Stokholmo

	Stokholmo
	svede Stockholm, finne Tukholma, latine Holmia
	urbo
	Fotomontaĵo En direkto de horloĝmontrilo: Aera vido de la urbo kun Malnova Urbo, Ericsson Globe, Stokholma Palaco, kaj ŝipo af Chapman kun Malnova Urbo en fono
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Stockholm
Ŝtato	Svedio
Duoninsulo	Skandinavia duoninsulo
Provinco	Stockholms län
Historiaj regionoj	Uppland, Södermanland
Reĝa rezidejo	Stokholma Palaco
Ŝeraro	Stokholma arkipelago
Situo	Stokholmo
- koordinatoj	59° 21′ 00″ N 18° 04′ 00″ O / 59.35000 °N, 18.06667 °O (mapo)
Areo	188,00 km² (18 800 ha)
- de aglomeraĵo	377 km² (37 700 ha)
- de metropolo	6 519 km² (651 900 ha)
Loĝantaro	977 345 (2021)
- de aglomeraĵo	1 515 017
- de metropolo	2 408 360
Denseco	5 198,64 loĝ./km²
- de aglomeraĵo	4 019 loĝ./km²
- de metropolo	369 loĝ./km²
Unua skribmencio	1252
Urbestro	Karin Wanngård (ekde 17-a de oktobro 2022)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo
Telefona antaŭkodo	+46-8
	Situo enkadre de Eŭropo Situo enkadre de Eŭropo
	Situo enkadre de Svedio Situo enkadre de Svedio
	Urba mapo Urba mapo
	Vikimedia Komunejo: Stockholm
	Retpaĝo: www.stockholm.se

360-grada panoramo de la centraj urbokvartaloj vidata de la urbodoma turo. De maldekstre dekstren: Riddarfjärden kun Södermalm en fono, Kungsholmen, Klara sjö, Norrmalm kun centra stacio en antaŭo, Strömmen, Riddarholmen kun Malnova turo, kaj denove Riddarfjärden kun Södermalm

Koordinatoj: 59° 21′ 00″ N 18° 04′ 00″ O / 59.35000 °N, 18.06667 °O (mapo)

Stokholmo (svede Stockholm [ˈstokˌholm], finne Tukholma, latine Holmia) estas la ĉefurbo de kaj la plej granda municipo en Svedio. Tie rezidas la svedaj parlamento kaj estraro. Ankaŭ la reĝo oficiale rezidas tie, sed la nuna, Karolo la 16-a Gustavo, pro familiaj kialoj ekde multaj jaroj loĝas en la najbara municipo Ekerö; la svedaj reĝoj eble estas internacie plej konataj pro la fakto ke ili ĉiujare (krom la unua fojo, en 1901, kiam la tiama reĝo Oskaro la 2-a bojkotis la okazon) disdonas en Stokholmo la Nobelajn premiojn pri fiziko, kemio, medicino kaj literaturo (tiu pri paco estas disdonata en Oslo), kaj ankaŭ la Nobelmemoran premion (ne Nobelpremion) pri ekonomiko.

La koncepto urbo, kontraste al aliaj municipoj, ne plu ekzistas en sveda leĝo, krom en kombinoj kiel ĉefurbo; tamen Stokholmo denove nomas sin urbo, kvankam tio nuntempe ne havas jurajn sekvojn.

Geografio

Stokholmo situas ĉe la limo inter la svedaj provincoj Uppland kaj Södermanland, ĉe la punkto kie la Balta maro ricevas la akvon de la lago Mälaren. Ene de siaj nunaj limoj, la urbo inkluzivas 14 insulojn kaj 53 pontojn. Origine, la urbo konsistis nur el la insuleto nun nomata Gamla Stan (malnova urbo), sed ĝi iom post iom aneksis najbarajn municipojn.

Ĉirkaŭ la urbo estas la Stokholma arkipelago.

