Guam

Guam
*Guåhån*kodigo: cha naital-o iti kodigo: ch
Guam Guåhån
	Wagayway Selio
	Nailian a kanta: Fanohge Chamoru
Kapitolio	Hagåtña
Kadakkelan a purok	Dededo
Opisial a sasao	Ingles ken Chamorro, Espaniol (saan nga opisial)
Grupgrupo ti etniko	39% Chamorro, 26.3% Filipino, 11.3% Pasipiko, 6.9% Puraw, 6.3% dadduma pay Asiano, 2.3% dadduma pay, 9.8% Mestiso
Nagan dagiti umili	Guamaniano, Taga-Guam
Gobierno
• Presidente	Barack Obama (D)
• Governor	Eddie Calvo (R)
• Tn. Gobernador	Ray Tenorio (R)
Kalawa
• Dagup	541.3 km2 (209.0 sq mi) (Maika-190)
• Danum (%)	naliway
Populasion
• Senso idi 2010	159,358
• Densidad	320/km2 (828.8/sq mi) (Maika-37)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2000
• Dagup	$2.5 bilion (2005 karkulo)1 (Maika-167)
• Tunggal maysa a tao	$15,000(2005 karkulo)1
Kuarta	Doliar ti Estados Unidos (USD)
Sona ti oras	UTC+10 (Pagalagadan nga Oras ti Chamorro)
• Kalgaw (DST)	(awan ti DST)
Kodigo ti panagtawag	+1-671
Kodigo ti ISO 3166	GU
TLD ti internet	.gu
	karkulo idi 2000;

Ti Guam (/ˈɡwɑːm/ (dengngen); Chamorro: Guåhånkodigo: cha naital-o iti kodigo: ch ) ket maysa a naurnos, a saan a nainkorporado a teritorio iti Estados Unidos a mabirukan idiay akinlaud a Taaw Pasipiko. Maysa daytoy kadagiti lima a teritorio ti Estados Unidos nga addaan iti naipatakder a paisano a gobierno.^[2]^[3] Ti Guam ket nailista a kas maysa kadagiti sangapulo ket innem a Saan a Bukod a Naturayan a Teritorio babaen ti Naipangpangruna a Komite iti Dekolonisasion iti Nagkaykaysa a Pagpagilian.^[4] Ti kapitolio iti daytoy nga isla ket ti Hagåtña (sigud idi nga Agaña). Ti Guam ket isu ti kadakelan ken akin-abagatan unay iti Is-isla ti Mariana.

Dagiti Chamorro, dagiti patneng a tattao ti Guam, ket immunada tinaengan ti isla idi agarup a 4,000 a tawtawen.^[5] Daytoy nga isla ket addan ti atiddog a pakasaritaan iti Europeano a kolonialismo. Nadutokan babaen ni Ferdinand Magellan idi agdama ti panagbanbaniaga dagiti Kastila idi Marso 6, 1521, ti immuna a kolonia ket naipatakder idi 1668 babaen ti Espania idi isasangpet dagiti agtalinaed a mairaman ni Padre San Vitores, maysa a Katoliko a misionero. Iti adadu ngen dua a siglo, ti Guam ket maysa a nangruna a pagsardengan para kadagiti Espaniol a Galeon ti Galeon a tinawen a nagbalballasiw iti Pasipiko. Daytoy nga isla ket tinengngel babaen ti Espania aginggana idi 1898, nga idi daytoy ket naisuko iti Estados Unidos idi panawen ti Gubat ti Espaniol-Amerikano ken ti kalpasan daytoy ket naited a kas paset iti Tulag ti Paris.

Kas ti kadakkelan nga isla idiay Mikronesia ken ti maymaysa laeng a tinengngel ti Estados Unidos nga isla iti dayta a rehion sakbay ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Guam ket tiniliw ti Hapon idi Disiembre 8, 1941, kadagiti oras kalpasan ti panagbomba ti Pearl Harbor, ken nasakupan iti dua ken kagudua a tawtawen.

