Izvorni kôd stranice Dubnij

Nemate dopuštenje da uredite ovu stranicu, iz sljedećeg razloga:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪Hasley‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .
Start of block: 17:21, 18 decembar 2022
Expiry of block: 17:21, 18 decembar 2025
Your current IP address is 62.210.185.4. The blocked range is 62.210.0.0/16.
Navedite sve gornje podatke u upite ili zahtjeve za deblokadu. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".
U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Možete vidjeti i kopirati izvorni kôd ove stranice.
{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Dubnij
| Simbol = Db
| Atomski broj = 105
| Serija = Prelazni metali
| Grupa = 5
| Perioda = 7
| Blok = d
| Boja serije = LightCoral
| Zastupljenost = 0
| Atomska masa = 262,1138
| Izgled =
| Atomski radijus = 139 (''pretpostavljeno'')<ref name="haire" />
| Kovalentni radijus = 149 (''pretpostavljeno'')<ref name="royal" />
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Radon|Rn]]&#x5D; 5f<sup>14</sup>6d<sup>3</sup>7s<sup>2</sup> (''pretpostavljeno'')<ref name="haire" />
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 32, 11, 2
| Energija ionizacije_1 = 664,8 (''pretpostavljeno'')
| Energija ionizacije_2 = 1546,7 (''pretpostavljeno'')
| Energija ionizacije_3 = 2378,4 (''pretpostavljeno'')<ref name="haire" />
| Agregatno stanje = čvrsto (''pretpostavljeno'')<ref name="ostlin" />
| Struktura kristala = kubična prostorno centrirana (''pretpostavljeno'')<ref name="ostlin" />
| Gustoća = 29.300<ref name="haire" /><ref name="fricke" />{{Efn|Pri na 0 °C, 101,325 kPa}}
| Oksidacioni broj = '''5''', (4), (3)<ref name="haire" /><ref name="fricke" />{{Efn|Oksidacijski brojevi u zagradi su pretpostavljeni}}
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|/}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|/}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|/}}
| Radioaktivan = Da
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 3
| Simbol = Db
| Maseni broj = 263
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 27 [[sekunda|s]]<ref name="sixnew" />
| Tipraspada1ZM = [[Spontani raspad|SF]] (56%)
| Tipraspada1ZE = 
| Tipraspada1ZP = 
| Tipraspada2ZM = [[alfa-zraci|α]] (41%)
| Tipraspada2ZE = 8,36
| Tipraspada2ZP = [[Lorensij|<sup>259</sup>Lr]]
| Tipraspada3ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] (3%)
| Tipraspada3ZE = 
| Tipraspada3ZP = [[Raderfordij|<sup>263m</sup>Rf]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Db
| Maseni broj = 266
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 22 [[minuta|min]]<ref name="sixnew" />
| Tipraspada1ZM = [[Spontani raspad|SF]]
| Tipraspada1ZE = 
| Tipraspada1ZP = 
| Tipraspada2ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada2ZE = 
| Tipraspada2ZP = [[Raderfordij|<sup>266</sup>Rf]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Db
| Maseni broj = 268
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 29 [[Sat (jedinica)|h]]<ref name="sixnew" />
| Tipraspada1ZM = [[Spontani raspad|SF]]
| Tipraspada1ZE = 
| Tipraspada1ZP = 
| Tipraspada2ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada2ZE = 
| Tipraspada2ZP = [[Raderfordij|<sup>268</sup>Rf]]
}}
|}}
'''Dubnij''' ({{jez-la|dubnium}}) jeste [[hemijski element]] sa [[hemijski simbol|simbolom]] '''Db''' i atomskim brojem 105. Dubij je izuzetno radioaktivan, njegov najstabilniji poznati [[izotop]] dubnij-268 ima vrijeme poluraspada od oko 29 sati, što značajno ograničava istraživanje ovog elementa. Ovaj element se ne nalazi u prirodnom stanju na Zemlji i dobija se vještački. Otkiće ovog elementa prvi su objavili sovjetski naučnici sa Zajedničkog instituta za nuklearna istraživanja (JINR) 1968. godine, a nakon toga su i američki naučnici sa [[Univerzitet Kalifornije (Berkeley)|Univerziteta u Kaliforniji]] iz Berkeleya 1970. objavili isto otkriće. Oba tima predložila su svoja imena za novi element, koja su koristili bez zvaničnog odobrenja IUPAC-a. Dugogodišnje razmirice okončane su 1993. zvaničnom istragom o tvrdnjama o otkriću do kojih je došla zajednička komisija IUPAC-a i IUPAP-a, što je u konačnici dovelo da se otkriće pripiše objema timovima. Zvanično je nazvan ''dubnium'' 1997. po gradu [[Dubna]] gdje je sjedište JINR instituta.

