Джейн Кэмпион

Джейн Кэмпион
ағылш. Elizabeth Jane Campion
Джейн Кэмпион (2016)
Жалпы мағлұмат
Туған кездегі есімі	Элизабет Джейн Кэ́мпион
Туған күні	30 сәуір 1954 (1954-04-30) (70 жас)
Туған жері	Веллингтон, Жаңа Зеландия
Азаматтығы	Жаңа Зеландия
Мамандығы	режиссёр сценарийші
Белсенді жылдары	1982 — қазіргі уақытқа шейін
Марапаттары	«Оскар» (1994, 2012) «Алтын глобус» (2022) «BAFTA» (2022 — екі рет) «Сезар» (1994) «Алтын пальма бұтағы» (1986,1993)
IMDb	ID 0001005
Джейн Кэмпион Ортаққорда

Джейн Кэмпион (ағылш. Elizabeth Jane Campion; 30 сәуір 1954; Жаңа Зеландия, Веллингтон) — Жаңа Зеландиялық кинорежиссёр, сценарист және жазушы. Кэмпионның танымал болуына «Пианино» драмасы жол ашты. Бұл фильм үшін «Канн фестивалінің» «Алтын пальма бұтағы» мен үздік сценарий номинациясы бойынша «Оскар» сыйлығы табысталды.

Джейн Кэмпион Жаңа Зеландияда, Веллингтонда дүниеге келді. Ол актриса және жазушы Эдит Кэмпион мен театр және опера режиссері Ричард Кэмпионның^[1][2][3] отбасының екінші баласы. Анасының арғы атасы Роберт Ханна аяқ киім фабрикасының иесі және Жаңа Зеландияның тарихи жәдігері әрі архитектура ескерткіші саналатын «Антрим Хаустың» алғашқы қожайыны болған. Әкесінің отбасы ағайынды Плимуттар діни тобынының қатарында болған. Джейн, оның әпкесі Анна мен інісі Майкл балалық шағын Жаңа Зеландия театры маңында өткізген. Джейннің әкесі мен анасы «Жаңа Зеландия әртістері»^[4] деп аталатын театр труппасын ашқан. Джейн тағдырын театр мен кино өнерімен байланыстырамын деп еш ойламаған; Ол 1975 жылы Веллингтондағы Виктория патшайымның университетін бітіріп, антропология ғылымының бакалавр дәрежесін алып шықты.

Джейн Кэмпион 1976 жылы Лондондағы «Chelsea Art School»-ға барып, Еуропа бойынша саяхат жасады. 1981 жылы Сидней университетінің Сидней колледжінде көркем сурет мамандығын тәмамдады. Оның көркем туындыларына сюрреалист суретші Фрида Кало мен мүсінші Йозеф Бойстың шығармашылығы ерекше әсер еткен. Алайда кейінірек Кэмпион бұл өнер түрінде шектеулер көп деп, көркем өнерден көңілі қалып, кинематографияға бет бұрды. 1980 жылы «Баршын» («Парча») деп аталатын бірінші қысқаметражды фильмін жазды. 1981 жылы Аустралия кино, телевизия және радио мектебіне түсіп, 1984 жылы оқуын тәмамдады. Оқып жүрген сәтінде тағы бірнеше қысқаметражды фильм жазды.^[5]

Кэмпионның «Қабық: Тәртіпке арналған жаттығу» (1982) қысқаметраж фильмі 1986 жылы өткен Канн фестивалінде^[6] «Қысқаметраж фильмі үшін алтын пальма бұтағы» жүлдесін алды; оның басқа да «Құмарсыз сәттер» (1983), «Қыздың оқиғасы» (1984) и «Бірнеше сағаттан соң» (1984) қысқаметраж фильмдері 1986 жылы өткен Канн фестивалінде «Ерекше көзқарас» конкурстық бағдарламасына енгізілді. Джейн Кэмпион Аустралия кино, телевизия және радио мектебін бітіргеннен кейін, ABC арнасына шыққан аустралиялық Dancing Daze (1986) ойын-сауық сериалындағы бір бөлімінде режиссер болды. Одан кейін Ян Чапман продюсерлік еткен «Екі дос» (1986) телефильмін түсірді.

