Ացետիլցիստեին

Ացետիլցիստեին
Քիմիական բանաձև	C₅H₉NO₃S
Մոլային զանգված	2,7E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Հալման ջերմաստիճան	110 °C °C
Դասակարգում
CAS համար	616-91-1
PubChem	12035
EINECS համար	210-498-3
SMILES	CC(=O)NC(CS)C(=O)O
ЕС	210-498-3
ChEBI	11540
	Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ացետիլցիստեին (անգլ.՝ Acetylcysteine), հայտնի է նաև N-ացետիլցիստեին անվամբ։ Օգտագործվում է պարացետամոլի (ացետամինոֆեն) գերդոզավորման ժամանակ՝ բուժման նպատակով։ Հանդիսանում է հակահազային պրեպարատ, քանի որ իջեցնում է խտացված խորխի մածուցիկությունը^[3]։ Այն ընդունվում է ինչպես ներերակային, այնպես էլ պերօռալ ընդունման ճանապարհներով։ Դուրս է գրվում դյուրալույծ հաբերի, փոշու տեսքով։ Որոշ մարդիկ օգտագործում են նաև որպես դիետիկ հավելում^[4]^[5]։

Ընդհանուր կողմնակի երևույթներն են՝ սրտխառնոց և փսխում, մաշկը երբեմն դառնում է դյուրագրգիռ, կարող է առաջանալ քոր և կարմրություն, հնարավոր է նաև անաֆիլաքսիայի ոչ իմունային տեսակ։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այն անվտանգ է հղիության ընթացքում^[3]։ Պարացետամոլի գերդոզավորման ժամանակ այն աշխատում է հետևյալ կերպ․ բարձրացնում է գլուտաթիոնի մակարդակը (հակաօքսիդանտ է և կարող է չեզոքացնել պարացետամոլի թունավոր խտանյութերը)^[6]։

Ացետիլցիստեինն առաջին անգամ հայնտաբերվել է 1960 թվականին, բայց սկսել է օգտագործվել 1968 թվականին^[7]։ Այն Առողջապահության Համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղերի ցանկում է, որտեղ անհրաժեշտ են ամենաարդյունավետ և անվտանգ դեղամիջոցները^[8]։ Այն հասանելի է, որպես ջեներիկ դեղորայք (անգլ.՝ generic drug)^[9] և շատ թանկ չէ^[10]։

Կիրառություն

Պարացետամոլի գերդոզավորում

Ացետիլցիստեինի ներերակային և պերօռալ ընդունումը արդյունավետ է պարացետամոլի գերդոզավորման ժամանակ^[11]։ Երբ պարացետամոլն ընդունվում է բարձր դոզաներով, մարմնի մեջ կուտակվում է N-acetyl-p-benzoquinone (NAPQI) փոքր մետաբոլիտ։ Նորմայում այն կոնյուգացվում է գլյուտաթիոնի հետ, բայց երբ կապվում է օրգանիզմի պահուստային գլյուտաթիոնի հետ չի կարողանում վերացնել տոքսինները։ Այդ մետաբոլիտը հետագայում բացասաբար է ազդում լյարդի բջիջների՝ հեպատոցիտների վրա, որն էլ կարող է բերել լյարդի սուր վնասման (հետագայում նույնիսկ մահվան)։

Չնայած այն փաստին, որ ացետիլցիստեինը կարելի է կիրառել թե՛ պերօռալ, թե՛ ներերակային ճանապարհով, այնուամենայնիվ նախապատվությունը տրվում է ներերակային կիրառմանը, քանի որ այն ավելի արագ է ազդում և չի պահանջում բարձր դոզաներ։ Տհաճ համը և հոտը հանդիսանում է ացետիլցիստեինի կողմնակի երևույթներից մեկը։

Այնուամենայնիվ ներերակային ացետիլցիստեին ընդունած մարդկանց 3֊6 տոկոսը, որպես կողմնակի երևույթ նշում են անաֆիլաքսիային նման ալերգիկ ռեակցիաներ, ծայրահեղ դեպքում՝ շնչառական բարդություններ՝ բրոնխոսպազմ։

Մուկոլիտիկ թերապիա

Ինհալացիոն ացետիլցիստեինը հանդիսանում է խորխաբեր։ Այն արագ կերպով նոսրացնում է խորխը և դուրս է բերում բրոնխներից։ Օգտագործվում է սուր և քրոնիկ բրոնխիտների, օբստրուկտիվ բրոնխիտի, թոքաբորբի, բրոնխիալ ասթմայի, ինչպես նաև միջին ականջի բորբոքումների ժամանակ (օտիտ)։

Երիկամային հիվանդություն

Որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ ացետիլցիստեինի առաջնահերթ նշանակումը նվազեցնում է ռենտգեն կոնտրաստ պատրաստուկներից առաջացրած երիկամային հիվանդությունները^[12]^[13], մինչդեռ որոշ հետազոտություններ տվել են նաև կասկածելի արդյունքներ^[14]։