U [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu elemenata]], dubnij se nalazi u petoj grupi kao treći član ''6d'' serije prelaznih metala. Ograničena istraživanja hemije ovog elementa pokazala su da se on ponaša kao tipični element grupe 5 te kao teži homolog elementa [[tantal]]a. Ipak, postoje određena odstupanja od periodičnih trendova osobina zbog, kako se pretpostavlja, relativističkih efekata.

== Historija ==
=== Otkriće ===
[[Uranij]], element sa atomskim brojem 92, je najteži element koji se u većim količinama javlja u prirodi. Teži elementi od njega uglavnom se dobijaju određenim postupcima sinteze ili fuzijom odnosno bombardiranjem jezgrima lakših elemenata. Prva sinteza novog elementa, [[neptunij]]a, elementa broj 93 desila se 1940. godine a izveli su je naučnici u SAD.<ref name="Choppingr"/> U narednim godinama, američki naučnici su neosporno sintetizirali i teže elemente, sve do elementa broj 101, [[mendeljevij]]a 1955. godine. Međutim, počev od elementa 102, prioritet otkića elemenata postao je predmet debate između američkih i sovjetskih naučnika.<ref name="Hoffmandc"/> Njihovo rivalstvo rezultiralo je "utrkom" u otkrivanju novih elemenata i davanju njihovih imena, što je kasnije nazvano "[[transfermijski ratovi]]".

Prvi izvještaj o [[Otkriće hemijskih elemenata|otkriću elementa 105]] objavio je [[Zajednički institut za nuklearna istraživanja]] (JINR) u gradu [[Dubna]] kod Moskve, [[Savez sovjetskih socijalističkih republika|SSSR]], danas [[Rusija]] 1968. godine. Meta načinjena od izotopa [[americij|<sup>243</sup>Am]] bombardirana je snopom iona izotopa [[neon|<sup>22</sup>Ne]]. Naučnici iz Dubne otkrili su alfa raspade energija 9,4&nbsp;MeV (uz pretpostavljeno [[vrijeme poluraspada]] od 0,1–3 sekunde) i 9,7&nbsp;MeV (''t''<sub>1/2</sub>&nbsp;>&nbsp;0,05&nbsp;s) nakon čega je uslijedila alfa aktivnost slična onoj kod izotopa [[lorensij|<sup>256</sup>103]] i <sup>257</sup>103. Dva niza aktivnosti, zasnovane na prethodnim teoretskim predviđanjima, dodijeljene su izotopima <sup>261</sup>105 i <sup>260</sup>105, respektivno.<ref name="1993 report" />
:{{Su|p=243|b=&nbsp;95}}Am + {{Su|p=22|b=10}} Ne  →  <sup>265−''x''</sup>105 + ''x'' n (''x'' = 4, 5)

Istraživanja o ovoj reakciji su nastavljena, a daljnja proučavanja usmjerena su na traženje fisijskih fragmenata izotopa elementa 105. Naknadni radovi objavljeni su u februaru 1970. godine. Pronađene su dvije radioaktivnosti sa vremenima poluraspada od 14&nbsp;ms i 2,2±0,5 s. Ranije otkrivena aktivnost dodijeljena je izotopu <sup>242mf</sup>Am, a za drugu je navedeno da je uzrokovana nekim izotopom elementa 105. Vjerovatnost, da je druga aktivnost mogla proizaći iz transferne reakcije pa tako ne bi ni mogla biti od elementa 105, je smanjena zbog činjenice da je prinos iz ove reakcije bio niži nego od transferne reakcije kojom se dobio <sup>242mf</sup>Am. Ideja da se u ovoj reakciji sinteze zaista radilo o reakciji (<sup>22</sup>Ne,''x''n) podržana je istraživanjima o reakcijama gdje je meta od <sup>243</sup>Am bombardirana <sup>18</sup>O. Reakcije u kojima su nastali <sup>256</sup>103 i <sup>257</sup>103 imale su vrlo malo aktivnosti spontane fisije (što je odgovaralo potvrđenim podacima), a reakcija kojom su nastali teži <sup>258</sup>103 i <sup>259</sup>103 nije pokazivala nikakvu aktivnost spontane fisije, što je u potpunosti odgovaralo teoriji.<ref name="1993 report" />