«Қымбаттым» (1989) фильмі Кэмпионның толықметраж кино әлеміндегі режиссерлық дебюты болды. 1989 жылы Канн кинофестивалінде «Алтын пальма бұтағы» сыйына ұсынылды, десе де Стивен Содербергтің «Секс, өтірік және видео» фильмінен жеңілді. Кэмпион режиссурадағы жетістігін Дженет Фрейм есімді жаңазеландиялық жазушының биографиялық және психологиялық портреті сипатталатын «Үстелімдегі періште» (1990) атты фильммен бекітті. Бұл жұмысы үшін 47-Венеция кинофестивалінде] «Күміс арыстан» деп аталатын ерекше сый жеңіп алды. Кемпион «Пианино» (1993) фильмінен кейін халықаралық деңгейде таныла бастады. Бұл фильм 1993 жылы Канн фестиваліндегі басты сый — «Алтын пальма бұтағын»^[7] жеңіп алды. Сондай-ақ «Пианино» 1993 жылы үздік режиссура үшін Аустралия кинематография және телевизия академиясының сыйлығын және үздік сценарий үшін 1994 жылы 66-рет өткізілген «Оскар» жүлдесін жеңіп алды. Сонымен қатар, Джейн Кэмпион үздік режиссура үшін «Оскар» сыйлығына ұсынылған тарихтағы екінші әйел. Алайда Стивен Спилбергтің «Шиндлердің тізімі» фильмі басып озды.

Джейн Кэмпионның келесі режиссерлық жұмыстары тақырыбы мен жанры бойынша әр алуан еді. «Ханым портреті» (1996) фильмі америкалық жазушы Генри Джеймстің осы аттас романына негізделген; басты рөлдерде Николь Кидман, Джон Малкович, Барбара Херши және Мартин Донован сынды жұлдыздар ойнаған. Кэмпион «Қасиетті түтін» (1999) деп аталатын фильміне басты рөлдегі ер адамды сомдауға «Пианино» фильміне түскен Харви Кейтелді шақырды; ал басты рөлдегі әйел кейіпкер етіп Кейт Уинслет таңдалды. Кэмпионный келесі жұмысы «Құштарлықтың күңгірт тұсы» (2003) деп аталатын эротикалық триллер. Ондағы басты рөлді сомдаған Мэг Райанға әдеттегі амплуаны өзгертуге мүмкіндік берілді. «Жарық жұлдыз» (2009) фильмі — ағылшын ақыны Джон Китс (Бен Уишоу) пен оның сүйіктісі Ванни Браун (Эбби Корниш) екеуінің шытырман қарым-қатынасы туралы айтылатын биографиялық драма. Ол 2009 жылы өткен Канн фестивалінің конкурстық бағдарламасында көрсетілді.

1999 жылы Кэмпион аустралиялық «Балғын жеміс» драмасында продюсер болды; ал 2006 жылы «Ұрлау: Мегуми Ёкотаның оқиғасы» атты документал фильмнің атқарушы продюсері болды. Кэмпион «Жалғыз» (2012) және «Отбасы бақыты» (2016) деп аталатын қысқаметраж фильмдерде продюсерлік етті. Режиссер Анахита Хазвинизаденің «Олар» (2017) деген фильмінде де Кэмпион продюсерлік еткен.

Кэмпион 2013 жылы халықаралық дәрежеде танылған^[8][9], жағымды пікір жинаған «Көл беткейі»^[10] сериалының авторы да, сценаристі де, режиссер және продюсері де болды. Ал фильмде бас рөлді сомдаған америкалық актриса Элизабет Мосс 2014 жылы мини-сериал не телефильмдегі үздік әйел рөлі үшін «Алтын глобус» жүлдесін жеңіп алды^[11]. Элизабет 2013 жылы фильм не мини-сериалдағы үздік әйел рөлі үшін «Телевизия сыншыларының таңдауы» деген сый ұтып алды. Сондай-ақ 2013 жылы Элизабет Мосс мини-сериал не фильмдегі үздік әйел рөлі үшін «Эмми» жүлдесіне ұсынылды. Бірақ «„Р“ деген қорқынышты әріп» деп аталатын фильмге түскен Лора Линниден жеңілді. Джейн Кэмпионның өзі де 2013 жылы «Мини-сериал, фильм немесе драма бағдарламасындағы ұздік режиссура» категориясы бойынша «Эмми» жүлдесіне ұсынылды^[12]. Алайда жеңіске Стивен Содербергтің «Шырағданның артында» телефильмі жетті.

