Тэнгэриин ван

**Тэнгэриин ван**
	Тэнгэриин ван Вояджер 2 хүлэгөөр абаһан зураг
Нээлтэ
Нээһэн хүн	Уильям Хершель
Нээһэн огноо	1781 оной 3 һарын 13
Орбита
	Эрин J2000
Апоцентр	3,004,419,704 км; 20.083 305 26 а.н.
Перицентр	2,748,938,461 км; 18.375 518 63 а.н.
Ехэ хахад тэнхэлиг	2,876,679,082 км; 19.229 411 95 а.н.
Экцентриситет	0.044 405 586
Орбитын үе	30,799.095 үдэр; 84.323 326 жил
Үзэгдэхэ орбитын үе	369.66 үдэр
Дундажа орбитын хурдан	6.81 км/с
Дундажа гажалта	142.955 717°
Хазайлта	0.772 556° (Эклиптикт); 6.48° (Нарны экваторт); 1.02° (Тогтмол хавтанд)
Үгһэгшэ уулзабарай уртараг	73.989 821°
Перицентрай аргумент	96.541 318°
Дахуул	27
Физик шэнжэ шанар
Экваторын радиус	25,559 ± 4 км; 4.007 дэлхий
Туйлай радуис	24,973 ± 20 км; 3.929 дэлхий
Хабтагайжэлтэ	0.022 9 ± 0.000 8
Гадаргай талбай	8.115 6X109 км²; 15.91 дэлхий
Эзлэхүүн	6.833X1013 км³; 63.086 дэлхий
Масса	(8.6810 ± 0.0013)X1025 кг; 14.536 дэлхий GM=5 793 939 ± 13 км³/с²
Дундажанягташал	1.27 г/см³
Экваторай гадаргуугай гравитациин хүсэн	8.69 м/с²; 0.886 g
Сансрын хоёрдугаар хурдан	21.3 км/с
Экватортахи; эрьехэ үе	-0.718 33 үдэр; 17 үдэр 14 мин 24 сек
Экваторай эрьелтын хурдан	2.59 км/с; 9,320 км/цаг
Тэнхэлигэй хазайлта	97.77°
Хойто туйлай баруун мандалта	17 цаг 9 мин 15 сек; 257.311°
Хойто туйлай хэлбылтэ	−15.175°
Албедо	0.300 (бонд); 0.51 (геом.)
Үзэгдэхэ гэрэлтүүлгэ	5.9 to 5.32
Үнсэгэй диаметр	3.3"–4.1"
Агаар мандал
Өндрийн хуваарь	27.7 км
83 ± 3%	Уһантүрэгшэ (H2)
15 ± 3%	Гели
2.3%	Метан
0.009%; (0.007–0.015%)	Уһантүрэгшэтэй детрит (HD)
Мүльһэнүүд:
	Аммон
	ус
	аммоной гидросульфид (NH4SH)
	метан (CH4)

Тэнгэриин ван (хитадаар 天王星 «Тэнгэриин ван одон»; тэмдэг: ) — наранай аймагай гурбандахи томо, дүрбэдэхи хүндэ, наранһаа тоолобол долоодохи гараг юм. Тухайн гарагынь эртэ үедэ мэдэгдэжэ байһан 5 гарагтай эжэлээр ил нүдэндэ харагдахашье тодо буса байдал, удаан орбитоһоо шалтагаалжа гарагта тоосогдодоггүй байба.^[13] 1781 оной 3 һарын 12-ндо Ноён Уильям Хершель тэнгэриин ванг нээһэные мэдэгдэжэ оршон үеын түүхэндэ наранай аймагай мэдэгдэхэ хилэ хизгаарые ехэдхэһэн анханай тохёолдол боложо байба. Үүнһээ гадна энэнь дуран абайгаар олдоһон анханай гараг байгаа.

