Βέλες

Ο Βέλες (κυρ.:Велес, αρχ. σλαβον.: Велесъ), γνωστός και ως Βόλος ήταν σλαβική θεότητα. Ο Βέλες ήταν ένας από τους λίγες θεότητες στην Σλαβική μυθολογία που λατρευόταν σε όλα τα Σλαβικά έθνη. Οι μελετητές της Σλαβικής θρησκείας έχουν ανακαλύψει ότι ο Βέλες ήταν η αντίπαλη θεότητα του θεού της Βροντής Περούν.^[1] Το όνομα Βέλες έχει βρεθεί σε Τσέχικα αρχεία το 15ου και 16ου αιώνα και σημαίνει το Δράκο ή τον διάβολο. Στους παγανιστές Σλάβους ήταν μια Χίμαιρα, διασταύρωση μιας αρκούδας με ένα φίδι που καταβροχθίζει το ζωικό βασίλειο.^[2] Το ιερό του δέντρο είναι η Ιτιά ενώ του Περούν είναι η Βελανιδιά, δεν υπάρχουν ευθείς πηγές για αυτό, σχετίζεται με τις λατρείες που είχαν οι ίδιες θεότητες στο Πρώτο-Ινδο-Ευρωπαικό Πάνθεον θεοτήτων.^[3] Για πρώτη φορά αναφέρεται στις συνθήκες ειρήνης του 10ου αιώνα μεταξύ των Βασιλέων του κράτους των Ρως και των βυζαντινών αυτοκρατόρων, όπου οι Σλάβοι κάνουν έναν όρκο ειρήνης όπου ορκίζονταν στους θεούς Περούν και Βέλες .

Το Πρώτο Χρονικό στο οποίο εμφανίζεται ο Βέλες ήταν η πρώιμη ιστορία των Ρώσων του Κιέβου, το όνομα "Βόλος" καταγράφεται πολλές φορές. Ο Βέλες ήταν ο θεός των κτηνοτρόφων και των αγροτών ο οποίος τους τιμωρεί με ασθένειες, το αντίθετο του θεού Περούν που ήταν ο θεός του πολέμου. Ο Βέλες τιμωρούσε την παραβίαση των όρκων με θάνατο από ασθένειες σε αντίθεση με τον Περούν που τιμωρούσε με θάνατο στην μάχη ή δολοφονία. Το 2ο μισό του 10ου αιώνα μ.Χ. ο Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου είχε τοποθετήσει στην πόλη ανδριάντες επτά Σλαβικών θεών, ανάμεσα τους και του Βέλες. Ο ανδριάντας του Βέλες δεν βρισκόταν στην κορυφή του λόφου μαζί με τους άλλους θεούς αλλά σε χαμηλότερες τοποθεσίες κοντά στην Αγορά. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Βέλες ήταν θεός του εμπορίου αλλά η διάκριση του με τον Περούν ήταν σαφής, οι ανδριάντες του Περούν είχαν εγερθεί στις κορυφές των λόφων. Ο λόγος της εχθρότητας μεταξύ δύο Θεών είναι η κλοπή από τον Βέλες της συζύγου του Περούν, ή συνήθως, των βοοειδών. Στην σλαβική μυθολογία ο Βέλες εμφανίζεται με την μορφή τεράστιου φιδιού από τις σπηλιές του υποκόσμου και ανεβαίνει προς τα πάνω το σλαβικό παγκόσμιο δέντρο προς τη θεϊκή περιοχή του Περούν. Ο Περούν εκδικείται και επιτίθεται στον Βέλες με τις αστραπές του. Ο Βέλες φεύγει, και κρύβεται μέσα σε δέντρα, σε ζώα ή σε ανθρώπους. Στο τέλος σκοτώνεται από τον Περούν, και σε αυτόν τον τελετουργικό θάνατο, απελευθερώνετε το σώμα που βρισκόταν μέσα ο Βέλες από αυτόν, με μορφή βροχής που πέφτει από τους ουρανούς. Αυτόν το μύθο σήμερα πιστεύουν ότι οι αρχαίοι Σλάβοι τον σχέτιζαν με την αλλαγή του καιρού.

Την ίδια τακτική ακολούθησαν και οι Νότιοι Σλάβοι, ο πιο γνωστός οικισμός ήταν στην Βελεσά της Μακεδονίας κάτω από τον λόφο του Προφήτη Ηλία του Βροντόχειρα. Στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη ένα προάστειο του Σεράγεβο ονομαζόταν "Βελεσίτσι", ένα βουνό κοντά στο Μόσταρ "Βελέζ" και ένα νησί στις ακτές της Κροατίας Βολόσκο.^[4] Άλλες πόλεις στα Βαλκάνια με το όνομα του ήταν το Βελέστοβο στο Μαυροβούνιο και η Βελεσνίκα στον Δούναμη. Η ίδια η πρωτεύουσαν της Μαγνησίας Βόλος και η σημαντική γειτονική πόλη Βελεστίνο αποδεικνύουν ότι στην περιοχή υπήρχε ένα Σλαβικό υπόστρωμα τα πρώτα χρόνια του Μεσαίωνα.^[1] Στους Δυτικούς Σλάβους το όνομα του παρουσιάζεται τον 15ο και τον 16ο αιώνα στην Τσεχία, το όνομα του ταυτίζεται με τον Δράκοντα ή με τον διάβολο.

Μόλις επεβλήθη ο Χριστιανισμός στις διάφορες Σλαβικές χώρες ο ρόλος του Βέλες μετασχηματίστηκε με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την χώρα και την περιοχή. Σαν θεός του Κάτω κόσμου υπό την μορφή δράκοντος η πιο συνήθης μετατροπή στους νέους χριστιανούς Σλάβους ήταν ο διάβολος. Δεν ήταν ασυνήθιστη ωστόσο η περίπτωση της μετατροπή του σε κάποιο χριστιανό Άγιο, ιδιαίτερα ως προστάτης των κτηνοτρόφων του Αγίου Βλασίου. Στο Γιαροσλάβλ έγινε η πρώτη μεγάλη γνωστή μετατροπή του ιερού του Βέλες στον ναό του Αγίου Βλασσίου., ακολούθησαν και άλλες Σλαβικές πόλεις με αποτέλεσμα ο Άγιος Βλάσιος να καταλήξει στους Σλάβους χριστιανούς προστάτης των προβάτων.^[5] Στους Ανατολικούς Σλαβικούς λαούς αντικατέστησε τον Βέλες περισσότερο ο Άγιος Νικόλαος.

• Vitomir Belaj "Hod kroz godinu, mitska pozadina hrvatskih narodnih vjerovanja i obicaja", Golden Marketing, Zagreb 1998., ISBN 953-6168-43-X
• ^ Boris Rybakov. Αρχαίος Σλαβικός Παγανισμός. Μόσχα, 1981

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Veles (god) στο Wikimedia Commons