U aprilu 1970, tim naučnika predvođen [[Albert Ghiorso|Albertom Ghiorsom]] radeći na Univerzitetu Kalifornije u gradu ([[Berkeley (Kalifornija)|Berkeley]], [[Kalifornija]]) započeo je nadmetanje sa Sovjetima. Ghiorso je tvrdio da su uspjeli sintetizirati element bombardirajući metu sačinjenu iz [[kalifornij]]a-249 iona dušika-15. Izmjerena je alfa aktivnost energije 9,1&nbsp;MeV. Američki naučnici pokušali su i reakcije sa drugim nuklidima: bombardiranje <sup>249</sup>Cf sa <sup>14</sup>N, zatim Pb sa <sup>15</sup>N kao i Hg sa <sup>15</sup>N, ali u njima nije potvrđena slična aktivnost. Osobine "kćerki" jezgara bile su korelaciji sa onima kod izotopa <sup>256</sup>103 što je ukazivalo da je <sup>260</sup>105 "roditeljski" nuklid.<ref name="1993 report" />
:{{Su|p=249|b=&nbsp;98}}Cf + {{Su|p=15|b=&nbsp;7}} N  →  <sup>260</sup>105 + 4 n

Ovi rezultati naučnika sa Berkeleyja nisu potvrdili otkrića sovjetskih naučnika u vezi energija 9,4&nbsp;MeV ili 9,7&nbsp;MeV kod alfa raspada izotopa <sup>260</sup>105, što je ostavljalo mogućnost da je jedino mogao nastati izotop <sup>261</sup>105.<ref name="1993 report"/> U maju 1970. JINR je objavio još jedan izvještaj o dubniju. U njemu se navodilo da su izvršene daljnje sinteze ovog elementa. Također je objavljeno da su ranije izvršene sinteze potvrđene, a prema tom izvještaju, izotop dobijen u Dubni vjerovatno je bio <sup>261</sup>105, mada ni mogućnost da se radilo o <sup>260</sup>105 nije isključena.<ref name="1993 report" /> Izvještaj je uključio i prvobitna ispitivanja hemijskih osobina: upotrijebljena je verzija metode termalnog gradijenta [[Gasna hromatografija|gasne hromatografije]] da bi se pokazalo da je hlorid nečeg što je nastalo spontanim raspadom gotovo u potpunosti odgovarao [[niobij(V)-hlorid|niobij-hloridu]] a ne [[hafnij-tetrahlorid]]u što je pripisano elementu 105. Tim je identificirao aktivnost spontanog raspada trajanja 2,2 sekunde sadržanu u isparljivom hloridu koji je imao osobine pripisane ''eka''-tantalu.<ref name="1993 report" />

U junu 1970. tim iz Dubne načinio je određena poboljšanja njihovog prvobitnog eksperimenta, praveći metu veće čistoće i smanjujući intenzitet transfernih reakcija tako što su instalirali [[kolimator]] prije uređaja za "hvatanje". Ovog puta, njima je uspjelo dokazati alfa aktivnost energije 9,1&nbsp;MeV sa "kćerkama" izotopima koji su mogli biti <sup>256</sup>103 ili <sup>257</sup>103, pa je prema tome prvobitni izotop mogao biti <sup>260</sup>105 ili <sup>261</sup>105.<ref name="1993 report" />

=== Kontroverza u vezi s imenom ===
Sovjetski naučnici najprije su predložili ime ''nielsborij'' (Ns) u čast [[Danska|danskog]] nuklearnog fizičara [[Niels Bohr|Nielsa Bohra]], jednog od osnivača teorija [[atomska struktura|atomske strukture]] i "stare" [[kvantna teorija|kvantne teorije]]. Američki tim predložio je da se novi element nazove ''hanij'' (Ha) u čast njemačkog hemičara [[Otto Hahn|Otta Hahna]], "oca nuklearne hemije". Zbog takvih stavova, nastala je kontroverza u vezi s imenom ovog elementa.<ref name="FontaniCosta2014"/>