Тэнгэриин вангиинь бүтэсээрээ Далайн вангтай түһэтэй болоод бусад хиин гараг Пүрбэ, Бямба илгаатай тула Загбар:Одон орон шудалаашад заримдаа "мүльһэн гарагууд" хэмээн ангилдаг. Атмосферань Пүрбэ, Бямбатай эжэл уһантүрэгшэ, гелиһээ ехэнхидээ тогтохошье бага бусалха температуратай бодос (уһан, аммони, метан, маша бага хэмжээнэй нүүрһэнуһантүрэгшэд) ехэтэйгээрээ онсолиг.^[9] наранай аймаг дахи хамагай хүйтэн атмосфератай; хамагай бага темперутурань 49 K (−224 °C). Маша нарин, дабхараануудтай үүлэн бүтэсэтэй болоод хамагай дооронь уһан, хамагай дээдэ дабхараае метан эзлэдэг хэмээн үзэжэ байна.^[9] Тэнгэриин вангай сүм хэһэгые мүльһэн, шулуулигһаа тогдог гэжэ үзэдэг.^[8]

Тэнгэриин вангиинь сахаригай системэ, суранзан мандал, маша олон дахуултайгаар бусад хиин гарагуудтай эжэл. Эргэхэ тэнхэлигынь нарые тойрохо хабтанда бараг хүрдэгээрээ бусад гарагһаа илгаатай. Иинхүү туйлуудынь бусад гарагай экватор байрлаха газар оршом оршоно.^[14] 1986 ондо Вояджер 2 сансарай хүлэгһөө абаһан зурагаар тэнгэриин ваниинь үзэгдэхэ гэрэлээр онсолиг үзэмжэгүй гараг болохонь харагдаба.^[14] Харин һүүлшын жэлнүүдтэ дэлхэйһээ ажаглахад экваторэйхинь яг дээрэ наран оршохо сэг ойротход уларилай өөршэлэлтэ, саг агаарай үзэгдэл ехэдэжэ байе ажаглаһан. Тэнгэриин ван дээрэхи һалхинай хурданиинь 250 м/с-д хүрэнэ. (900 км/цаг).^[15]

Тэнгэриин вангай англи нэрэ Uranus эртэнэй Грекай тэнгэриин бурхан Уранай нэрээр нэрэлэгдэһэн. (Загбар:Lang-grc)

Зүүлтэ

↑ Yeomans, Donald K. (July 13, 2006). HORIZONS System. NASA JPL. 2007-08-08 үдэртэ хандаһан. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Williams, Dr. David R. (January 31, 2005). Uranus Fact Sheet. NASA. 2007-08-10 үдэртэ хандаһан.
↑ The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter (2009-04-03). the original on 2009-04-20 үдэрһөө архивлагдаһан. 2009-04-10 үдэртэ хандаһан. (produced with Solex 10 Архивировалһан 24 таба һара 2015 оной. written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al. (2007). «Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mech. Dyn. Astr. 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
↑ Munsell, Kirk (May 14, 2007). NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures. NASA. 2007-08-13 үдэртэ хандаһан.
↑ Jacobson, R.A.; Campbell, J.K.; Taylor, A.H.; Synnott, S.P. (1992). «The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth-based Uranian satellite data». The Astronomical Journal 103 (6): 2068–2078. doi:10.1086/116211.
↑ Fred Espenak (2005). Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995 - 2006. NASA. the original on 2012-12-05 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-06-14 үдэртэ хандаһан.
↑ ^8,0 ^8,1 Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planet. Space Sci. 43 (12): 1517–1522. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Lunine, Jonathan. I. (1993). «The Atmospheres of Uranus and Neptune». Annual Review of Astronomy and Astrophysics 31: 217–263. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245.
↑ Lindal, G.F.; Lyons, J.R.; Sweetnam, D.N.; et al. (1987). «The Atmosphere of Uranus: Results of Radio Occultation Measurements with Voyager 2». J. Of Geophys. Res. 92: 14,987–15,001. doi:10.1029/JA092iA13p14987.
↑ B. Conrath et al. (1987). «The helium abundance of Uranus from Voyager measurements». Journal of Geophysical Research 92: 15003–15010. doi:10.1029/JA092iA13p15003.
↑ Feuchtgruber, H.; Lellouch, E.; B. Bezard; et al. (1999). «Detection of HD in the atmospheres of Uranus and Neptune: a new determination of the D/H ratio». Astronomy and Astrophysics 341: L17–L21.
↑ MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. Monterey Institute for Research in Astronomy. 2007-08-27 үдэртэ хандаһан.
↑ ^14,0 ^14,1 Smith, B.A.; Soderblom, L.A.; Beebe, A.; et al. (1986). «Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results». Science 233: 97–102. doi:10.1126/science.233.4759.43. PMID 17812889.
↑ Sromovsky, L.A.; Fry, P.M. (2005). «Dynamics of cloud features on Uranus». Icarus 179: 459–483. doi:10.1016/j.icarus.2005.07.022.

