Té

O té é unha infusión estimulante preparada coas follas e rebentos da planta do té, un arbusto da familia Theaceae (Camellia sinensis).^[1] A popularidade desta bebida é soamente superada pola auga.^[2] O seu sabor é fresco, lixeiramente amargo e adstrinxente; este gusto é agradábel para moita xente.^[3] Arguméntase que o consumo de té (especialmente verde) é benéfico para a saúde por conter antioxidantes, flavanois, flavonoides, catequiinas e polifenois.^[4][5] Debido aos seus catequinos, o té ten propiedades anti-inflamatorias e neuroprotectoras; pode axudar na regulación do apetito e pola súa afinidade cos receptores cannabinoides pode diminuír a dor e maila naúsea, servindo tamén como calmante.^[6]

O consumo do té verde está asociado cunha diminución do risco de problemas de saúde entre os adultos maiores tales como: infartos, deterioración cognitiva e osteoporose.^[7][8]

O té contén L-teanina substancia relacionada cun estado mental calmado en humanos. Un estado semellante ao que se atopa entre os practicantes de meditación.^[9]

O termo "té herbal" refírese comunmente a infusións de froitas ou herbas que non inclúen a planta do té tales como o mate, a macela, a tila, o poexo entre outros.

A norma ISO 3103 é un estándar publicado pola ISO que presenta un método estandarizado para preparar o té. Esta norma foi producida no ano 1980 polo comité técnico ISO 34 (alimentos), subcomité 8 (té).

A etimoloxía das diversas palabras para té reflicte a historia da transmisión da cultura e do comercio do té desde a China a países de todo o mundo.^[10]

O termo galego té (en portugués chá) procede do chinés, que ten varias pronuncias segundo o dialecto chinés usado. As dúas pronuncias exportadas foron "cha" e "te". Algunhas linguas tomaron a forma "te", como o español ou o inglés, e outras tomaron a forma "cha", como o portugués ou o xaponés.

O té nas súas múltiples presentacións é a segunda bebida máis popular do mundo superada soamente pola auga. O costume de servir follas da planta do té (Camellia sinensis) para conferir un bo sabor á auga fervida utilizouse por primeira vez na China cara ao ano 250 a. C. e desde ese momento expandiuse a case todas as rexións do mundo cunha grande aceptación por parte dos consumidores.

Consumido inicialmente como un tónico medicinal, a popularidade do té foi crecendo ata converterse nunha bebida mística que desenvolveu novas tradicións e rituais para o seu consumo. O té foi tan importante para a cultura chinesa que mesmo tivo a súa Idade de Ouro (durante a dinastía Tang) e o seu libro sacro, o Cha Sing ou Arte Clásica do Té,^[11] no que se detallan de maneira poética as diferentes técnicas e formas de preparalo. Outra contribución do té foi o desenvolvemento da cerámica na China, co propósito de desenvolver utensilios para o seu consumo que caracterizasen e diferenciasen a riqueza da xente que os posuía.

O té é un elemento fundamental para grandes escolas de pensamento filosófico da China, o Xapón e a India: Os budistas cren que beber té é unha das formas de concentrar a mente para relaxarse e meditar e os taoístas considerábano como un dos principais ingredientes do elixir da inmortalidade, segundo conta Okakura Kakuzō, autor do clásico O libro do té (1906).^[12]

Segundo a lenda popular chinesa, o descubrimento do té foi unha marabillosa coincidencia. O seu descubrimento atribúese ao erudito emperador chinés Shen Nung, coñecido como "Sanador Divino", quen durante o seu mandato, hai máis de 4700 anos, ordenou como obrigatorio ferver toda a auga destinada para o consumo humano. Un día, mentres descansaba á sombra dunha árbore de té silvestre, unha lixeira brisa de verán axitou as ramas da árbore, desprendendo varias follas das súas ramas. Por boa fortuna, as follas caeron na auga que estaba a ferver. A infusión adquiriu entón un aroma agradable, que espertou a curiosidade do monarca por probar tal mestura. A bebida, deliciosamente refrescante e reconstituyente, cativoulle instantaneamente e atribuíulle dotes medicinais.