Međutim, tenzije između naučnika su dokle bile ublažene krajem 1960ih i 1970ih. Oba tima su se pozabavila sintetiziranjem narednog, težeg elementa ''106'', ali su odlučili da mu neće predlagati nova imena.<ref name="gauner"/> Sovjetski tim je 1968. godine predstavio svoj izvještaj, navodeći kako su priznanja za otkrića elemenata ''102'' i ''103'' koja su objavili drugi timovi, uključujući i američki, "preuranjena".<ref name="1993 responses" /> Nakon toga, oni su predložili osnivanje međunarodne komisije koja bi elaborirala kriterije otkrića. Taj prijedlog je usvojen 1974. mada se novoosnovana komisija nikad nije sastala kako bi proučila tvrdnje.<ref name="1993 responses" /> Niti jedan tim naučnika nije pokazao interes za razrješenje sukoba putem medijacije pa su vodeći naučnici sa LBL-a, Alber Ghiorso i Glenn Seaborg, otputovali u Dubnu 1975. gdje su se sastali sa vođom sovjetskog tima [[Georgij Fljorov|Georijem Fljorovim]] u pokušaju da se spor razriješi unutar timova te da se neutralna zajednička grupa učini nepotrebom. Međutim, ovaj sastanak nije bio uspješan.<ref name="meetingsaps"/> Spor je ostao nerazriješen, te je IUPAC 1979. objavio novi prijedlog načina sistematskog davanja imena novih elemenata (prema kojem bi se element ''105'' trebao nazivati ''unnilpentium'', prema latinskim korjenima ''un-'' i ''nil-'' te grčkim korijenom ''pent-'', što znači ''jedan'', ''nula'' i ''pet'', kao referencu decimalnih brojeva njegovog atomskog broja), što bi se koristilo privremeno do davanja konačnih imena elemenata. Ipak, naučnici su većinom ignorirali ove preporuke, ne želeći "oslabiti pozicije" svojih prijedloga imena usvajanjem neutralnog sistema imenovanja.<ref name="ohrstrom"/>

Godine 1981 "utrci" oko superteških elemenata pridružio se novi učesnik: ''Gesellschaft für Schwerionenforschung'' (bosanski: ''Društvo za istraživanje teških iona'') iz njemačkog grada [[Darmstadt]]a. Oni su tvrdili da su sintetizirali element 107, a njihov izvještaj je uslijedio pet godina nakon prve objave iz Dubne ali je sadržavao veći nivo preciznosi, što je davalo mnogo veću "težinu" tvrdnjama o otkriću.<ref name="1993 report"/> Njemački tim se pridružio sovjetskom po tome što je predložio naziv ''nielsborij'' za novi element, smatrajući da je Bohr zaslužio da se neki element nazove po njemu, a ujedno se nadajući da će umanjiti američko-ruske tenzije u vezi kontroverznog imena elementa 105.<ref name="1993 responses" /> Sovjetski naučnici nisu žurili s novim prijedlogom imena za element 105, navodeći da je mnogo važnije prethodno odrediti ko je stvarni pronalazač elementa.<ref name="1993 responses" />

Godine 1996. IUPAC se ponovno sastao i razmotrio sva imena koja su se u međuvremenu predlagala te usvojio novi set preporuka na tom sastanku. Ista su napokon odobrena i objavljena godinu kasnije, 1997.<ref name="Bera1999"/> Element 105 napokon je dobio svoje stalno, današnje ime ''dubnij'' (Db) po ruskom gradu Dubna, sjedištu Zajedničkog instituta za nuklearna istraživanja. Ovu odluku nerado su prihvatili i američki naučnici.<ref name="transurpep"/> IUPAC je naglasio da su laboratoriji u Berkeleyju već nekoliko puta priznali zasluge za davanje imena elemenata (npr. [[berkelij]], [[kalifornij]], [[americij]]) a priznanje imena ''[[raderfordij]]'' i ''[[siborgij]]'' za elemente 104 i 106 bilo bi "pošteno" da se istovremeno priznaju i zasluge ruskog tima u vezi otkrića elemenata 104, 105 i 106. (Pitanje davanja imena elementu 107 prepušteno je Kraljevskoj danskoj akademiji nauka, koja je preporučila da se koristi ime ''borij''.)<ref name="pac19976"/>