Iti panawen daytoy a panagsakup, dagiti tattao iti Guam ket suheto kadagito aramid a mairaman ti tuok, putolan ken rames,^[6] ken napilitda nga umampon ti Hapon a kultura.^[7] Ti Guam ket suheto idi ti narungsot a panakilablaban idi natiliw met laeng ti isla babaen dagiti tropa ti Estados Unidos idi Hulio 21, 1944, ti petsa a tinawen a napammadayawan a kas ti Wayaan nga Aldaw.^[8]

Tatta nga aldaw, ti ekonomia ti Guam ket nasuportaran babaen ti kangrunaan nga industriana, ti turismo, a naipangpangruna a buklen daytoy kadagiti bisita manipud iti Hapon. Ti maikadua a pagtaudan ti matgedan ti Guam ket ti Militar ti Estados Unidos.^[9]

Dagiti nagibasaran

^ "CIA Factbook: Guam". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-12-03. Naala idi 2012-04-26.
^ "Dagiti teritorio ti E.U.." DOI nga Opisina iti Insular a Pannakibiang. Pebrero 9, 2007.
^ "Pannakaipalawag kadagiti Organisasion ti Insular a Politikal a Lugar Naiyarkibo 2011-07-21 iti Wayback Machine." Opisina iti Insular a Pannakibiang. Naala idi Oktubre 31, 2008.
^ Pakasaritaan iti U.N. a Dekolonisasion a Komite - Opisial a websiten ti U.N.
^ "Kanton Tasi". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-09-30. Naala idi 2012-04-26.
^ Restitusion ti Gubat a Tignay : panangdengngeg sakbay ti Subkomite iti Insular ken Internasional a Pannakibiang iti Co... | Nailian a Biblioteka iti Australia
^ Higuchi, Wakako (Hunio 2001). "Ti Pannaka-Hapon nga Annuroten para dagiti Chamorro iti Guam, 1941-1944". Ti Warnakan iti Pakasaritaan ti Pasipiko. 36 (1): 19–35.
^ "Ti polis ti Guam ket nakatiliw iti suspekto iti panaglagip a panagtakaw". Marine Corps Times. Associated Press. Hulio 7, 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-15. Naala idi Abril 5, 2010.
^ Rogers, Robert F. (1995). Pagtungpalan a Panagtaldiap ti daga: Pakasaritaan iti Guam. Honolulu: Pagmalditan ti Unibersidad iti Hawaii. ISBN 978-0824816780.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Guam iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Guam manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Guam.gov Naiyarkibo 2017-05-12 iti Wayback Machine - Opisial a website ti gobierno ti Guam

Nagsasabtan: 13°30′N 144°48′E / 13.500°N 144.800°E / 13.500; 144.800

[CIA-1] "CIA Factbook: Guam". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-12-03. Naala idi 2012-04-26.

[oia-2] "Dagiti teritorio ti E.U.." DOI nga Opisina iti Insular a Pannakibiang. Pebrero 9, 2007.

[3] "Pannakaipalawag kadagiti Organisasion ti Insular a Politikal a Lugar Naiyarkibo 2011-07-21 iti Wayback Machine." Opisina iti Insular a Pannakibiang. Naala idi Oktubre 31, 2008.

[4] Pakasaritaan iti U.N. a Dekolonisasion a Komite - Opisial a websiten ti U.N.

[5] "Kanton Tasi". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-09-30. Naala idi 2012-04-26.

[6] Restitusion ti Gubat a Tignay : panangdengngeg sakbay ti Subkomite iti Insular ken Internasional a Pannakibiang iti Co... | Nailian a Biblioteka iti Australia

[7] Higuchi, Wakako (Hunio 2001). "Ti Pannaka-Hapon nga Annuroten para dagiti Chamorro iti Guam, 1941-1944". Ti Warnakan iti Pakasaritaan ti Pasipiko. 36 (1): 19–35.

[8] "Ti polis ti Guam ket nakatiliw iti suspekto iti panaglagip a panagtakaw". Marine Corps Times. Associated Press. Hulio 7, 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-15. Naala idi Abril 5, 2010.

[Rogers-9] Rogers, Robert F. (1995). Pagtungpalan a Panagtaldiap ti daga: Pakasaritaan iti Guam. Honolulu: Pagmalditan ti Unibersidad iti Hawaii. ISBN 978-0824816780.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]