Джейн Кэмпион 2013 жылы Cinefondation студентер картинасы бағдарламасының және 66-Канн кинофестивалінде қысқаметраж бағдарламаларда қазылар алқасының төрайымы атанды^[13]. Келесі жылы 67-Канн фестивалінде қазылар алқасын басқарды^[14]. 2014 жылы өткен Канн кинофестивалінде жүлделі болған канадалық режиссер Ксавье Долан өз сөзінде «Пианино» фильмі режиссер атануына айтарлықтай әсер еткенін айтты. «Пианино» фильмі оның мықты, қайсар және жігерлі әйел рөлдерін ойлап табуына, әйелдерді ешқашан құрбан не объект ретінде көрсетпеуіне түрткі болған. Осы сөзінен кейін Кэмпион орнынан тұрып, Доланның жанына барып, оны құшақтады.^[15][16]

2014 жылы Кэмпион Рейчел Кушнердің «The Flamethrowers»^[17][18] романы негізінде фильмінің түсірілімі туралы келіссөзі таяп қалды деген қауесет тарады. Алайда келіссөздер соңына дейін жетпеді.

2015 жылы Джэйн Кэмпион «Көл беткейі» сериалының екінші маусымында режиссер және сценарист болатынын растады. Фильм Сиднейде түсірілді, ал Элизабет Мосс детектив Робин Гриффинді сомдауға қайта оралды.^[19] «Көл беткейі» сериалының екінші маусымының толық премьерасы 2017 жылы мамырда Канн кинофестивалінде өтті^[20]. Ұлыбританияда 2-маусымның премьерасы BBC Two арнасында 2017 жылдың 27 шілдесінде өтті. Сондай-ақ маусым толығымен BBC iPlayer сервисіне салынды.^[21] 2017 жылдың қыркүйегінде «Көл беткейінің» 2-маусымы АҚШ-та Sundance арнасында көрсетілді^[22]. Одан бөлек теледидарда көрсетілген әрбір бөлім келесі күні Hulu^[23] сервисіне шығып отырды.

1992 жылы Джейн Кэмпион «Пианино» фильмінің түсірілімінде режиссердің көмекшісі болған Колин Дэвид Энглертке^[24] үйленді. 1993 жылы олардың тұңғыш ұлы Джаспер дүниеге келді. Алайда ол 12 күн ғана өмір сүрді^[25]. 1994 жылы олардың қызы, кейін актриса атанған Элис Энглерт дүниеге келді. Джейн Кэмпион мен Колин Дэвид Энглерт 2001 жылы ажырасты^[26].

Джейн Кэмпион карьерасын бастаған сәттен бастап, сыншылар оны жоғары бағалады. Дэвид Томпсон есімді сыншы В. У. Уэксманның «Джейн Кэмпион: Интервью» атты кітабының алғысөзінде «Кэмпион — әлемдегі ең үздік заманауи жас режиссерлердың бірі» деп жазды^[27]. Ал Сью Джилеттің «Көз көрмейтін нәрсе: Джейн Кэмпионның «Қымбаттым» фильміндегі аффекттің әсері» мақаласында Кэмпионның режиссерлық стиліне «өмір тәжірибесінің шынайы екеніне сену үшін толық әрі сенімді әдісі» деп баға берді; сондай-ақ Кэмпион «аудиторияға айтылмаған және көрсетілмеген нәрселермен әсер ету арқылы көрермендердің сезімі мен эмоциясын катализдей алады» деді^[28]. Кэмпион гендерлік саясат тақырыбына әуес; ол азғыру сипаты мен әйел сексуалдығының күшіне қызығады. Осындай тақырыптар көтергені әсерінен сыншылардың көбі Кэмпионның жұмыстарын феминистік деп бағалайды. Алайда Ребекка Флинн Маркс есімді сыншы «феминизм шеңбері Кэмпион шығармалары мен кейіпкерлерінің барлық нәзіктігі мен тереңдігін толық қамти алмайды» дейді^[29].

Джейн Кэмпион 2016 жылы Жаңа Зеландияның Құрмет орденінінің ханымы атанды^[30][31].