Հեմոռագիկ ցիստիտ

Ացետիլցիստեինը օգտագործվում է ցիկլոֆոսֆամիդով պայմանավորված հեմոռագիկ ցիստիտի ժամանակ, թեև Մեսնա կազմակեպությունն ընդհանուր առմամբ նախընտրում է ացետիլցիստեինի ունակության շնորհիվ նվազեցնել ցիկլոֆոսֆամիդի արդյունավետությունը^[15]^[16]։

Թոքի օբստրուկտիվ հիվանդություն

Ացետիլցիստեինն օգտագործվում է, որպես թոքի օբսրուկտիվ հիվանդության օժանդակ միջոց^[17]^[18]^[19]։

Հոգեբուժություն

Ացետիլցիստեինը լայնորեն կիրառվում է հոգեբուժական հիվանդությունների բուժման ժամանակ։ Ըստ 2015 թվականին կատարված մի շարք հետազոտությունների ապացուցված է, որ ացետիլցիստեինը հաջողությամբ կիրառվում է Ալցհայմերի հիվանդության, երկբևեռ խանգարումների, մեծ դեպրեսիվ խանգարումների, շիզոֆրենիայի, սպեցիֆիկ ցավազրկող հակումների (կոկային) և էպիլեպսիայի որոշ ձևերի ժամանակ։ Ինչպես նաև ապացուցված է նաև նյութի օգտագործումը թոքաբորբի բուժման ժամանակ։

Մանրէաբանական կիրառություն

Այլ կիրառություններ

Կողմնակի երևույթներ

Դեղաբանություն

Ֆարմակոդինամիկա

Ֆարմակոկինետիկա

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 N-Acetyl-L-cysteine
↑ ^2,0 ^2,1 Bradley J., Williams A. J., Andrew S.I.D. Lang Jean-Claude Bradley Open Melting Point Dataset // Figshare — 2014. — doi:10.6084/M9.FIGSHARE.1031637.V2
↑ ^3,0 ^3,1 «Acetylcysteine». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 22-ին.
↑ Talbott, Shawn M. (2012). A Guide to Understanding Dietary Supplements (անգլերեն). Routledge. էջ 469. ISBN 9781136805707. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
↑ «Cysteine». University of Maryland Medical Center (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 23-ին.
↑ Sadowska, Anna M; Verbraecken, J; Darquennes, K; De Backer, WA (December 2006). «Role of N-acetylcysteine in the management of COPD». International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. 1 (4): 425–434. ISSN 1176-9106. PMC 2707813. PMID 18044098.
↑ Fischer J, Ganellin CR (2006). Analogue-Based Drug Discovery. Weinheim: Wiley-VCH. էջ 544. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
↑ «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
↑ «Access to Medicines» (անգլերեն). WHO. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
↑ Baker E (2014). Top 100 drugs : clinical pharmacology and practical prescribing. էջ Acetylcysteine. ISBN 9780702055157. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
↑ Green JL, Heard KJ, Reynolds KM, Albert D (May 2013). «Oral and Intravenous Acetylcysteine for Treatment of Acetaminophen Toxicity: A Systematic Review and Meta-analysis». The Western Journal of Emergency Medicine. 14 (3): 218–26. doi:10.5811/westjem.2012.4.6885. PMC 3656701. PMID 23687539.
↑ Wang, N; Qian, P; Kumar, S; Yan, TD; Phan, K (2016 թ․ ապրիլի 15). «The effect of N-acetylcysteine on the incidence of contrast-induced kidney injury: A systematic review and trial sequential analysis». International journal of cardiology. 209: 319–27. doi:10.1016/j.ijcard.2016.02.083. PMID 26922293.
↑ Su, X; Xie, X; Liu, L; Lv, J; Song, F; Perkovic, V; Zhang, H (January 2017). «Comparative Effectiveness of 12 Treatment Strategies for Preventing Contrast-Induced Acute Kidney Injury: A Systematic Review and Bayesian Network Meta-analysis». American journal of kidney diseases : the official journal of the National Kidney Foundation. 69 (1): 69–77. doi:10.1053/j.ajkd.2016.07.033. PMID 27707552.
↑ Chalikias, G; Drosos, I; Tziakas, DN (October 2016). «Prevention of Contrast-Induced Acute Kidney Injury: an Update». Cardiovascular drugs and therapy. 30 (5): 515–524. doi:10.1007/s10557-016-6683-0. PMID 27541275.
↑ Palma PC, Villaça Júnior CJ, Netto Júnior NR (1986). «N-acetylcysteine in the prevention of cyclophosphamide induced haemorrhagic cystitis». International Surgery. 71 (1): 36–7. PMID 3522468.
↑ Cystitis 2056130, բաժին Hemorrhagic Cystitis(անգլ.) EMedicine կայքում
↑ Grandjean EM, Berthet P, Ruffmann R, Leuenberger P (Feb 2000). «Efficacy of oral long-term N-acetylcysteine in chronic bronchopulmonary disease: a meta-analysis of published double-blind, placebo-controlled clinical trials». Clinical Therapeutics. 22 (2): 209–21. doi:10.1016/S0149-2918(00)88479-9. PMID 10743980.
↑ Stey C, Steurer J, Bachmann S, Medici TC, Tramèr MR (Aug 2000). «The effect of oral N-acetylcysteine in chronic bronchitis: a quantitative systematic review». The European Respiratory Journal. 16 (2): 253–62. doi:10.1034/j.1399-3003.2000.16b12.x. PMID 10968500.
↑ Poole PJ, Black PN (May 2001). «Oral mucolytic drugs for exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease: systematic review». BMJ. 322 (7297): 1271–4. doi:10.1136/bmj.322.7297.1271. PMC 31920. PMID 11375228.

