dei concerti beropen.

Nah twee in Venedig druckt Sonatensammlungen (12 Triosonaten op.1 un 12 Violinsonaten op.2, druckt 1705 bzw. 1709) wurr Vivaldi mit de Konzertsammlung L'Estro Armonico (etwa: „De harmonisch Ingeeven“) op.3 (druckt 1711) en europääsch Berühmtheit. Bit 1729 keemen all tosommen 12 Sammlungen herut, de af op.3 all in Amsterdam druckt wurrn, dorünner ok de twalf Konzerte op.8 (druckt 1725) Il cimento dell'armonia e dell'inventione (etwa: „De Wettstriet tüschen Harmonie un Utfinnen“), de as eerst veer Konzerte de berühmt Le Quattro Stagioni (De veer Johrstieden) enthollen.

All wiels sien Anstellung bi dat Ospedale della Pietà fung Vivaldi mit de Kompositschoon vun Opern an. Anfangen mit Ottone in villa, de 1713 in Vicenza eerstupführt wurr, sullen bit 1739 över fievtig wiedere Opern folgen. In de Folgetiet övernehm Vivaldi, neben sien Anstellung an dat Ospedale della Pietà, mehr un mehr de Funktschoon vun en Impresario an dat veneziaansch Theater San Angelo. Ut Anlaat vun den veneziaanschen Törkenkrieg hett Vivaldi 1716 en patriotisch Oratorium Juditha triumphans komponeert, de sien Stoff ut dat Book Judit entnommen is.

Nah Striedigkeiten in Venedig wessel he 1718 nah Mantua, wo he in Deensten vun Landgraaf Philipp von Hessen-Darmstadt (1671–1739; Söhn vun Ludwig VI. (Hessen-Darmstadt) un dormit Neffe vun Elisabeth Amalie, de Moder vun Kaiserin Eleonora Magdalena Gonzaga von Mantua-Nevers (Vgl. Titelblööt to de Opuswarken X und XII: …S.A.S.Il. Sig'r Principe Filippo Langravio d'Hassia Darmstadt) hööftsächlich as Intendant un Opernkomponist arbeiten dee. Nah 1721 hull he sück mehrmals in Rom up, speel tweemal för den Paapst un kreeg völ Updrääg för Opern- un Karkenmusik. 1726 kehr he as musikalisch Leider vun dat Teatro S. Angelo in sien Heimatstadt Venedig torüch. Dor wurr he sowohl as Komponist as ok as Geigenvirtuose to en leven Legende un to'n „Wallfohrtsteel“ förr völ Musiker ut ganz Europa. Um disse Tiet herüm hett he ok de dormals 16 Johr old Anna Girò, en Singerin vun franzöösch Herkunft (oosprünglich Giraud), kennenlehrt, de hüm fortan up sien Reisen begleiten dee. Tüschen 1729 un 1733 hett Vivaldi tallriek böveritalieensch Städer besöcht as (Verona, Ancona, Reggio un Ferrara) un weer wohrschienlich ok in Prag, wor twee vun sien Opern eerstmals upführt wurrn.

Um 1730 rüm sette en Stilwannel in – weg vun den Barock to'n „Style galant“. Disse leet de Kompositschonen vun Vivaldi vör allen bi dat veneziaansch Publikum immer unattraktiver utsehn. Wohrschienlich deswegen truck he 1740 nah Wien, um Ünnerstütten bi Kaiser Karl VI. to söken; de is aber all in Oktober 1740 storven. Vivaldi sülvst is teihn Maand nah sien Ankunft an' 28. Juli 1741 in Wien storven. De eenstmals bekanntste Musiker vun Europa bleev in Wien unbeacht vun de Musikwelt un wurr in en eenfack Graff up den Spitaller Gottsacker vör dat Kärntnerdoor bisett, an de sien Stäe hüüd dat Hööftgebäude vun de Technischen Universität Wien (Karlsplatz) steiht. Dor is en Gedenktafel för hüm anbrocht. 1972 wurr de Vivaldigasse in Wien-Favoriten nah hüm nömmt.

500 Konzerten vun Vivaldi sünd 241 för Vigelien as Soloinstrument erhollen. An tweet Stäe folgen 39 Fagottkonzerte. De anner Concerti sünd för verscheeden Holtblasinstrumente, wenige för Violoncello, aber ok för utgefallen Instrumente as Viola d’amore oder Mandolien. In en Opernarie hett he sogor en Salterio (italieensch Barockhackbrett) insett. De Konventschoon entsprekend verlangen – bit up de söss Flötenkonzerte op.10 – all bekannt Konzertsammlungen een oder mehrere Soloviolinen. Rund 70 Konzerte sünd för twee oder mehr Solisten, von de eenig mit hör utgefallen Instrumentenkombinatschonen un de in en Konzert (RV 555) sogor up 16 (!) Solisten wieder maakt Sologruppe den utpräägten Klangsinn un de Experimentierlüst vun Vivaldi wiesen.