• Cheshire, Ellen: Jane Campion. London: Pocket Essentials, 2000.
• Fox, Alistair: Jane Campion: Authorship and Personal Cinema. Bloomington-Indianapolis: Indiana University Press, 2011. ISBN 978-0-253-22301-2.
• Gillett, Sue: 'Views for Beyond the Mirror: The Films of Jane Campion.' St.Kilda: ATOM, 2004. ISBN 1 876467 14 2^[32][33]
• Hester, Elizabeth J.: Jane Campion: A Selective Annotated Bibliography of Dissertations and Theses. ISBN 978-1484818381, ISBN 1484818385.
• Jones, Gail: 'The Piano.' Australian Screen Classics, Currency Press, 2007.
• Margolis, Harriet (ed): 'Jane Campion’s The Piano.' Cambridge University Press, 2000.
• McHugh, Kathleen: 'Jane Campion.'Urbana and Chicago: University of Illinois Press, 2007.
• Radner, Hilary, Alistair Fox and Irène Bessière (eds): 'Jane Campion: Cinema, Nation, Identity.'Detroit: Wayne State University Press,2009.
• Verhoeven, Deb: Jane Campion. London: Routledge, 2009.
• Wexman V.W.: Jane Campion: Interviews. Roundhouse Publishing. 1999.

Тематикалық сайттар NNDB · AllMovie · AlloCiné · Česko-Slovenská filmová databáze · Discogs · Internet Movie Database Сөздіктер және энциклопедиялар Большая каталонская · Britannica (онлайн) Нормативті бақылау BIBSYS: 90735468 · BNC: a11007138 · BNE: XX874290 · BNF: 13999121d · CiNii: DA0816263X · GND: 119288516 · ISNI: 0000000123215950 · LCCN: n91094266 · NDL: 00464192 · NKC: xx0015488 · NLA: 35224798 · NLG: 71920 · NTA: 093776101 · NUKAT: n96101236 · PTBNP: 198523 · LIBRIS: 303023 · SUDOC: 032682670 · VIAF: 113692405 · ULAN: 500464059