A relixión budista pola súa banda, atribuíu o descubrimento do té ao monxe Bodhidharma, fillo dun rei pertencente a unha caste de liñaxe Bramini e monxe hindú, promotor do budismo chan na China que logo se transmitiu ao Xapón como budismo zen. O Príncipe Bodhidharma, segundo conta a lenda, foi quen descubriu os efectos energizantes do té e usouno como tónico medicinal e reconfortante durante as súas viaxes cando decidiu abandonar a India para predicar os preceptos de Buda no reino dos Wei, ao norte da China (ano 527 d. C.).^[12]

Hoxe en día, India é o segundo maior produtor de té a nivel mundial, á vez que os tés das rexións indias de Darjeeling e Assam son recoñecidos como os máis finos do mundo.

A ruta do té e os cabalos foi unha ruta comercial entre Lhasa (no Tíbet) e a zona produtora de té en Sichuan (na China).^[13] Esta ruta que cruza a meseta do Tíbet, supera nalgúns pasos alturas de 5000 metros sobre o nivel do mar. A ruta transportaba o té cara a Lhasa. No sentido contrario realizábana con cabalos. Estivo activa ata mediados do século XX. O primeiro tramo da ruta entre Xa'an e Kangding na China, onde o té era transportado por carrexadores, requiría uns 20 días. As cargas transportadas superaban frecuentemente o peso do propio carrexador. Homes e mulleres levaban ata 135 quilogramos. Ancestralmente cada quilogramo de té transportado era recompensado cun quilogramo de arroz.

En Kangding, a uns 2 550 metros sobre o nivel do mar, o té era cocido e envolto en paquetes impermeables, protexidos con pel de iac, cargados en caravanas que demoraban tres meses en chegar a Lhasa.

Segundo antigas tradicións, a afección dos tibetanos polo té remóntase ao século VII de nosa era, introducido pola esposa chinesa do monarca tibetano. O té utilizado no Tíbet é a variedade máis rústica da planta do té. En efecto os bloques de té enviados prepáranse, ata os nosos días, cos talos, as ramas e as follas máis grandes, o que o fai máis amargo.

A partir do século XVIII os ladrillos de té convertéronse en moeda de cambio, no século XII o comercio alcanzaba anualmente millóns de quilos para cambialos por uns 25 000 cabalos para o exército chinés.

O té entrou en contacto cos europeos por primeira vez na India, cando os portugueses chegaron a ela en 1497, xa que na India o uso do té estaba moi estendido .^{[Cómpre referencia]}

A Raíña Catarina de Braganza de Portugal introduciu o costume de tomar o té. O historiador Eugenio Pereira Salgas escribiu: «A milenaria planta chinesa aparece en Portugal, pero só anos máis tarde esténdese o seu uso. Catarina de Braganza foi a primeira raíña bebedora de té e en 1717, os ingleses adoptárona como bebida nacional, abríndose en Londres en 1717 os primeiros “tea-shop”».^[14]. O primeiro cargamento de té debeu chegar a Ámsterdam (Países Baixos) cara a 1610, por iniciativa da Compañía Neerlandesa das Indias Orientais. En Francia non apareceu a nova bebida ata 1635 ou 1636. En Inglaterra, o té negro chegou a través dos Países Baixos e dos cafeteiros de Londres que o puxeron de moda cara a 1657. O consumo de té só adquiriu notoriedade, en Europa, nos anos 1720-1730. Empezando entón un tráfico directo entre a China e Europa. Naquel tempo, o consumo en Europa era aínda mínimo e case exclusivo dos Países Baixos e Inglaterra. Francia consumía moi pouco, Alemaña prefería o café e España era aínda menos afeccionada. Pero, co tempo e coa axuda dos comerciantes europeos, o té chegou a todo o mundo, tanto para o seu cultivo como para o seu consumo.

En Inglaterra no século XIX chegou a todas as clases sociais, pobres e ricos bebíano. Mesmo se di que substituíu a xenebra (moi requirida polas clases baixas inglesas). Hoxe, tomar té é unha das características do Reino Unido.

