Alàska
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
'L Alàska (a s lèś /əˈlæskə/ in ingléś, scólta'l chè) 'l è 'n stat di Stat Unî ch'al s è unî a la federasiòṅ in dal 1959, 'l ùlt'm a far-'l insém a gl'Hawaii. Al sò scutmàj 'l è „The Last Frontier“ (L'ultma fruntéra) mént'r al sò mòt 'l è „North to the Future“ (Nòrd vèrs al futûr).
Al cunfìna a èst c'n al Cànada, a nòrd c'n al Mâr Giasâ Àrtic e a òvest e a sùd cun 'l Ucéan Pasìfic. 'L è divìś da la Rùsia da 'l Strét ad Bering e na vòlta al fava par dal sò teritòri prima che lōr i 'l vindìs'n a gl'americàṅ al 30 ad Mars dal 1867 par sèt migliòṅ e dū 'd dòlar 'd in alóra.
Al gh'à na pupulasiòṅ ad setsènt-trentamìla abitànt a 'l incìrca, tèrs ùltim pòst, par na superfìsi ad 1.717.856 km², la più granda dla nasiòṅ. La mità dla sò pupulasiòṅ la viṿ in dl'àrea metrupulitàna dla sità 'd Anchorage, al sò sèntar più impurtànt, méntar la sò capitàl invéci l'è Juneau.
In dal 2010 al 66,7% di sò abitànt 'l éra 'd rasa biànca, al 14,8% 'd indiàṅ, al 5,4% 'd aśiàtic e 'l 3,3% ad rasa négra.
La sò ecunumìa la ciàpa dimóndi da 'l petròli, da 'l gas naturàl e da 'l pés. Anc al turìśum l'è na vóś impurtànta. P'r al fat ch'al stat 'l è davśèṅ a 'l pôl nòrd al sò clima 'l è dimóndi fréd, a gh'è di pòst in du a s è andâ anc a -62°. In dal còsti a sud a gh'è invéci più cald, in Luj a s pōl rivàr a 15 grâd.
Al stat 'l à sèmpar vutâ p'r al partî republicàṅ a gl'elesiòṅ p'r al presidènt di Stat Unî a part al 1964 in du al s è mis da la banda 'd Lyndon B. Johnson. La sò guvernadōra in di an da 'l 2006 a 'l 2009, la Sarah Palin, l'à fat la vice 'd John McCain in dgl'elesiòṅ dal 2008 pò pardùdi cóntar Barack Obama. Adès a 'l guèran d'l Alàska, da 'l 2014, a gh'è 'l indipendènt Bill Walker.