== Pretpostavljene osobine ==
[[Datoteka:7s electrons dubnium relativistic vs nonrelativistic.svg|thumb|180px|desno|Relativistička (puna linija) i nerelativistička (iscrtana linija) radijalna distribucija ''7s'' valentnih elektrona u dubniju.]]
=== Atomske i fizičke ===
Porastom atomskih brojeva elemenata direktni relativistički efekat se iskazuje u tome da se unutrašnji [[elektron]]i počinju brže okretati oko jezgra, što je rezultat povećanja elektromagnetnog privlačenja između elektrona i jezgra. Slični efekti su pronađeni za ''s'' orbitale (kao i za p<sub>1/2</sub> mada se to ne može primijeniti na dubnij): naprimjer, ''7s'' orbitala je smanjena za oko 25% po veličini a stabilnija je za 2,6 [[elektronvolt|eV]].<ref name=haire/>

Mnogo posredniji efekat bio bi taj da orbitale ''s'' i ''p<sub>1/2</sub>'' više i efektivnije "štite" naboj jezgra, ostavljajući još manje za vanjske ''d'' i ''f'' elektrone, koji se zbog toga kreću po mnogo višim orbitalama. Ovaj efekat je znatno izražen kod dubnija. Za razliku od prethodnih članova 5. grupe, njegovi ''7s'' elektrone je daleko teže odvojiti od atoma nego ''6d'' elektrone, pa ovi nivoi energije ostaju vrlo bliski jedan drugom.<ref name=haire/>

Drugi efekat jeste interakcija [[spin]]a i orbitale, tačnije odvajanje spina i orbitale koja se kod dubnija ogleda u odvajanju ''6d'' podljuske (azimutalni kvantni broj ℓ za ''d'' ljusku je 2) u dvije podljuske, sa četiri od deset orbitala koji imaju svoj ℓ snižen do 3/2 te šest orbitala gdje je povećan na 5/2. Iako je svih deset nivoa energije zapravo povišeno (sniženo je u apsolutnim vrijednostima), čine ih mnogo manje energetski stabilnim, pri čemu su četiri od njih nešto više stabilne od ostalih šest. (Tri ''6d'' elektrona normalno preuzimaju energetske nivoe najniže energije, 6d<sub>3/2</sub>.)<ref name=haire/>

Dok se preostali valentni elektroni u jednostruko [[ion]]iziranom atomu dubnija (Db<sup>+</sup>) organiziraju u konfiguraciji 6d<sup>2</sup>7s<sup>2</sup>, dvostruko (Db<sup>2+</sup>) ili trostruko (Db<sup>3+</sup>) ionizirani atomi eliminiraju ''7s'' elektrone, što je po suprotnom redoslijedu od njihovih lakših homologa. Uprkos razlikama, za dubnij se i dalje očekuje da koristi svojih pet elektrona kao valentne elektrone. Nivoi energije ''7p'' nisu pokazali nikakav uticaj na dubnij i njegove osobine. Kako su ''6d'' orbitale dubnija više destabilizirane od ''5d'' orbitala kod [[tantal]]a, za ion Db<sup>3+</sup> se očekuje da ima dva preostala ''d'' umjesto ''s'' elektrona, što bi kao rezultat imalo da mu je to [[oksidacijsko stanje]] nestabilno i čak rjeđe nego kod tantala. Potencijal ionizacije dubnija u njegovom maksimalnom oksidacijskom stanju trebao bi biti neznatno niži nego kod tantala a ionski radijus dubnija bi trebao biti veći u odnosu na tantal. Ova pretpostavka ima značajne efekte na hemiju dubnija.<ref name=haire/>

Kada bi se veliki atoma dubnija uspio sakupiti i sačiniti uzorak u čvrstom stanju, oni bi se organizirali u prostorno centriranu kubičnu konfiguraciju, sličnu onoj kao kod prethodnih elemenata 5. grupe.<ref name=ostlin/> Pretpostavljena gustoća dubnija je oko 29&nbsp;g/cm<sup>3</sup>.<ref name=haire/>