O té xeado é unha das formas máis populares en que se consome a bebida. Marcouse como data de «invención» o ano 1904, na feira de San Luís. Isto foi escrito nun artigo de The New York Times de 1961. Con todo, Johann Georg Kohl xa describira este uso da bebida en 1842 ao escribir a maneira en que os rusos conservaban xeo do inverno para utilizalo durante o verán.^[15]

En 1904, grazas a Thomas Sullivan popularízase a bolsa de té. Esta pretendía só indicar a dose para unha cunca, requirindo abrila para usar o seu contido. Con todo, os clientes viron a conveniencia de utilizar as bolsas mesmas como parte da preparación do té. Ao modo en que se afai actualmente. Este simple produto sufriu diversas modificacións e non foi senón ata 1964 que aparece a bolsa de té que atopamos actualmente en venda.^[16]

Na República Arxentina «iniciáronse as plantacións no ano 1923, na zona de Tres Capones, Provincia de Misiones, con sementes traídas desde Xeorxia (nación pertencente á Unión Soviética ata o ano 1991). Na década de 1930, o cultivo estendeuse ás localidades de Loreto e Puerto Bemberg na provincia de Misiones e Playadito na provincia de Corrientes»^[17] e logo sumáronse as plantacións da provincia de Córdoba.

Cabe destacar que Arxentina é a principal exportadora de té aos Estados Unidos de América.^[18]

A Camellia sinensis é unha planta de folla perenne que crece principalmente en climas tropicais e subtropicais.^[19] Algunhas variedades tamén poden tolerar climas mariños e cultívanse tan ao norte como en Cornualla, Inglaterra,^[20] Perthshire en Escocia,^[21] Washington nos Estados Unidos,^[22] e Illa de Vancouver no Canadá.^[23] No hemisferio sur, o té cultívase ata o sur ata Hobart en Tasmania^[24][25] e Waikato en Nova Zelandia.^[26]

As plantas de té propáganse a partir de sementes e enxertos; necesítanse entre 4 e 12 anos para que unha planta dea sementes e uns tres anos antes de que unha nova planta estea lista para a colleita.^[19] Ademais dun clima de zona 8 ou máis cálido, as plantas de té requiren polo menos 127 cm de choiva ao ano e prefiren chans ácidos.^[27] Moitas plantas de té de alta calidade cultívanse a altitudes de ata 1500 m sobre o nivel do mar. Aínda que a estas alturas as plantas medran máis lentamente, adquiren un mellor sabor.^[28]

Empréganse dúas variedades principais: Camellia sinensis var. sinensis, que se usa para a maioría dos tés chineses, formosanos e xaponeses, e C. sinensis var. assamica, usada no té pu-erh e na maioría dos tés indios (pero non no té darjeeling). Dentro destas variedades botánicas, coñécense moitas cepas e variedades clonais modernas. O tamaño das follas é o criterio principal para a clasificación das plantas de té, con tres clasificacións principais:^[29]O té tipo assam, caracterizado polas follas máis grandes; o tipo chinés, caracterizado polas follas máis pequenas; e o tipo camboxano, caracterizado por follas de tamaño intermedio. O té de tipo camboxano (C. assamica subsp. lasiocaly) considerouse nun principio un tipo de té de assam. Con todo, traballos xenéticos posteriores demostraron que se trata dun híbrido entre o té chinés de folla pequena e o té tipo assam.^[30] O té darjeeling tamén parece ser un híbrido entre o té chinés de follas pequenas e o té de follas grandes de tipo assam.^[31]

Unha planta de té crecerá ata converterse nunha árbore de ata 16 m se non se poda,^[19] pero as plantas cultivadas adoitan podarse á altura da cintura para facilitar a súa recolección. Ademais, as plantas curtas dan máis brotes novos que proporcionan follas novas e tenras e aumentan a calidade do té.^[32] Só se recollen desde os 2,5 ata os 5 centímetros superiores da planta madura. Estes brotes e follas chámanse "brotes".^[33] Durante o período vexetativo, a planta produce un brote novo cada 7 ó 15 días. As follas que teñen un desenvolvemento lento tenden a producir tés con mellor sabor.^[19] Existen varios tipos de té de brotes específicos; por exemplo, o té Darjeeling que está dispoñible tralo primeiro brote (a un prezo superior), segundo brote, monzón e outono. O té Assam de segundo brote ou "tippy" considérase superior ao do primeiro brote, debido as puntas douradas que aparecen nas follas.