Historio

1187: Kastelo konstruita, en la posta loko de Stokholmo, defende al atako el Estonio
1252: Unua konata mencio de la urbo; ĝi aliĝas al la Hanso. Dum 300 jaroj, ĝi havas du urbestrojn - unu svedan kaj unu germanan.
1350: La granda pesto - "la nigra morto" - eniras la urbon.
1388: Stokholmo oficiale ricevas urbajn privilegiojn de la reĝo Albrekt av Mecklenburg (1336-1412).
1389: Stokholmon sieĝas la dana reĝino Margareta la 1-a; Albrekt av Mecklenburg forlasas la urbon.
1397: Oficiala komenco de la Unio de Kalmar de Svedio (inkluzive Finnlandon), Norvegio (inkluzive Islandon) kaj Danio; la danoj baldaŭ havos hegemonion.
1471: Batalo ĉe Brunkeberg (tiam apud Stokholmo, nun ene de la urbo), por sveda memstareco kontraŭ Danio. Venkas la sveda flanko.
1518: La dana uni-reĝo Kristiano la 2-a de Danio sieĝas Stokholmon, vane.
1520: Kristiano la 2-a denove sieĝas Stokholmon, pli sukcese; provante refortigi sian potencon li aranĝas amasan ekzekutadon en la urbo (Stokholma sangobano).
1523: Svedio forlasas la Kalmar-union; la nova sveda reĝo, Gustavo Vasa, eniras Stokholmon
1628: lanĉo (kaj sinko) de la ŝipo Vasa
1634: Stokholmo oficiale iĝas la sola ĉefurbo de Svedio; antaŭa ĉefurbo estis Uppsala, kaj longtempe la du urboj dividis la ĉefurbajn taskojn (la ĉefsidejo de la ŝtata eklezio neniam translokiĝis).
1697: La tiama reĝa kastelo, Tri Kronoj, brulas.
1713-1714: denove pesto.
1754: La nova reĝa kastelo, kiu ankoraŭ starax, finfine estas preta.
1792: la reĝo Gustavo la 3-a murdita; unu el la konspirintoj, Johan Jacob Anckarström, estis ekzekutita; alia, Adolf Ribbing, estis ekzilita al Francio, kie li poste helpis la komencantan karieron de amiko de sia filo, Alexandre Dumas (patro).
19-a jarcento: la urbon atingas la industria revolucio. en 1883, en la urbo troveblis 292 fabrikoj.
1986: ĉefministro Olof Palme murdita.
2003: eksterlanda ministrino Anna Lindh murdita.

Blazono de Stokholmo

En la blazono de Stokholmo estas idealigita, kronita kapo de reĝo Eriko la 9-a (Svedio) , nomata Sankta Eriko.

Vidindaĵoj

Servoj

Famuloj

En Stokholmo mortis:

Kategorio:Mortintoj en Stokholmo

Interalie:

hungara-sveda biokemiisto László Ernster
hungara ministro Vilmos Böhm
hungara-sveda arkitekto Alfréd Forbát
hungara-sveda dirigento Emil Laskó
hungara-sveda grafikisto Iván Ruttkai
hungara-sveda komponisto Ákos Rózmann
hungara-sveda pentristo Endre Nemes
hungara publikigisto Béla Leffler
hungara-sveda tablotenisisto Kálmán Szepesi
verkisto, tradukisto kaj literatura kritikisto Sven Stolpe.

En Stokholmo naskiĝis:

Kategorio:Naskiĝintoj en Stokholmo

Interalie:

Alfred Nobel, kreinto de la Nobel-premio pri paco
Greta Garbo, aktorino
Ingrid Bergman, aktorino

Esperanto en Stokholmo

En aprilo 1898 fondiĝis la Esperantoklubo de Stokholmo (EKS), origine je la nomo Klubo Esperantista en Stokholmo. La unua kluba sekretario estis Per Ahlberg ĝis la Ido-skismo en 1909. En 1906 Sveda Esperantista Societo estis fondata en Stokholmo de reprezentantoj de la kluboj de Stokholmo, ses pliaj urboj kaj izolaj Esperantistoj el diversaj partoj de la lando - de la 1-a de januaro 1910 ĝi estas nomata „Sveda Esperanto-Federacio“ (SEF). Ekde tiam la historio de la Esperanto-movado en Svedio estis nedisigeble ligita al la movadaj aktivecoj en Stokholmo - tial ĉi tie ne detale ripetiĝu la enhavo de la artikolo "Esperanto-movado en Svedio", sed oni rigardu tie. Elstarigindas, ke en 1918 fondiĝis Eldona Societo Esperanto, kaj en 1922 kreiĝis Sveda Esperanto-Instituto. De 1922, Esperanto pli kaj pli eniĝis ĉe la studrondoj de la grava laborista kleriga asocio Arbetarnas bildningsförbund, kie en 1930-1931 tutsvedie partoprenis 3 632 personoj en 246 studrondoj de Esperanto, en 1931-1932 en 432 studrondoj 6 000 personoj. Ekde aŭtuno 1930 la laborista kleriga asocio en Stokholmo ankaŭ disponigis ĉiusemajne duonhoran radio-programon por informado pri Esperanto. Krome en 1928 la sveda laborista socialdemokrata partio ĉe sia kongreso faris rezolucion favoran al Esperanto, kiu kiel senperan efikon ekhavis la enkondukon de Esperantaj kolonoj en la socialista gazetaro kaj ankaŭ igis la partian estraron doni monan subvencion al delegitoj ĉe kongresoj de Sennacieca Asocio Tutmonda.