=== Hemijske ===
Istraživanja o hemijskim osobinama dubnija proveli su brojni autori<ref name=haire/> na primjeru dubnij-pentahlorida: pomoću [[Računarska hemija|računarske hemije]] došlo se do podataka koji uglavnom odgovaraju periodičnim trendovima i zakona, tako što on pokazuje osobine slične spojevima elemenata d-bloka. Naprimjer, nivoi molekularnih orbitala daju naznaku da dubij koristi tri nivoa  ''6d'' elektrona, što se i očekivalo. Druga osobina za koju se očekivalo da će dubnij-pentahlorid također imati jeste osnaživanje njegove [[Kovalentna veza|kovalentne veze]] (u usporedbi sa njegovim analogom kod tantala): smanjenje efektivnog naboja na atomu a njegovo povećanje na području preklapanja veze (između orbitala dubnija i [[hlor]]a).<ref name=haire/>

Izračuni za hemiju rastvora također ukazuju da bi najviše oksidacijsko stanje dubnija +5 moglo biti stabilnije od istog stanja kod niobija i tantala, dok bi stanje +3 moglo biti manje stabilno od istog stanja kod niobija i tantala. Sklonost kationa ka [[hidroliza|hidrolizi]] u najvišem oksidacijskom stanju mogla bi se nastaviti smanjivati unutar 5. grupe elemenata. Ipak, očekivanja su da bi ona i dalje bila vrlo brza. Za komplekse dubnija se očekuje da bi trebali nastaviti trendove unutar 5. grupe, naročito po njihovom bogatstvu. Izvršeni su izračuni za hidroko-hlorido kompleksa dubnija, a pokazali su obrnute trendove formiranja kompleksa i ekstrakcije elemenata 5. grupe, pri čemu je dubnij mnogo skloniji tome od tantala.<ref name=haire/>

=== Izotopi ===
Dubnij sa svojim atomskim brojem 105 je superteški element; a kao i svi elementi sa tako visokim atomskim brojevima, vrlo je nestabilan. Najstabilniji poznati [[izotop]] dubnija je <sup>268</sup>Db koji ima [[vrijeme poluraspada]] od oko jednog dana.<ref name=NUBASE/> Stoga, čak i da je nekad u prošlosti i postojao na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]], već davno bi se potpuno raspao, pa se danas može dobiti isključivo vještački.{{efn|Iako moderna teorija nuklearnih jezgara ne predviđa postojanje dugoživućeg izotopa dubnija, ranije su postojale tvrdnje da su nepoznati izotopi superteških elemenata zapravo postojali na primordijalnoj Zemlji, naprimjer takva tvrdnja je postojala 1963. godine za izotop <sup>267</sup>108 sa vremenom poluraspada od 400 do 500 miliona godina<ref name="emsley"/> ili 2009. godine za izotop <sup>292</sup>122 sa vremenom poluraspada od preko 100 miliona godina;<ref name="Marinov"/> ipak, niti jedna tvdnja do danas nije prihvaćena.}}

Kratko vrijeme poluraspada ograničava obim eksperimenata u vezi dubnija. Ovo je više naglašeno i zbog odnosa neutrona i protona u najstabilnijim izotopima elemenata sa rastom atomskog broja, što je trend za koji se očekuje da će se nastaviti i kod narednih superteških elemenata.<ref name="doi00047"/> Time se komplikuje sinteza najstabilnijih izotopa jer takvi izotopi bi imali više neutrona po jednom protonu nego zajedno meta i snop jezgara kojim se ona bombardira. (Iako se izučavaju razne tehnike zasnovane na brzom zahvatu neutrona (''r-proces''),<ref name="Botvina"/> u modernim istraživanjima najviše je zastupljena ona tehnika zasnovana na sudaru velikih i malih jezgara atoma.)