Entre as pragas que poden afectar as plantas de té atópanse os mosquitos, do xénero Helopeltis'], que son verdadeiros insectos e non deben confundirse cos insectos dípteros da familia Culicidae ('mosquitos'). Os mosquitos poden danar as follas tanto pola succión de materiais vexetais como pola posta de ovos (oviposición) dentro da planta. A fumigación con insecticida sintético pode considerarse adecuada. ^[34] Outras pragas son os lepidópteros que se alimentan das follas e producen diversas enfermidades ao té.

O té cultívase principalmente en Asia e África, aínda que tamén se cultiva en América do Sur e ao redor do mar Negro e do mar Caspio. Os catro países maiores produtores de té son China, India, Kenya e Sri Lanka, que representan xuntos o 75% da produción mundial de té. Os centros de produción máis pequenos inclúen lugares como Illa de São Miguel, Azores, en Portugal, e Guria, en Xeorxia. En 2020, a produción mundial de té foi de 7,0 millóns de toneladas, liderada por China co 42% e a India co 20% do total mundial. Kenya, Arxentina e Sri Lanka foron produtores secundarios.^[35]

As condicións e o tipo de almacenamento determinan a vida útil do té; a dos tés negros é maior que a dos tés verdes. Algúns, como os tés de flores, poden durar só un mes aproximadamente. Outros, como o pu-erh, melloran co tempo. Para que se conserve fresco e non se enmohezca, o té debe almacenarse lonxe da calor, a luz, o aire e a humidade. O té debe conservarse a temperatura ambiente nun recipiente hermético. O té negro nunha bolsa dentro dun bote opaco se se sela pode conservarse durante dous anos. O té verde deteriórase máis rapidamente, normalmente en menos dun ano. As follas de té de pólvora^{[n. 1]} enroladas firmemente consérvanse máis tempo que o té chun mexe, de follas máis abertas.

A vida útil de todos os tés pódese prolongar mediante o uso de paquetes desecantes ou que absorben osíxeno, selado ao baleiro ou refrixeración en recipientes herméticos (excepto o té verde, onde se recomenda o uso discreto de refrixeración ou conxelación e manter a variación de temperatura o mínimo posible).^[36]

O maior produtor mundial de té é a China cunha total aproximado de 1.640.000 millóns de toneladas sobre un total de 4.321.011, porén nos últimos anos a produción da India foi aumentando chegando a máis de 1.000.000 millón no ano 2011.

Produción de té – 2020

País	Millóns de toneladas
China	2.97
India	1.2
Kenya	0.43
Sri Lanka	0.34
Vietnam	0.214
Turquía	0.212
Irán	0.16
Indonesia	0.14
Arxentina	0.10
Xapón	0.08
Fonte: Worldatlas[37]

A planta do té provén principalmente da China continental, a India, Sri Lanka, Taiwán, o Xapón, o Nepal, Australia e Kenya. Os catro tipos principais de té distínguense segundo o seu procesamento. Camellia sinensis é un arbusto que presenta follas que, se non se secan tras a colleita, comezan a se oxidar. Para previr este proceso de oxidación, quéntanse as follas co obxectivo de tirar a súa humidade.

Clases principais de té:

• Té branco: Follas novas (gromos novos do arbusto) que non se oxidaron; os gromos puideron protexerse do sol para evitar a formación de clorofila.
• Té verde: Sen oxidación.
  • Té matcha: Té verde en po empregado na cerimonia do té xaponesa.
• Té oolong: Presenta un grao de oxidación media.
• Té negro: Oxidación substancial. Hai dous tipos de té negro, ambos con usos medicinais na China:

• Pu-ehr (tamén chamado té vermello): Un tipo de té da provincia de Yunnan (China).
• Chong cha (literalmente té verme): Na medicina tradicional chinesa úsase para tratar a influenza. Prepárase coas sementes en vez das follas.