Гадаад холбоос

Энэ хуудаһан Тэнгэриин ван гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Edge On! ESO Press Release Архивировалһан 22 хоёр һара 2008 оной.
NASA's Uranus fact sheet
Uranus Profile by NASA's Solar System Exploration
Keck pictures of Uranus show best view from the ground — Press release with some photographs showing rings, satellites and clouds
News reports of December 22, 2005 rings and moons discovery
- New Moons and Rings found at Uranus, SPACE.com
- Two more rings discovered around Uranus, MSNBC
Planets—Uranus A kid's guide to Uranus.
Spring Has Sprung on Uranus Архивировалһан 6 нэгэ һара 2009 оной.
Uranus at Jet Propulsion Laboratory's planetary photojournal.
Uranus (Astronomy Cast homepage)

Наранай аймаг


Наран · Һагба · Баасан · Дэлхэй · Мягмар · Церера · Пүрбэ · Бямба · Тэнгэриин ван · Далайн ван · Дэлхэйн ван · Хаумеа · Макемаке · Эрида
Гарагууд · Одой гарагууд · Дахуулнууд: Дэлхэйн · Мягмарай · Пүрбын · Бямбын · Тэнгэриин вангай · Далайн вангай · Дэлхэйн вангай · Хаумеагай · Эридын
Бишыхан бэетэнүүд: Толир · Бага гараг/Бага гарагай дахуулнууд (Бага гарагай бүһэ) · Кентаврууд · Транс-Нептуны бэетэнүүд (Кюперэй бүһэ/Сарнисан диск) · Һүүлтэй одонууд (Оортын үүл)

[horizons-1] Yeomans, Donald K. (July 13, 2006). HORIZONS System. NASA JPL. 2007-08-08 үдэртэ хандаһан. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".

[fact-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Williams, Dr. David R. (January 31, 2005). Uranus Fact Sheet. NASA. 2007-08-10 үдэртэ хандаһан.

[meanplane-3] The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter (2009-04-03). the original on 2009-04-20 үдэрһөө архивлагдаһан. 2009-04-10 үдэртэ хандаһан. (produced with Solex 10 Архивировалһан 24 таба һара 2015 оной. written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)

[Seidelmann2007-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al. (2007). «Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mech. Dyn. Astr. 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.

[nasafact-5] Munsell, Kirk (May 14, 2007). NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures. NASA. 2007-08-13 үдэртэ хандаһан.

[Jacobson1992-6] Jacobson, R.A.; Campbell, J.K.; Taylor, A.H.; Synnott, S.P. (1992). «The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth-based Uranian satellite data». The Astronomical Journal 103 (6): 2068–2078. doi:10.1086/116211.

[ephemeris-7] Fred Espenak (2005). Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995 - 2006. NASA. the original on 2012-12-05 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-06-14 үдэртэ хандаһан.

[Podolak1995-8] 8,0 ^8,1 Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planet. Space Sci. 43 (12): 1517–1522. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5.

[Lunine1993-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Lunine, Jonathan. I. (1993). «The Atmospheres of Uranus and Neptune». Annual Review of Astronomy and Astrophysics 31: 217–263. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245.

[Lindal1987-10] Lindal, G.F.; Lyons, J.R.; Sweetnam, D.N.; et al. (1987). «The Atmosphere of Uranus: Results of Radio Occultation Measurements with Voyager 2». J. Of Geophys. Res. 92: 14,987–15,001. doi:10.1029/JA092iA13p14987.

[Conrath1987-11] B. Conrath et al. (1987). «The helium abundance of Uranus from Voyager measurements». Journal of Geophysical Research 92: 15003–15010. doi:10.1029/JA092iA13p15003.

[Feuchtgruber1999-12] Feuchtgruber, H.; Lellouch, E.; B. Bezard; et al. (1999). «Detection of HD in the atmospheres of Uranus and Neptune: a new determination of the D/H ratio». Astronomy and Astrophysics 341: L17–L21.

[13] MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. Monterey Institute for Research in Astronomy. 2007-08-27 үдэртэ хандаһан.

[Smith1986-14] 14,0 ^14,1 Smith, B.A.; Soderblom, L.A.; Beebe, A.; et al. (1986). «Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results». Science 233: 97–102. doi:10.1126/science.233.4759.43. PMID 17812889.

[Sromovsky2005-15] Sromovsky, L.A.; Fry, P.M. (2005). «Dynamics of cloud features on Uranus». Icarus 179: 459–483. doi:10.1016/j.icarus.2005.07.022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

[7]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]