Գրականություն

Արտաքին հղումներ

[_c8834b4641776ff9-1] 1,0 ^1,1 N-Acetyl-L-cysteine

[_83d30bbb990aa5cf-2] 2,0 ^2,1 Bradley J., Williams A. J., Andrew S.I.D. Lang Jean-Claude Bradley Open Melting Point Dataset // Figshare — 2014. — doi:10.6084/M9.FIGSHARE.1031637.V2

[AHFS20153-3] 3,0 ^3,1 «Acetylcysteine». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 22-ին.

[4] Talbott, Shawn M. (2012). A Guide to Understanding Dietary Supplements (անգլերեն). Routledge. էջ 469. ISBN 9781136805707. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.

[5] «Cysteine». University of Maryland Medical Center (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 23-ին.

[6] Sadowska, Anna M; Verbraecken, J; Darquennes, K; De Backer, WA (December 2006). «Role of N-acetylcysteine in the management of COPD». International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. 1 (4): 425–434. ISSN 1176-9106. PMC 2707813. PMID 18044098.

[:0-7] Fischer J, Ganellin CR (2006). Analogue-Based Drug Discovery. Weinheim: Wiley-VCH. էջ 544. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.

[WHO19th-8] «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.

[9] «Access to Medicines» (անգլերեն). WHO. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.

[:1-10] Baker E (2014). Top 100 drugs : clinical pharmacology and practical prescribing. էջ Acetylcysteine. ISBN 9780702055157. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.

[Green_et_al2-11] Green JL, Heard KJ, Reynolds KM, Albert D (May 2013). «Oral and Intravenous Acetylcysteine for Treatment of Acetaminophen Toxicity: A Systematic Review and Meta-analysis». The Western Journal of Emergency Medicine. 14 (3): 218–26. doi:10.5811/westjem.2012.4.6885. PMC 3656701. PMID 23687539.

[12] Wang, N; Qian, P; Kumar, S; Yan, TD; Phan, K (2016 թ․ ապրիլի 15). «The effect of N-acetylcysteine on the incidence of contrast-induced kidney injury: A systematic review and trial sequential analysis». International journal of cardiology. 209: 319–27. doi:10.1016/j.ijcard.2016.02.083. PMID 26922293.

[13] Su, X; Xie, X; Liu, L; Lv, J; Song, F; Perkovic, V; Zhang, H (January 2017). «Comparative Effectiveness of 12 Treatment Strategies for Preventing Contrast-Induced Acute Kidney Injury: A Systematic Review and Bayesian Network Meta-analysis». American journal of kidney diseases : the official journal of the National Kidney Foundation. 69 (1): 69–77. doi:10.1053/j.ajkd.2016.07.033. PMID 27707552.

[14] Chalikias, G; Drosos, I; Tziakas, DN (October 2016). «Prevention of Contrast-Induced Acute Kidney Injury: an Update». Cardiovascular drugs and therapy. 30 (5): 515–524. doi:10.1007/s10557-016-6683-0. PMID 27541275.

[pmid3522468-15] Palma PC, Villaça Júnior CJ, Netto Júnior NR (1986). «N-acetylcysteine in the prevention of cyclophosphamide induced haemorrhagic cystitis». International Surgery. 71 (1): 36–7. PMID 3522468.

[16] Cystitis 2056130, բաժին Hemorrhagic Cystitis(անգլ.) EMedicine կայքում

[pmid10743980-17] Grandjean EM, Berthet P, Ruffmann R, Leuenberger P (Feb 2000). «Efficacy of oral long-term N-acetylcysteine in chronic bronchopulmonary disease: a meta-analysis of published double-blind, placebo-controlled clinical trials». Clinical Therapeutics. 22 (2): 209–21. doi:10.1016/S0149-2918(00)88479-9. PMID 10743980.

[pmid10968500-18] Stey C, Steurer J, Bachmann S, Medici TC, Tramèr MR (Aug 2000). «The effect of oral N-acetylcysteine in chronic bronchitis: a quantitative systematic review». The European Respiratory Journal. 16 (2): 253–62. doi:10.1034/j.1399-3003.2000.16b12.x. PMID 10968500.

[pmid11375228-19] Poole PJ, Black PN (May 2001). «Oral mucolytic drugs for exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease: systematic review». BMJ. 322 (7297): 1271–4. doi:10.1136/bmj.322.7297.1271. PMC 31920. PMID 11375228.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]