Maniqueísmu

Maniqueísmu
	relixón

*Electi* maniqueos, representaos como escribes, con inscripción de panel en uigur. Manuscritu de Khocho, Cuenca del Tarim, (Museum für Indische Kunst, Berlín, MIK III 6368 R), pintura sobre papel, sieglos VIII o IX.

El maniqueísmu^[1] ye'l nome que recibe la relixón universalista fundada pol sabiu persa Manes (c. 215-276), quien dicía ser el postreru de los profetes unviaos por Dios a la humanidá.

El maniqueísmu concíbese dende los sos oríxenes como la fe definitiva, por cuanto pretende completar ya invalidar a toles demás. Al andar a la tema nesti sentíu con otres relixones, como'l zoroastrismu, el budismu, el cristianismu y l'islam, de los sos contactos con elles deriváronse numberosos fenómenos de fusión doctrinal.

La definición teolóxica del maniqueísmu estremó a la crítica. Ente que, pa dellos eruditos, el fenómenu maniquéu nun ye reducible a una concepción dualista de la divinidá y el cosmos, nin ye definible como gnosticismu,^[2] pa otros munchos estudiosos ye esencialmente gnósticu y dualista.^[3]

Sopelexar dende l'Antigüedá tardida pol Imperiu romanu y Imperiu sasánida, y na Edá Media, pol mundu islámicu, Asia Central y China, onde perduraría, siquier, hasta'l sieglu XVII.

Por ello, los sos escritos llitúrxicos sagraos y fontes propies atópense rexistraos en múltiples llingües, ente elles, llatín, griegu, coptu, persa mediu, chinu, partu, sogdiano, etcétera. Otra manera, esisten fontes non maniquees qu'informen sobre les creencies y costumes d'esta relixón dende San Agustín a al-Biruni. Na Edá Media, catarismo y bogomilismo fueron consideraes herexíes de raigón maniquea, y na actualidá delles sectes y nueves relixones declárense maniquees o neomaniqueas, anque ensin rellación direuta o histórica col maniqueísmu.

Historia

Sala maniquea (Moni dian) del templu Longxing nel distritu de Zhengding na provincia china de Hebei.

*Electi* nuna pintura mural procedente de Khocho, nel Turquestán chinu, caltenida nel Museum für Indische Kunst de Berlín, sieglos X-XI.

Empezando nel sieglu III en Babilonia, nel Imperiu sasánida, estendióse al traviés del Oriente hasta China pola cuenca del ríu Tarim, y en munches partes del Imperiu romanu. Foi una relixón universalista, qu'aprovechó la Ruta de la Seda pa la so espansión, pero que se vio llueu escorrida nel área islámica y el Occidente cristianu, perdurando sobremanera nel Estremu Oriente.

Según toles evidencies disponibles, el maniqueísmu sobrevivió, fundamentalmente, en China, hasta entamos del sieglu XVII, mientres la dinastía Ming (1368-1644),^[4] y dalgunes de les sos idees y principios, inclusive, hasta más palantre, a principios del sieglu XX.

En 2005 un equipu d'estudiosos postuló la posibilidá de qu'un cultu maniquéu pudiera sobrevivir hasta'l presente.^[5]

La vida de la comunidá maniquea

La comunidá maniquea estremar en dos grupos:

Los escoyíos, en llatín electi, pasaben el so tiempu n'oración, practicaben el celibatu y yeren vexetarianos. Tres la so muerte, según la teoloxía maniquea, los escoyíos algamaben el Reinu de la Lluz.

Los oyentes, en llatín auditores, teníen de sirvir a los escoyíos, podíen contraer matrimoniu (anque-yos taba desaconseyáu tener fíos) y practicaben ayunu toles selmanes. A la so muerte, esperaben reencarnarse n'escoyíos.

Por que el Reinu de la Lluz trunfara sobre les tiniebles, tolos escoyíos y oyentes teníen d'algamar el Reinu de la Lluz. En realidá, nun yera un trunfu lo que buscaben los maniqueos, sinón una torna al estáu orixinal, la separación del Bien y del Mal. Pos el mal ye indestruyible, la única forma d'algamar el Reinu de la Lluz ye fuxir de les Tiniebles.