Outros tipos de té:

• Kukicha ou té de inverno: Follas vellas torradas no lume. É un alimento macrobiótico popular no Xapón.
• Té amarelo: Té de alta calidade servido na corte imperial, ou ben un té especial procesado de maneira similar ao té verde mais cun tempo de secado máis lento.
• Té de arroz: Té negro producido na provincia Arroz na costa oriental do mar Negro (en Turquía).

Tras a recolección, as follas de C. sinensis comezan a marchitarse e a oxidarse se non se secan inmediatamente. Un proceso de oxidación enzimática desencadeado polas enzimas intracelulares da planta fai que as follas se escurezan progresivamente a medida que a súa clorofila descomponse e libéranse taninos. Este escurecemento detense nunha fase predeterminada mediante o quecemento, que desactiva as enzimas responsables. Na produción de té negro, a detención por quecemento levase a cabo simultaneamente co secado. Sen un coidadoso control da humidade e a temperatura durante a fabricación e o envasado, o crecemento de mofos e bacterias non desexados pode facer que o té non sexa apto para o consumo.

Tras o procesado básico, os tés poden ser alterados a través de pasos de procesado adicionais antes de ser vendidos^[38] e a miúdo consómese con adicións á folla de té básica e auga engadidas durante a preparación ou a bebida. Exemplos de etapas de procesamento adicionais que teñen lugar antes de que se venda o té son a mestura, o aromatizante, a aromatización e a descafeinización dos tés. Algúns exemplos de aditivos engadidos no punto de consumo son o leite, o azucre e o limón.

A mestura de té é a combinación de diferentes tés para obter o produto final. Devanditos tés poden combinar outros da mesma zona de cultivo ou de varias diferentes. O obxectivo é obter consistencia, mellor sabor, maior prezo ou algunha combinación dos tres.

Os tés aromatizados e perfumados engaden aromas e sabores a base do té. Isto pode lograrse engadindo directamente axentes aromatizantes, como xenxibre, cravo, follas de menta, cardamomo, bergamota (que se atopa no té earl grey), vainilla e menta verde. Alternativamente, como o té retén facilmente os cheiros, pode colocarse preto dun ingrediente aromático para que absorba o seu aroma, como no tradicional té de xasmín.^[39]

A adición de leite ao té en Europa foi mencionada por primeira vez en 1680 pola epistolista Madame de Sévigné.^[40] Moitos tés bébense tradicionalmente con leite en culturas nas que se consomen produtos lácteos. Entre eles atópanse o masala chai indio e as mesturas de té británicas. Estes tés adoitan ser variedades moi fortes de té negro que se poden degustar a través do leite, como o Assams ou a mestura East Friesian. Crese que o leite neutraliza os taninos restantes e reduce a acidez.^[41][42] Os chineses han non adoitan tomar leite co té, pero os manchús si, e a elite da dinastía Qing do Imperio Chinés seguiu facéndoo. O té con leite ao estilo de Hong Kong baséase nos hábitos británicos. Os tibetanos e outros pobos do Himalaia beben tradicionalmente té con leite ou manteiga de iac e sal. Nos países de Europa do leste, Rusia e Italia, o té adoita servirse con zume de limón. En Polonia, o té sérvese tradicionalmente cun toro de limón e adózase con azucre ou mel; o té con leite chámase bawarka en polaco ("ao estilo de Baviera") e tamén é moi popular.^[43] En Australia, o té con leite coñécese como "té branco".

A orde dos pasos para preparar unha cunca de té é un tema moi debatido e pode variar moito entre culturas ou mesmo entre individuos. Algúns din que é preferible engadir o leite á cunca antes que o té, xa que a alta temperatura do té recentemente feito pode desnaturalizar as proteínas do leite fresco, de forma similar ao cambio de sabor do leite UHT, o que dá como resultado unha bebida de sabor inferior.^[44] Outros insisten en que é mellor engadir o leite á cunca despois do té, xa que o té negro adoita prepararse o máis preto posible do punto de ebulición. Ao engadir o leite, a bebida arrefríase durante a fase crucial de preparación, se se prepara nunha cunca no canto de utilizar unha teteira, o que significa que non se pode apreciar plenamente o delicado sabor dun bo té. Ao engadir o leite despois, é máis fácil disolver o azucre no té e tamén asegurarse de que se engade a cantidade de leite desexado, xa que se pode observar a cor do té.^[45] Historicamente, a orde dos pasos tomábase como unha indicación de clase: só aqueles o suficientemente ricos como para permitirse unha porcelana de boa calidade confiarían en que esta sería capaz de resistir a exposición á auga fervendo non adulterada con leite.^[46] Unha maior diferenza de temperatura implica unha transmisión de calor máis rápida, polo que canto antes se engadae o leite, máis lentamente se arrefriara a bebida. Un estudo de 2007 publicado no European Heart Journal descubriu que certos efectos beneficiosos do té poden perderse ao engadir leite.^[47]