== Napomene ==
{{Spisaknapomena}}
== Reference ==
{{refspisak|refs=
<ref name="haire">{{Cite book|author=Haire, Richard G.|year=2006|chapter=Transactinides and the future elements|editor=Morss; Edelstein, Norman M.; Fuger, Jean|title=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements|edition=3|location=Dordrecht, Holandija|publisher=Springer Science+Business Media|isbn=1-4020-3555-1}}</ref>
<ref name="royal">{{Cite web|url=http://www.rsc.org/periodic-table/element/105/dubnium|title=Chemical Data. Dubnium - Db|publisher=Kraljevsko hemijsko društvo|access-date=18. 2. 2018}}</ref>
<ref name="ostlin">{{Cite journal|author=Östlin, A.; Vitos, L.|year=2011|title=First-principles calculation of the structural stability of 6d transition metals|journal=Physical Review B|volume=84|issue=11|doi=10.1103/PhysRevB.84.113104}}</ref>
<ref name="fricke">{{Cite journal|author=Fricke, Burkhard|year=1975|title=Superheavy elements: a prediction of their chemical and physical properties|journal=Recent Impact of Physics on Inorganic Chemistry|volume=21|pages=89–144|doi=10.1007/BFb0116498}}</ref>
<ref name="sixnew">{{Cite web|url=http://newscenter.lbl.gov/news-releases/2010/10/26/six-new-isotopes|title=Six New Isotopes of the Superheavy Elements Discovered|publisher=Berkeley Lab. News center|access-date=26. 10. 2010}}</ref>
<ref name="Choppingr">{{Cite book|title=Radiochemistry and Nuclear Chemistry|author=Choppin G. R.; Liljenzin J.-O.; Rydberg J.|publisher=Elsevier|year=2002|isbn=978-0-7506-7463-8|page=416}}</ref>
<ref name="Hoffmandc">{{cite report|url=http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/28/017/28017156.pdf|title=The Transuranium Elements: From Neptunium and Plutonium to Element 112|last=Hoffman|first=D. C.|publisher=Lawrence Livermore National Laboratory|access-date=14. 10. 2017|year=1996}}</ref>
<ref name="1993 report">{{Cite journal|year=1993|title=Discovery of the Transfermium elements|url=http://s3.documentcloud.org/documents/562229/iupac1.pdf|journal=Pure and Applied Chemistry|volume=65|issue=8|doi=10.1351/pac199365081757|pmid=|access-date=7. 9. 2016}}</ref>
<ref name="FontaniCosta2014">{{cite book|author=Fontani M.; Costa M.; Orna M. V.|title=The Lost Elements: The Periodic Table's Shadow Side|url=https://books.google.com/books?id=Te1jBAAAQBAJ&pg=PA386|date=1. 10. 2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-938335-1|page=386}}</ref>
<ref name="gauner">{{cite book|title=Можно ли сделать золото? Мошенники, обманщики и ученые в истории химических элементов|language=ru|author=Hoffmann K.|pages=180–181|year=1987|publisher=Nauka}} Prevod od: {{cite book|title=Kann man Gold machen? Gauner, Gaukler und Gelehrte. Aus der Geschichte der chemischen Elemente|trans-title=Može li neko napraviti zlato? Prevaranti, žongleri i naučnici. Iz historije hemijskih elemenata|language=de|author=Hoffmann K.|year=1979|publisher=Urania}}</ref>
<ref name="1993 responses">{{Cite journal|year=1993|title=Responses on the report 'Discovery of the Transfermium elements' followed by reply to the responses by Transfermium Working Group |url=https://www.iupac.org/publications/pac/1993/pdf/6508x1815.pdf|journal=Pure and Applied Chemistry|volume=65|issue=8|pages=1815–1824|doi=10.1351/pac199365081815|access-date=7. 9. 2016}}</ref>
<ref name="meetingsaps">{{Cite journal|author=Robinson A.|year=2017|title=An Attempt to Solve the Controversies Over Elements 104 and 105: A Meeting in Russia, 23 September 1975|url=http://meetings.aps.org/Meeting/APR17/Session/B10.3|journal=Bulletin of the American Physical Society|volume=62|pages=|access-date=14. 10. 2017|number=1}}</ref>
<ref name="ohrstrom">{{Cite journal|author=Öhrström L.; Holden N. E.|year=2016|title=The Three-letter Element Symbols:|url=http://www.degruyter.com/view/j/ci.2016.38.issue-2/ci-2016-0204/ci-2016-0204.xml|journal=Chemistry International|volume=38|issue=2|doi=10.1515/ci-2016-0204|issn=1365-2192}}</ref>
<ref name="Bera1999">{{Cite journal|author=Bera J. K.|year=1999|title=Names of the Heavier Elements |journal=Resonance|volume=4|issue=3|doi=10.1007/BF02838724}}</ref>
<ref name="transurpep">{{cite book |author=Hoffman D. C.; Ghiorso A.; Seaborg G. T.|title=The Transuranium People: The Inside Story |url=https://archive.org/details/transuraniumpeop00hoff|year=2000 |pages=[https://archive.org/details/transuraniumpeop00hoff/page/369 369]–399 |publisher=Imperial College Press |isbn=978-1-86094-087-3}}</ref>
<ref name="pac19976">{{cite journal | doi=10.1351/pac199769122471|title=Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997) | year=1997 | journal=Pure and Applied Chemistry | volume=69 | pages=2471 | issue=12}}</ref>
<ref name=NUBASE>{{cite journal |author=G. Audi; F. G. Kondev; M. Wang; B. Pfeiffer ''et al.'' |year=2012 |title=The NUBASE2012 evaluation of nuclear properties |url=http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2012-v3.pdf |journal=Chinese Physics C |volume=36 |issue=12 |pages=1157–1286 |doi=10.1088/1674-1137/36/12/001 |bibcode=2012ChPhC..36....1A |date= |access-date=21. 2. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160706052152/http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2012-v3.pdf |archive-date=6. 7. 2016 |url-status=dead }}</ref>
<ref name="emsley">{{cite book|author=Emsley J.|title=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|url=https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl_b1k4|edition=novo|year=2011|publisher=Oxford University Press|location=New York, NY|isbn=978-0-19-960563-7|pages=[https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl_b1k4/page/215 215]–217}}</ref>
<ref name="Marinov">{{cite book|title=Evidence for a long-lived superheavy nucleus with atomic mass number A=292 and atomic number Z=~122 in natural Th |author=A. Marinov; I. Rodushkin; D. Kolb; A. Pape ''et al.''|arxiv=0804.3869 |year=2008|bibcode=2010IJMPE..19..131M |doi=10.1142/S0218301310014662}}</ref>
<ref name="doi00047">{{cite book|doi=10.1007/978-3-319-00047-3_6|chapter=Superheavy Nuclei: Decay and Stability|title=Exciting Interdisciplinary Physics|series=FIAS Interdisciplinary Science Series|page=69|year=2013|author=Karpov A. V.; Zagrebaev V. I.; Palenzuela Y. M.; Greiner W.|isbn=978-3-319-00046-6}}</ref>
<ref name="Botvina">{{Cite journal|author=Botvina Al.; Mishustin I.; Zagrebaev V.; Greiner W.|year=2010|title=Possibility of synthesizing superheavy elements in nuclear explosions|url=http://www.worldscientific.com/doi/abs/10.1142/S0218301310016521|journal=International Journal of Modern Physics E|volume=19|issue=10|pages=2063–2075|doi=10.1142/S0218301310016521|issn=0218-3013|arxiv=1006.4738|bibcode=2010IJMPE..19.2063B}}</ref>
}}

