Modern-epoko

Modern-epoko essas la triesma dil historiala periodi en qui tradicionale dividesas la historio del Ocidento. Ol iras de la duimo o fino dil 15ma yarcento til la fino dil 18ma yarcento. Modern-epoko, segun ta vidopunto, esus periodo en qua triumfas la valori di moderneso, exemple progreso, komuniko e razono, kontraste l'antea periodo, Mezepoko, kelkafoye surnomizita Obskura ero. Modern-epoko inspiresis en idei del Antiqueso, olquan on nomas "klasika epoko".

La borgezaro, nomo donita dum Mezepoko a la habitantaro dil burgi (nova quarteri di urbi en expanso), divenis forta sociala klaso dum la fino di Mezepoko e komenco di la modern-epoko, ed expansis lua ekonomiala povo kun la navigadi e la deskovro di nova regioni. La maral expanso ruptis Italiana monopolo pri komerco kun l'Oriento, pluforteskis komerco ed augmentis la richeso di altra Europana regioni. Gradope la habitantaro dil urbi e la komerco urbala kreskis, e bezonesis establisar singla monetaro en nacionala teritorii, pluforteskar militala defenso ed establisar singla legaro en singla nacioni. Do, la borgezaro decidis suportar rejala familii, qui gradope koncentris plura povi en lua manui.^[1] Urbi qui divenis libera inter Papala stati e l'imperii, exemple Venezia e Genova, kreis vera komercala imperii. Hanso-uniono dominacis Baltiko til la 18ma yarcento.

Historiisti Clement Juglar e Nikolai Kondratiev dividas l'epoko Moderna en du fazi, A (expanso ekonomiala) e B (krizo ekonomiala).

Dum la 16ma yarcento, pos rekuperar su de la krizo dil fino di Mezepoko, l'ekonomio mondala subisis inflaciono, qua koincidis kun l'Ero di deskovri e posibligis Europana expanso apogita sur teknologial avantaji e social organizado. Poka eventi chanjis tante multe la historio mondala kam l'arivo di Hispani ad Amerika, la posa konquesto di ca kontinento ed aperto di komercala voyi marala, qui exploresis da Kastiliani e Portugalani depos cirkume 1500. L'intershoko kulturala kruligis la civilizuri qui existis ante l'arivo di Colombo. Pokope, la transporto di vari tra Atlantiko divenis plu importanta kam tra Mediteraneo. La strukturo ekonomiala e politikala an la rivi di Mediteraneo modifikesis: se dum Mezepoko ol dividesis inter kristana nordo e Mohamedana sudo (kun frontieri trairanta Al-Andalus, Sicilia e tale nomizita "Santa Tero" en Palestina), dum la fino dil 15ma yarcento to chanjis: westala Mediteraneo (Hispania e Portugal; de 1580 til 1640 la du kroni unionesis) divenis hegemoniala. Samatempe, Otoman imperio atingis sua maxima expanso en estal Europa. Che Oriento, Milyara civilizuri - India, Chinia e Japonia - recevis en kelka rivala urbi Portugalana komercisti, qui establisis komercala avanposteni en Goa, Ceylon, Malaka, Makau e Nagasaki. Santa Franciskus Xavier establisis katolika misioni en ca regioni. Pos l'unesma kontakti li restis poke konektita e mem ignoris chanji en l'Ocidento. Indonezia (tale nomizita Spic-insuli) e Filipini esis skopo di koloniala dominaco. Kontraste la poka modifiki en Orientala socii, sociala transformis en l'Ocidento influesis da tale nomizita "triangulala komerco": en Europa komencis aparar diferi inter la borgezaro di nordala landi (qua richeskis kun lokala komerco di vari e gradope demandis plusa ekonomiala e politikala libereso) e la borgezaro de sudal Europa, qua richeskis kun la koloniigo di Amerika, la kapto e vendo di sklavi Afrika por la kolonii, e mantenis kelka strukturi de feudismo.

Pos kontrato di Westfalia, religiala kredo ne pluse uzesis kom kauzo di militi en Europa. Kelka pragmatismo en internaciona relati, qua invokas interesi plu sekularigita por li, quale dicis Niccolò Machiavelli en ilua libro La Princo. Por kelka historiisti, ca libro markizas la komenco di moderna epoko.

Quale konstatis mezepokala urbala herezii represita da Inquiziciono, Katolik Eklezio esis kontre ca nova urbala vivo, e ne prizis ca chanji, tamen ol demonstris granda kapableso pri similigo di disdissolviva elementi (Franciskan ordeno e devotio moderna da Thomas Hemerken). Dum la 14ma yarcento, papi restis kaptita en Avignon, dum tale nomizita "Granda ocidentala skismo", e dum la 15ma yarcento sekulara povo kreskis.