Vivaldi broch dat Solokonzert as en Hööftform vun den Hoochbarock up, un he verhulp dreesatzig Warken to'n Dörbröök. In de flink Ecksatzen hett he eerstmals systematisch de Ritornell-Form insett, in de dat Orchester en musikalische Passage mehrmals wedderholt un sück afwesselt mit solistisch Afsnitten, de en free'eren, mehr episodischen Charakter hebbt un moduleeren Passagen enthollen. Sien langsam Mideelsatzen sünd kenntekent dör Kantilenen vun dat Soloinstrument.

Dorneben dokumenteeren rund 55 Ripienokonzerte (Konzerte ahn Solisten) un rund 21 Kamerkonzerte (Konzerte för Solisten ahn Orchester) en intensiv Experimenteeren mit de Konzertform. De 49 bisher identifizeerten Opern vun wurrn af de 1970er Johren nah un nah weer opdeckt un up Festivals speelt oder för CDs produzeert. Hör Partituren oder Reste vun old Notenbestännen wurrd gröttstendeels in de Biblioteca Nazionale in Turin upbewohrt.

Eerst in jüngsten Johren find ok dat umfangriek geistlich Wark vun Vivaldi weer Beachtung. Faken findt sück hier de glieke swungvull, virtuoos Stil un en ähnliche Experimenteerfreudigkeit as in sien Solokonzerten.

Vivaldi weer nich blots in Noorditalien bannig infloottriek, sonnern ok in' düütschen Ruum. Johann Georg Pisendel hett nah sien Italienreis de Techniken vun Vivaldi an' Dresdner Hof verbreedt. De Stil vun Johann Sebastian Bach hett ünner den Infloot vun Vivaldi en deepgriepen Wiederentwicklung dörmaakt; ünner annern hett Bach mehrere Konzerte för Cembalo un för Örgel transkribeert.

Nahfolgend Warken wurrn all to Leevtieden vun Vivaldi un tomeest in Amsterdam verapenlicht. Mann kann dorvan utgahn, dat de meest vun disse Warken in en Tietruum bit to teihn Johren vör den Druck entstahn sünd. .

• Op. 1: 12 Triosonaten da camera för 2 Vigelien un Basso continuo (1705)
• Op. 2: 12 Sonaten för Vigelien un Basso continuo (1709)
• Op. 3: 12 Violinkonzerte L'estro armonico (för 1–4 Solovigelien un Orchester) (1711)
• Op. 4: 12 Violinkonzerte La Stravaganza (1712)
• Op. 5: 6 Sonaten för 1 oder 2 Vigelien (1716)
• Op. 6: 6 Violinkonzerte (1716)
• Op. 7: 12 Violin- un Oboenkonzerte (1717)
• Op. 8: 12 Violinkonzerte Il cimento dell'armonia e dell'inventione (1725; dorin: Die vier Jahreszeiten)
• Op. 9: 12 Violinkonzerte La Cetra (1727)
• Op. 10: 6 Flötenkonzerte (1728)
• Op. 11: 6 Violin- und Oboenkonzerte (1729)
• Op. 12: 6 Violinkonzerte (1729)

• Op. 13: 6 Sonaten för Flöte un Basso continuo Il Pastor Fido (1729)^[1]
• Op. 14: 6 Sonaten för Cello und Basso continuo (1740)^[2]

De Musik vun Vivaldi keem bald in Vergeetenheit. Eerst af Anfang vun dat 20. Johrhunnert fung man an, sück weer mehr för Vivaldi to interesseeren.^[3] 1926 hebbt Salesianermönken ut Montferrat en Musikaliensammlung de Turiner Natschonalbibliothek to' Koop anboden.^[4] En Gootachter kunn faststellen, dat 97 Bannen de Musik vun Vivaldi - meest autographe Partituren - enthullen, dorünner twalf Opern, 29 Kantaten un 140 Instrumentalwarken. Een Johr later hett man de Sammlung köfft. Bi en nipp un nau Ünnersöken muss man aber faststellen, dat de Bandtellen Lücken harr, dat sück also blots um etwa de Hälft vun en gröttere Sammlung hanneln dee. De tweete Deel wurr bald dorup bi den Neffen vun den Marquis Marcello Durazzo funnen un so wurr de Sammlung 1930 wedder vereent.^[5] Finanzeert wurrn de Ankööp mit Hülp vun Roberto Foà un Filippo Giordano, weshalb man de Turiner Handschriften ok Raccolta Foà-Giordano (raccolta = Sammlung) nömmen deiht.^[6] Dormit weer de gröttste Deel vun Vivaldi sien Kompositschonen 1930 weer opdeckt.. Bit in de Gegenwart düken aber immer weer nee Warken up, etwa 1973 en Sammlung vun twalf deelwies autographen Sonaten in Manchester.^[7] Erwähnenswert sünd ok mehrere Psalmenfunde in Dresden in de Johren 1991, 2003 un 2005 durch Peter Ryom un Janice Stockigt.^[8]

Johann Gottfried Walther oder Ernst Ludwig Gerber hebbt all in dat 18. Johrhunnert versöcht, dat Wark vun Vivaldi Werke in Listen uptoschrieven. De eerste eenigermaaten systematisch Warkuptellen hett Mario Rinaldi (RN bzw. Op.) ünnernommen. 1943 bzw. 1945. 1948 hett Marc Pincherle (P, PS oder PV för Pincherle-Verzeichnis) en Verteken vun Vivaldi sien Instrumentalwark heutgeven, dat sück aber dör de wiedere Forschensarbeit un dat Updüüken vun wiedere Warken bald as lückenhaft rutstellen dee. 1968 hett Antonio Fanna (F) ebenfalls en List vun Instrumentalwarken verfaat, wobi dat sück dat hööftsächlich um 530 bi den Verlag Ricordi rutkommen Warken hanneln dee.