En 1907, o comerciante de té estadounidense Thomas Sullivan empezou a distribuír mostras do seu té en pequenas bolsas de seda con cordón. Os consumidores déronse conta de que podían deixar o té na bolsa e reutilizala con té fresco. Con todo, o potencial deste método de distribución e envasado non se aproveitaría plenamente ata máis tarde. Durante a segunda guerra mundial, o té estivo racionado no Reino Unido. En 1953, unha vez finalizado o racionamento no Reino Unido durante e despois da segunda guerra mundial, o fabricante de té Tetley, con sede en Yorkshire, lanzou a bolsa de té no Reino Unido, que tivo un éxito inmediato.

A "bolsa de té piramidal" (ou bolsiña), introducida por Lipton^[48] a PG Tips/Scottish Blend en 1996,^[49] tenta abordar un dos argumentos dos entendidos contra as bolsitas de té de papel mediante a súa forma de tetraedro tridimensional, que deixa máis espazo para que as follas de té expándanse durante a infusión.^{[Cómpre referencia][50]} Con todo, algúns tipos de bolsitas de té piramidales foron criticados por ser pouco respectuosos co medio ambiente, xa que o seu material sintético non é tan biodegradable como as follas de té soltas e as bolsitas de té de papel.^[51]

As follas de té envásanse soltas nun bote, unha bolsa de papel ou outro recipiente como unha caixa de té. Algúns tés enteiros, como as follas de té gunpowder enroladas, que resisten o desmoronamento, envásanse ao baleiro para conservar a súa frescura en envases aluminizados para o seu almacenamento e venda polo miúdo. O té a granel mídese individualmente para o seu uso, o que permite flexibilidade e control do sabor a expensas da comodidade. Coladores, bólas de té, prensas de té, teteiras con filtro e bolsas de infusión evitan que as follas soltas floten no té e que se infusione en exceso. Un método tradicional utiliza unha cunca de té de tres pezas con tapa chamada gaiwan, cuxa tapa inclinase para decantar o té noutra cunca para o seu consumo.

O té comprimido (como o pu-erh) prodúcese para facilitar o seu transporte, almacenamento e envellecemento. Polo xeral, pode almacenarse máis tempo sen estragarse que o té de folla solta. O té comprimido prepárase desprendendo as follas do bolo cun coitelo pequeno e remollando os anacos extraídos en auga. Durante a dinastía Tang, como describe Lu Yu, o té comprimido moíase até convertelo en po, combinábase con auga quente e servíase en cuncas, obténdose unha mestura "espumosa".^[52] Na dinastía Song, o té en po batíase con auga quente no cunca. Aínda que hoxe en día xa non se practica na China, o método de batido para preparar té en po foi transmitido ao Xapón polos monxes zen budistas, e aínda se utiliza para preparar té matcha na cerimonia xaponesa do té.^[53]

O té prensado era a forma máis popular de té na China durante a dinastía Tang.^[54] A principios da dinastía Ming, fora desprazado polo té de folla solta.^[55] Con todo, segue sendo popular nos países da cordilleira Himalaia e nas estepas de Mongolia. En Mongolia, os ladrillos de té eran tan comúns que se utilizaban como moeda. Entre os pobos do Himalaia, o té comprimido consómese combinándoo con manteiga de iac e sal para producir té de manteiga.^[56]

O «té instantáneo», similar ao café instantáneo liofilizado e unha alternativa ao té preparado, pode consumirse quente ou frío. O té instantáneo desenvolveuse na década de 1930, e Nestlé introduciu o primeiro produto comercial en 1946, mentres que Redi-Tea lanzou o té xeado instantáneo en 1953. Son populares os aditivos como chai, vainilla, mel ou froita, así como a leite en po.