La fiesta del Bema

La fiesta relixosa fundamental de los maniqueos yera'l Bema, que se celebraba añalmente:

El Bema foi orixinalmente, na Ilesia Cristiana Siríaca, un asientu asitiáu en metá de la nave dende'l cual l'obispu presidía y lleíase l'Evanxeliu. Nos templos maniqueos, el Bema yera un tronu de cinco peldaños, cubiertu por pervalible texíos, simbolizando les cinco escales de la xerarquía. El visu del Bema taba siempres vacida, yá que correspondía al asientu de Mani. Esta celebración tenía llugar mientres l'equinocciu de primavera, y yera precedida por ayunos, simbolizando la Pasión y muerte de Mani, constituyendo un estrictu paralelu de la Pascua Cristiana.^[6]

Anque se presume que de cutiu, el Bema taba vacíu, hai delles evidencies procedentes del escritu maniquéu en coptu "Salmos del Bema", de que nel Bema topábase una copia del Arzhang, llibru ilustráu según la tradición por Mani, que narraba la creación del Universu.^[7]

Doctrina

Cosmoloxía maniquea, pintura de la dinastía Yüen.

Xesucristu como un profeta maniquéu, la figura puede identificase como una representación de Xesucristu pola pequeñu cruz dorada que se sienta nel coloráu pedestal de lotu na so manzorga. Sieglu XIII.

Los maniqueos, a semeyanza de los gnósticos, mandeos y mazdeístas, yeren dualistes: creíen qu'había una eterna llucha ente dos principios opuestos y irreductibles, el Bien y el Mal, que yeren acomuñaos a la Lluz (Zurván) y les Tiniebles (Ahrimán) y, por tanto, consideraben que l'espíritu del home ye de Dios pero'l cuerpu del home ye del demoniu. Esto esplicábase al traviés d'un conxuntu de mitos antropogónicos, d'influencia gnóstica y zoroástrica. Nel home, l'espíritu o lluz atopa cautivu por causa de la materia corporal; poro, creen que ye necesariu prauticar un estrictu ascetismu pa empecipiar el procesu de lliberación de la Lluz atrapada. Desprecien por eso la materia, inclusive'l cuerpu. Los oyentes» aspiraben a reencarnarse como «escoyíos», que yá nun precisaríen reencarnarse más.

Zoroastru, Platón, Xesús, Buda y otres munches figures relixoses seríen unviaes a la humanidá p'ayudar na so lliberación espiritual, siendo Manes el Sellu de los Profetes.

Na práutica, el maniqueísmu niega la responsabilidá humana polos males cometíos porque cree que nun son productu de la llibre voluntá, sinón del dominiu del mal sobre la nuesa vida. Por esto consideraben al pavu real (pavu cristatus) el so animal sagráu, porque los sos colores nel plumaxe revelaben los distintos estaos espirituales polos que pasaba'l cuerpu pa llograr purificarse y tresformase nel espíritu divín.

Ver tamién

Referencies

↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: maniqueísmu
↑ Cf. Antonio Piñero, «Pensamientu, oríxenes y fontes del maniqueísmu», Revista de Llibros, 160, abril de 2010, páx. 29.
↑ Cf. J. G. Davies n'Eliade, Mircea (ed.), The Encyclopedia of Religion, Nueva York, Macmillan, 1995, vol. 9, páx. 161, qu'afirma "The doctrine professed by Mani and the path to salvation that he revealed constitute a form of gnosis" (La doctrina profesada por Mani y el camín a la salvación que reveló constitúin una forma de gnosis) y más palantre, páx. 162, "Manichaean doctrine places great importance on the concept of dualism, which is deeply rooted in Iranian religious thought" (La doctrina maniquea concede gran importancia al conceutu de dualismu, que se topa firmemente enraigonáu nel pensamientu relixosu iraniu). Cf. tamién S.G.F. Brandon, Diccionariu de relixones comparaes, Madrid, Cristiandá, 1975, vol. II, páx. 980, qu'afirma "El sistema de Mani... tien un tonu sincretista polo xeneral, anque básicamente procede del dualismu zoroastrista del conflictu cósmicu ente la lluz y les tiniebles. Esti dualismu reflexar nuna doctrina de corte gnósticu avera del home".
↑ El maniqueísmu: Estudiu introductoriu, por Fernando Rubio Bermejo, Madrid, Editorial Trotta, 2008, 1ª edición, Esbozu d'una hestoria del maniqueísmu, páxina 218, ISBN 978-84-8164-989-5.
↑ Franzmann, M., Gardner, I. y Lieu, S., "A Living Mani Cult in the Twenty-first Century", en Rivista di Storia e Letteratura Relixosa 41, páxines VII-XI, 2005, citáu por Bermejo, op.cit., páxina 263.
↑ Skjærvø, Prods Oktor, An Introduction to Manicheism, 2006.
↑ Ort, L. J. R., Mani: a religio-historical description of his personality, 1967, p. 254.