De däänsch Musikwetenschapler Peter Ryom (* 1937) hett 1973 (düütsch 1974) en aktualiseert Warkverteken herutgeven, dat so nömmt Ryom-Verzeichnis (Kürzel RV). Dat hett sück tegenöver de anner hüüd dörsett. 2007 keem en wieder maakt Faaten herut.^[9]

1. ↑ Vivaldi sien Oorheverschap an Op. 13 is nicht twiefelsfree nahwiest. De Titel vun dat Wark ut Paris am 17. April 1737, herutgeven in' Verlag M. Boivin rue St. Honoré à règle d'or/ „Il Pastor Fido“ pour la Musette, Vièle, Flûte, Hautbois, Violon, avec la Basse Continue, del Sig' Antonio Vivaldi, opera XIII /Avec le privilège du roi. Dat Wark is noch to Leevtieden vun Vivaldi druckt wurrn, hett aber stilistisch völ franzöösch Elemente. In dat 18. Johrhunnert weer dat begäng, dat Verleger ahn dat Weeten vun den Komponisten Warken tosommenstellen deen, um disse ünner den bekannten Naam beter verkoopen to können. De franzöösch Komponist Nicolas Chédeville gellt as mögelk Oorhever.
2. ↑ Disse Sammlung wurr vun Vivaldi nich autoriseert. Unklor is, of man de överhoopt "Op. 14" nömmen sull, wurr disse in Paris staken Sammlung doch vermootlich nich mal in' Eerstdruck nömmt
3. ↑ Arnold Schering hett sück in sien Geschichte des Instrumentalkonzerts 1905 mit de Musik vun Vivaldi befaat.
4. ↑ Michael Talbot: Antonio Vivaldi. Der Venezianer und das barocke Europa. Leben und Werk. DVA, Stuttgart 1985, S. 17.
5. ↑ Michael Talbot: ebd., S. 18.
6. ↑ Manoscritti Vivaldiani nelle Raccolte Foà e Giordano
7. ↑ Michael Talbot: ebd., S. 11.
8. ↑ http://www.qucosa.de/fileadmin/data/qucosa/documents/702/1160131889818-0619.pdf
9. ↑ All Informatschonen vun dissen Afsnitt stammen ut: Peter Ryom: Verzeichnis der Werke Antonio Vivaldis. Kleine Ausgabe. Deutscher Verlag für Musik, Leipzig 1974, S. 213-217.

• Peter Ryom: Verzeichnis der Werke Antonio Vivaldis. (RV). Lütt Utgaav. VEB Deutscher Verlag für Musik, Leipzig 1974 (Ryom-Verteken).
• Michael Talbot: Vivaldi (= BBC Publications = BBC Music Guides). British Broadcasting Corporation, London 1979, ISBN 0-563-12856-9.
• Michael Stegemann: Vivaldi (= Rowohlts Monographien. Bd. 338). Rowohlt, Reinbek bi Hamborg 1985, ISBN 3-499-50338-7.
• Michael Talbot: Antonio Vivaldi. A Guide to Research (= Garland Composer Resource Manuals. Bd. 12 = Garland Reference Library of the Humanities. Bd. 757). Garland Press, New York NY u. a. 1988, ISBN 0-8240-8386-5).
• Sebastian Zips: Die Violoncellosonaten des Antonio Vivaldi. Eichstätt 2005 (Eichstätt, Ingolstadt, Universität, Dissertatschoon, 2005), (online).
• Theophil Antonicek, Elisabeth Hilscher: Vivaldi. Akademische Druck- und Verlagsanstalt, Graz 1997, ISBN 3-201-01677-2.
• Peter Ryom: Antonio Vivaldi. Thematisch-systematisches Verzeichnis seiner Werke. (RV). Breitkopf & Härtel, Wiesbaden u. a. 2007, ISBN 978-3-7651-0372-8.
• André Romijn: Hidden Harmonies. The Secret Life of Antonio Vivaldi. Roman House Publishers, Ripon 2008, ISBN 978-90-8662-009-8.
• Siegbert Rampe: Antonio Vivaldi und seine Zeit. Laaber-Verlag, Laaber 2010, ISBN 978-3-89007-468-9.

Antonio Vivaldi. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Magnificat (Kantoreiarchiv)
• Utführlich Levensloop vun Vivaldi un Warkverteeken nah RV (Ryom), Fanna, Opus, Musikgattung un Titel bi klassika.info
• DNB-Katalog
• Warkverteken vun Vivaldi nah Ryom (RV), Fanna, Pincherle, Ricordi, Opus und Instrumentation (Engelsch)