Джейн Кэмпион марапаттары Үздік режиссёр үшін Оскар сыйлығы 1929—1950 Льюис Майлстоун (комедия) / Фрэнк Борзейги (драма) (1929) Фрэнк Ллойд (1930/I) Льюис Майлстоун (1930/II) Норман Таурог (1931) Фрэнк Борзейги (1932) Фрэнк Ллойд (1934) Фрэнк Капра (1935) Джон Форд (1936) Фрэнк Капра (1937) Лео Маккэри (1938) Фрэнк Капра (1939) Виктор Флеминг (1940) Джон Форд (1941) Джон Форд (1942) Уильям Уайлер (1943) Майкл Кёртис (1944) Лео Маккэри (1945) Билли Уайлдер (1946) Уильям Уайлер (1947) Элиа Казан (1948) Джон Хьюстон (1949) Джозеф Лео Манкевич (1950) 1950—1975 Джозеф Лео Манкевич (1951) Джордж Стивенс (1952) Джон Форд (1953) Фред Циннеман (1954) Элиа Казан (1955) Делберт Манн (1956) Джордж Стивенс (1957) Дэвид Лин (1958) Винсент Миннелли (1959) Уильям Уайлер (1960) Билли Уайлдер (1961) Джером Роббинс, Роберт Уайз (1962) Дэвид Лин (1963) Тони Ричардсон (1964) Джордж Кьюкор (1965) Роберт Уайз (1966) Фред Циннеман (1967) Майк Николс (1968) Кэрол Рид (1969) Джон Шлезингер (1970) Франклин Шеффнер (1971) Уильям Фридкин (1972) Боб Фосс (1973) Джордж Рой Хилл (1974) Фрэнсис Форд Коппола (1975) 1975—2000 Милош Форман (1976) Джон Эвилдсен (1977) Вуди Аллен (1978) Майкл Чимино (1979) Роберт Бентон (1980) Роберт Редфорд (1981) Уоррен Битти (1982) Ричард Аттерборо (1983) Джеймс Брукс (1984) Милош Форман (1985) Сидни Поллак (1986) Оливер Стоун (1987) Бернардо Бертолуччи (1988) Барри Левинсон (1989) Оливер Стоун (1990) Кевин Костнер (1991) Джонатан Демми (1992) Клинт Иствуд (1993) Стивен Спилберг (1994) Роберт Земекис (1995) Мел Гибсон (1996) Энтони Мингелла (1997) Джеймс Кэмерон (1998) Стивен Спилберг (1999) Сэм Мендес (2000) 2000—қазіргі уақыт Стивен Содерберг (2001) Рон Ховард (2002) Роман Полански (2003) Питер Джексон (2004) Клинт Иствуд (2005) Энг Ли (2006) Мартин Скорсезе (2007) Ағайынды Коэн (2008) Дэнни Бойл (2009) Кэтрин Бигелоу (2010) Том Хупер (2011) Мишель Хазанавичус (2012) Энг Ли (2013) Альфонсо Куарон (2014) Алехандро Гонсалес Иньярриту (2015) Алехандро Гонсалес Иньярриту (2016) Дэмьен Шазелл (2017) Гильермо дель Торо (2018) Альфонсо Куарон (2019) Пон Джун Хо (2020) Хлоя Чжао (2021) Джейн Кэмпион (2022) Дэниел Кван және Дэниел Шайнерт (2023) Кристофер Нолан (2024) Үздік түпнұсқалық сценарий үшін Оскар сыйлығы 1940—1960 Престон Стерджес (1940) • Херман Манкевич / Орсон Уэллс (1941) • Майкл Канин / Кіші Ринг Ларднер (1942) • Норман Красна (1943) • Ламар Тротти (1944) • Ричард Швайзер (1945) • Мюриэль Бокс / Сидни Бокс (1946) • Сидни Шелдон (1947) • Роберт Пирош (1949) • Чарльз Брэкетт / Кіші Д.М. Маршмен / Билли Уайлдер (1950) • Алан Джей Лернер (1951) • Т. И. Б. Кларк (1952) • Чарльз Брэкетт / Ричард Л. Брин / Уолтер Райш (1953) • Ричард Л. Брин (1954) • Соня Левиен / Уильям Людвиг (1955) • Альбер Ламорис (1956) • Джордж Уэллс (1957) • Недрик Янг / Гарольд Джейкоб Смит (1958) • Расселл Раус / Морис Ричлин / Стэнли Шапиро / Кларенс Грин (1959) • И. А. Л. Даймонд / Билли Уайлдер (1960) 1961—1980 Уильям Инге (1961) • Эннио де Кончини / Пьетро Джерми / Альфредо Джаннетти (1962) • Джеймс Уэбб (1963) • Питер Стоун / Фрэнк Тарлофф (1964) • Фредерик Рафаэль (1965) • Клод Лелуш / Пьер Уттерховен (1966) • Уильям Роуз (1967) • Мел Брукс (1968) • Уильям Голдман (1969) • Фрэнсис Форд Коппола / Эдмунд Норт (1970) • Пэдди Чайефски (1971) • Джереми Ларнер (1972) • Дэвид С. Уорд (1973) • Роберт Таун (1974) • Фрэнк Пирсон (1975) • Пэдди Чайефски (1976) • Вуди Аллен / Маршалл Брикман (1977) • Роберт С. Джонс / Уолдо Солт / Нэнси Дауд (1978) • Стив Тесич (1979) • Бо Голдман (1980) 1981—2000 Колин Уэлланд (1981) • Джон Брайли (1982) • Хортон Фут (1983) • Роберт Бентон (1984) • Уильям Келли / Памелла Уоллас / Ирл Уоллас (1985) • Вуди Аллен (1986) • Джон Патрик Шэнли (1987) • Бэрри Морроу / Рональд Басс (1988) • Том Шульман (1989) • Брюс Джоэл Рубин (1990) • Кэлли Хоури (1991) • Нил Джордан (1992) • Джейн Кэмпион (1993) • Квентин Тарантино / Роджер Эвери (1994) • Кристофер Маккуорри (1995) • Ағайынды Коэн (1996) • Мэтт Деймон / Бен Аффлек (1997) • Марк Норман / Том Стоппард (1998) • Алан Болл (1999) • Кэмерон Кроу (2000) 2001—осы уақыт Джулиан Феллоуз (2001) • Педро Альмодовар (2002) • София Коппола (2003) • Чарли Кауфман / Мишель Гондри / Пьер Бисмут (2004) • Пол Хаггис / Бобби Мореско (2005) • Майкл Арндт (2006) • Диабло Коди (2007) • Дастин Лэнс Блэк (2008) • Марк Боал (2009) • Дэвид Сайдлер (2010) • Вуди Аллен (2011) • Квентин Тарантино (2012) • Спайк Джонз (2013) • Алехандро Гонсалес Иньярриту / Николас Джакобоне / Александр Динеларис / Армандо Бо (2014) • Джош Сингер / Том Маккарти (2015) • Кеннет Лонерган (2016) • Джордан Пил (2017) • Ник Валлелонга, Брайан Карри, Питер Фаррелли (2018) • Пон Джун Хо / Хан Джин Вон (2019) • Эмеральд Феннелл (2020) • Кеннет Брана (2021) • Дэниел Кван және Дэниел Шайнерт (2022) • Жюстин Трие / Артюр Арари (2023)