== Vanjski linkovi ==
* {{Commonscat-inline|Dubnium}}

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]
Šabloni koji su upotrebljeni na ovoj stranici:
Dubnij (uredi)
Šablon:Cite book (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Cite journal (uredi)
Šablon:Cite report (uredi)
Šablon:Cite web (uredi)
Šablon:Commonscat-inline (uredi)
Šablon:Efn (uredi)
Šablon:Infokutija (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Infokutija Hemijski element/Izotop (uredi)
Šablon:Infokutija hemijski element (uredi)
Šablon:Jez-la (uredi)
Šablon:LinkAkoPostoji (uredi)
Šablon:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Navkutija (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Oznake upozorenja (uredi)
Šablon:Oznake upozorenja R (uredi)
Šablon:Oznake upozorenja R (Tekst) (uredi)
Šablon:Oznake upozorenja S (uredi)
Šablon:Oznake upozorenja S (Tekst) (uredi)
Šablon:PSE (uredi)
Šablon:Periodni sistem (uredi)
Šablon:Periodni sistem/Element (uredi)
Šablon:Refspisak (uredi)
Šablon:Refspisak/styles.css (uredi)
Šablon:Sister-inline (uredi)
Šablon:Spisaknapomena (uredi)
Šablon:Su (uredi)
Šablon:Upozorenje (uredi)
Šablon:Upozorenje/Ne (uredi)
Modul:Arguments (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1 (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/COinS (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Date validation (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Utilities (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/styles.css (uredi)
Modul:Infobox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Infobox/styles.css (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/styles.css (uredi)
Modul:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:No globals (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Nazad na Dubnij.
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Dubnij"