იანვარი

იანვარი (ლათ. Ianuarius) — გრიგორიანული კალენდრის პირველი თვე. იანვარში 31 დღეა.

ასე უწოდეს მას იანუსის, შესასვლელთა და გამოსასვლელთა, ყოველგვარი საწყისის რომაული ღმერთის მიხედვით. იანვარი და თებერვალი არიან კალენდრის ბოლო დამატებული თვეები, ვინაიდან რომაელები ზამთარს თვლიდნენ პერიოდად თვეების გარეშე. რადგან, ტრადიციულად, კონსულებს იანვარში ირჩევდნენ, ეს თვე გახდა წლის პირველი თვე, შეცვალა ამ მიმართებით მარტი. იანვრის ძველქართული სახელწოდებაა აპანი, აპნისი.

• იანვარი არის ზამთრის თვე ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში და ზაფხულისა — სამხრეთ ნახევარსფეროში.
• იანვრის ზოდიაქოს ნიშნებია თხის რქა და მერწყული.
• იანვარი იწყება კვირის იმავე დღეს, როგორც ოქტომბერი, გარდა ნაკიანი წლისა, როდესაც იგი იწყება იმავე დღეს, როგორც აპრილი და ივლისი.

მთავარი სტატია: ძველი ქართული წარმართული კალენდარი.

კორნელი კეკელიძე აპნისს 4 დეკემბერი — 2 იანვრით საზღვრავდა^[1].

კ. კეკელიძის აზრით^[2] „აპნისი“ არის ნათესაობითი ბრუნვა (თთუე აპნისი, აპნისაჲ), სახელობითი ბრუნვა იქნება „აპანი“, რაც იგივე ავესტური აპამ, ფალაური ავან ან ახალ-სპარსული აბან არის (აქედან გამოყავთ ებრაული აბ-იც). ეს სახელი თუ მის ეტიმოლოგიას მივაქცევთ ყურადღებას (ძველ ირანულში მდინარისა და წყლის სახელთანაა დაკავშირებული^[3]), უნდა მივიჩნიოთ იმ თვის სახელთა დუბლიკაციად, რომლესაც სურწყანი ეწოდება.

	„და არს დასაბამი ტანჯვათა მათ წმიდისა შუშანიკისაჲ თთუესა აპნისისასა, მერვესა თთჳსასა და დღესა ოთხშაბათსა[4].“

	„მეშჳდესა წელსა სუფევისა კონსტანტინჱს დიდისა მეფისასა, თთუესა აპნისისა, შეკრბა ერი დიდძალი წარმართთაჲ მდინარესა ზედა, რომელსა ჰრქჳან დანუბი[5].“

	„დღჱ, რომელი განთენდებოდა პარასკევად, აპნისისა თთუესა სამსა, ჟამსა მას მეათხუთმეტესა ინდიქტიონსა, მეათესა მას ჳპატონსა [ონორის კეისრისასა], და მეექუსესა მას წელსა თევდოსისა, უფალთა მათ ჩუენთა თჳთმპყრობელთა შარავანდედთასაჲ[6].“

• ძვ. წ. 154 : ძველ რომში წლიური კონსულატის დღე პირველ იანვარზე გადმოიტანეს.
• ძვ. წ. 49 : გაიუს იულიუს კეისარმა გადმოლახა რუბიკონი
• 27 : ოქტავიანე ავგუსტუსმა გამოაცხადა რომის იმპერიის შექმნა.
• 395 : რომის იმპერია ორ ნაწილად გაიყო: აღმოსავლეთი და დასავლეთი.
• 1622 : პაპის კანცელარია იღებს გადაწყვეტილებას ახალ წლად პირველი იანვარი გამოცხადდეს.
• 1793 : პარიზში სიკვდილით დასაჯეს მეფე ლუი XVI.
• 1784 : ერეკლე II მიერ რატიფიცირებულ იქნა გეორგიევსკის ტრაქტატი.
• 1801 : გამოიცა საქართველოს რუსეთთან მიერთების მანიფესტი.
• 1853 : აბრაამ ლინკოლნმა ზანგების დამოუკიდებლობის მანიფესტი გამოსცა.
• 1868 : იაპონიაში აღდგა საიმპერატორო ხელისუფლება.
• 1924 : ინგლისელმა მკვლევარმა ჰოვარდ კარტერმა აღმოაჩინა ტუტანხამონის სარკოფაგი მეფეთა ხეობაში, ლუქსორთან, ეგვიპტე.
• 1925 : ბენიტო მუსოლინი თავს იტალიის დიქტატორად აცხადებს.
• 1933 : ადოლფ ჰიტლერი გერმანიის კანცლერი გახდა.
• 1950 : მარშალი ტიტო იუგოსლავიის პრეზიდენტად აირჩიეს.
• 1970 : 1 იანვარი იუნიქსის ეპოქის დასაბამი
• 1979 : ირანში ჩამოაგდეს შაჰი მოჰამედ რეზა ფეჰლევი.
• 1983 : კომპანია „ეპლ კომპიუტერი“ უშვებს ეპლ ლიზას — პირველი კომერციული პერსონალური კომპიუტერი, რომელსაც გრაფიკული ინტერფეისი და თაგუნა ჰქონდა.
• 1990 : შავი იანვარი — ბაქოში საბჭოთა არმიის მიერ აზერბაიჯანელთა საპროტესტო დემონსტრაციის სისხლიანი დარბევა.
• 1999 : რიგ ევროპულ ქვეყნებში საბანკო ანგარიშსწორებისათვის შემოღებულ იქნა ევრო.
• 2001 : დაარსდა ვიკიპედია