Durante a segunda guerra mundial, os soldados británicos e canadenses recibiron té instantáneo nos seus paquetes de racións ("compo"). Estes bloques de té instantáneo, leite en po e azucre non sempre eran ben recibidos. Como observou o artilleiro da Real Artillaría Canadense, George C Blackburn:

Pero, indiscutiblemente, a característica das racións compo destinada a ser lembrada por encima de todas as demais é o té compo... As instrucións din "espolvorear po sobre auga quente e levar a ebulición, removendo ben, tres cucharadiñas colmadas por cada pinta de auga". Probáronse todas as variantes posibles na preparación deste té, pero... sempre acababa igual. Aínda que demasiado quente para bebelo, é unha cunca de té forte de bo aspecto. Mesmo cando se arrefría o suficiente como para tomalo con coidado, segue sendo unha cunca de té de bo sabor, se gústache o té forte e doce. Pero si déixase arrefriar o suficiente como para bebelo e gozalo, os beizos recubriranse dunha espuma pegañenta que se forma na superficie e que, se non se altera, converterase nunha membrana correúda que se pode enrolar ao redor do dedo e apartar...^[57]

• kJ = 4
• Glícidos = 0,3 g
• Azucres = 0 g
• Graxas = 0 g
  • Graxas_omega3 = 3 mg
  • Graxas_omega6 = 1 mg
• Proteínas = 0
• Auga = 99,7 g
• Cafeína = 20 mg
• Magnesio_mg = 1
• Manganeso_mg = 0.2
• Fósforo_mg = 1
• Potasio_mg = 21
• Fonte_usda = 1

Arguméntase que o consumo de té (especialmente verde) é benéfico para a saúde por conter antioxidantes, flavonois, flavonoides, catequinas e polifenois. ^[58] Debido aos seus catequinas, o té ten propiedades antiinflamatorias e neuroprotectoras; pode axudar na regulación do apetito e pola súa afinidade cos receptores canabinoides pode diminuír a dor e a náusea, servindo tamén como calmante.^[59]

O consumo do té verde está asociado cunha diminución do risco de problemas de saúde entre os adultos maiores tales como: infartos, deterioración cognitiva leve, osteoporose^[7]"Large-Scale, Long-Term Studies Support Roles of Physical Activity and Diet in Dementia and Cognitive Decline". Alzheimer's Association. 2010. Arquivado dende o orixinal o 30 de setembro de 2010. Consultado o 15 de febreiro do 2023. </ref>

O té conten L-teanina,^[60] unha substancia relacionada cun estado mental acougado en humanos, un estado similar ao que se atopa entre os practicantes de meditación.

• 
  Planta de procesado de Té en Taiwán.
• 
  Bolsas de Té.

Referencias

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Té

A Galicitas posúe citas sobre:  Té

Vexa a entrada do Galizionario acerca de  Té

• Benn, James A. (2015). Tea in China: A Religious and Cultural History. Hong Kong University Press. ISBN 978-988-8208-73-9. 
• Heiss, Mary Lou; Heiss, Robert J. (2007). The Story of Tea: A Cultural History and Drinking Guide. Ten Speed Press. ISBN 978-1-58008-745-2. 
• Mair, Victor H.; Hoh, Erling (2009). The True History of Tea. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-25146-1. 
• Martin, Laura C. (2007). Tea: The Drink that Changed the World. Tuttle Publishing. ISBN 978-0-8048-3724-8. OCLC 1159227468. 

• ISO 3103

• Camellia sinensis Classification from Toklai Tea Research Station, Jorhat, Assam.
• Antibacterial Activity of Green Tea Extracts against Streptococcus anginosus group: http://ci.nii.ac.jp/naid/10017425510/en/
• The effect of a component of tea (Camellia sinensis) on methicillin resistance in Staphylococcus: http://jac.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/42/2/211
• List of Chemicals in Camellia sinensis (Dr. Duke's Databases)