Archaea

Arché-ya, oben Archaea (di grèk ansyen ἀρχαῖος, « orijinèl, primitif »), ansyennman aplé archéyobaktéri, sa dé mikrolòrganism inisélilèr prokaryot, ki-lé-di dé fika vivan ki konstitchwé di roun sélil inik ki pa konprann ni nwayo ni òrganit, an menm tan ki baktéri-ya. Ké aparans souvan sanblab à sa dannyé-ya, arché-ya té lontan konsidéré kou dé baktéri èstrèmofil partikilyèr, jouk sa ki ka sasé filojénétik-ya asou prokaryot-ya, koumansé an 1965[2], ka abouti, ké travay-ya di Carl Woeseet George E. Fox, à piblikasyon-an an 1977 di roun pyébwa filojénétik ki fondé asou sékans-ya dé jenn d'ARN ribosomik dé lòrganism ki étidjé, pyébwa annan lakèl prokaryot-ya té sendé an Dé domenn distenk, sa di baktéri ké sa dé arché.