Agatha Christie

Agatha Christie
Ħajja
Isem propju	Agatha Mary Clarissa Miller
Twelid	Ashfield (en) u Torquay (en) , 15 Settembru 1890, 1890, 1891
Nazzjonalità	Renju Unit Ir-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda
L-ewwel lingwa	Ingliż
Mewt	Winterbrooku Wallingford (en) , 12 Jannar 1976
Post tad-dfin	Cholsey (en)
Kawża tal-mewt	kawżi naturali
Familja
Missier	Frederick Alvah Miller
Omm	Clarisa Margaret Boehmer
Konjuga/i	Archie Christie (en)  (24 Diċembru 1914 -  Ottubru 1928) Max Mallowan (en)  (11 Settembru 1930, 1930 -  12 Jannar 1976)
Ulied	uri Rosalind Christie (en)
Aħwa	uri Margaret Frary Miller (en) Louis Miller (en)
Edukazzjoni
Alma mater	edukazzjoni privata
Lingwi	Ingliż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	kittieb rumanzier crime fiction writer (en) xeneġġatur konsulent drammaturgu prożatur awtobijografu poeta drammaturgu
Xogħlijiet importanti	The Murder of Roger Ackroyd (en) The Sittaford Mystery (en) Peril at End House (en) Lord Edgware Dies (en) Murder on the Orient Express (en) The A.B.C. Murders (en) Cards on the Table (en) Death on the Nile (en) Sad Cypress (en) Five Little Pigs (en) Towards Zero (en) A Murder Is Announced (en) A Daughter's a Daughter (en) Endless Night (en) Curtain (en) Sleeping Murder (mul) And Then There Were None (en)
Premjijiet	List Dame Commander of the Order of the British Empire  (1971) The Grand Master  (1955) Fellow of the Royal Society of Literature Anthony Award  (2000) Commander of the Order of the British Empire  (1956)
Sħubija	Soċjetà Rjali tal-Letteratura
Moviment	Dekalogu ta' Knox
Psewdonomu	Mary Westmacott
Moviment artistiku	rumanz kriminali rumanz tal-avventuri awtobijografija rumanz polizjesk

Agatha Mary Clarissa Christie, Lady Mallowan, (née Miller) twieldet fil-15 ta’ Settembru 1890 u mietet fit-12 ta’ Jannar 1976. Hija kienet awtriċi Ingliża magħrufa għas-66 rumanz polizjesk u għall-14-il ġabra ta' stejjer qosra tagħha, speċjalment dawk li jinvolvu l-investigaturi fittizji Hercule Poirot u Miss Marple. Hija kitbet ukoll il-misteru tal-omiċidju The Mousetrap, l-aktar dramm li ilu jittella’ fit-teatru, u li ilu jintwera fil-West End mill-1952. Christie kitbet fi żminijiet meta n-narrativa polizjeska kienet fl-aqwa tagħha. Għaldaqstant, Christie ġiet imsejħa r-“Reġina tar-Rumanz Polizjesk”. Hija kitbet ukoll sitt rumanzi bil-psewdonimu Mary Westmacott. Fl-1971, Christie ngħatat it-titlu ta’ Dama (DBE) mir-Reġina Eliżabetta t-Tieni għall-kontribuzzjonijiet tagħha fil-letteratura. Barra minn hekk, Christie hija mniżżla fil-Guinness World Records bħala l-aktar kittieba tan-narrattiva li tbigħ kopji, tant li s’issa għandha aktar minn żewġ biljun kopja mibjugħa.

Christie twieldet f’familja għanja mill-klassi medja f’Torquay, Devon.^[1] Hija rċeviet l-edukazzjoni f’darha stess. Is-suċċess tagħha bħala kittieba beda mal-publikazzjoni tar-rumanz The Mysterious Affair at Styles fl-1920. Fil-fatt, qabel din il-pubblikazzjoni, Christie ġiet irrifjutata għal sitt darbiet konsekuttivi. Fl-1914 iżżewġet lill-ewwel raġel tagħha, Archibald Christie u kellhom wild wieħed. Fl-1926 ommha mietet u sentejn wara, Christie ddivorzjat. Wara dawn l-avvenimenti, hija ġiet irrapurtata nieqsa għal 11-il ġurnata, jiem li matulhom dehret fuq l-aħbarijiet ewlenin internazzjonali. Matul iż-żewġ gwerer dinjin, Christie ħadmet fil-bereġ tal-isptarijiet, fejn kisbet għarfien iddettaljat tal-veleni li jissemmew f’ħafna mir-rumanzi, drammi u stejjer qosra tagħha. Wara ż-żwieġ tagħha mal-arkeologu Max Mallowan fl-1930, hija qattgħet diversi xhur f’siti ta’ eskavazzjoni fil-Lvant Nofsani, u użat l-għarfien u l-esperjenza li kisbet dwar l-arkeoloġija fin-narrattiva tagħha.

Skont l-Index Translationum tal-UNESCO, Christie tibqa' l-aktar kittieba tradotta fid-dinja.^[2] Apparti minn hekk, ir-rumanz And Then There Were None huwa wieħed mill-aktar kotba li qatt inbigħu. Id-dramm tagħha The Mousetrap għandu wkoll ir-rekord dinji għall-aktar dramm imtella’ fit-teatru.^[3] Dan id-dramm beda jintwera fl-Ambassadors Theatre fil-West End fil-25 ta’ Novembru tal-1952, u sa Settembru tal-2018 kien ittella’ aktar minn 27,500 darba. Id-dramm ġie temporanjament sospiż minn Marzu tal-2020^[4] sa Mejju tal-2021^[5], minħabba l-lockdowns tal-COVID-19 f'Londra.

Fl-1955, Christie kienet l-ewwel persuna li rċeviet il-Premju Grand Master tal-Mystery Writers of America. Aktar tard f’dik is-sena, Witness for the Prosecution rebaħ il-Premju Edgar għall-aqwa dramm.^[6] Fl-2013, Christie ġiet ivvutata bħala l-aqwa kittieba tar-rumanz polizjesk, filwaqt li The Murder of Roger Ackroyd ġie vvutat minn 600 rumanziera professjonali tal-Assoċjazzjoni tal-Kittieba tar-Rumanzi Polizjeski bħala l-aqwa rumanz polizjesk.^[7] F’vot sostnut mill-patrimonju ta’ Christie f’Settembru tal-2015, And Then There Were None ġie magħżul bħala l-aktar ktieb favorit ta’ Christie madwar id-dinja.^[8] Ħafna mill-kotba u stejjer qosra ta’ Christie ġew addattati għat-televiżjoni u għar-radju, kif ukoll għal-logħob elettroniku u għar-rumanzi grafiċi. Barra minn hekk, aktar minn tletin film huwa bbażat fuq xogħolha.