Bibliografía

Edición de Fernando Bermejo Rubio, José Montserrat Torrents (2008). El maniqueísmu. Testos y fuentes. Primer edición en castellán de les más importantes fontes maniquees traducíes direutamente de los orixinales (en llatín, griegu, coptu, chinu, persa mediu, partu y sogdiano). Coleición: Estructures y Procesos. Relixón. 568 páxines, tapa dura. Madrid: Editorial Trotta. ISBN 978-84-8164-990-1.

Bibliografía analítica *

Bermejo Rubio, Fernando (2008). El maniqueísmu. Estudiu introductoriu. Coleición: Estructures y Procesos. Relixón. 316 páxines, tapa dura. Madrid: Editorial Trotta. ISBN 978-84-8164-989-5.

Bryder, Peter (1985). The Chinese transformation of Manichaeism: a study of Chinese Manichaean terminology. Lund: Plus ultra. ISBN 91-86668-08-0.
García, Ricardo M. (2003). El conceutu de llibre albedríu en San Agustín. 161 páxines. Bahía Blanca (Arxentina): EdiUNS. Capítulu 3: Maniqueísmu. ISBN 978-9281-87-X.
Puech, Henri-Charles (2006). Sobre'l maniqueísmu y otros ensayos. Traductor: Marís Cucurella Miquel. Madrid: Editorial Siruela. ISBN 978-84-7844-977-4.
Runciman, Steven (1982 [1947, primer edición]). The Medieval Manichee: a study of the Christian dualist heresy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-28926-2.

Recreación lliteraria *

Maalouf, Amin (2003). Los xardinos de lluz. El llibru de bolsu. Biblioteca d'autor, 760. Madrid: Alianza Editorial. ISBN 84-206-5690-9.

Enllaces esternos

San Agustín. La epístola fundamental contra Mani.
Restos arqueolóxicos cristianos (nestorianos) y maniqueos en Zayton (Quanzhou, Sur de China) Archiváu 2008-07-19 en Wayback Machine n'inglés.
Relixones d'Irán: Maniqueísmu por I.J.S.Taraporewala, n'inglés.

[1] Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: maniqueísmu

[2] Cf. Antonio Piñero, «Pensamientu, oríxenes y fontes del maniqueísmu», Revista de Llibros, 160, abril de 2010, páx. 29.

[3] Cf. J. G. Davies n'Eliade, Mircea (ed.), The Encyclopedia of Religion, Nueva York, Macmillan, 1995, vol. 9, páx. 161, qu'afirma "The doctrine professed by Mani and the path to salvation that he revealed constitute a form of gnosis" (La doctrina profesada por Mani y el camín a la salvación que reveló constitúin una forma de gnosis) y más palantre, páx. 162, "Manichaean doctrine places great importance on the concept of dualism, which is deeply rooted in Iranian religious thought" (La doctrina maniquea concede gran importancia al conceutu de dualismu, que se topa firmemente enraigonáu nel pensamientu relixosu iraniu). Cf. tamién S.G.F. Brandon, Diccionariu de relixones comparaes, Madrid, Cristiandá, 1975, vol. II, páx. 980, qu'afirma "El sistema de Mani... tien un tonu sincretista polo xeneral, anque básicamente procede del dualismu zoroastrista del conflictu cósmicu ente la lluz y les tiniebles. Esti dualismu reflexar nuna doctrina de corte gnósticu avera del home".

[a-4] El maniqueísmu: Estudiu introductoriu, por Fernando Rubio Bermejo, Madrid, Editorial Trotta, 2008, 1ª edición, Esbozu d'una hestoria del maniqueísmu, páxina 218, ISBN 978-84-8164-989-5.

[b-5] Franzmann, M., Gardner, I. y Lieu, S., "A Living Mani Cult in the Twenty-first Century", en Rivista di Storia e Letteratura Relixosa 41, páxines VII-XI, 2005, citáu por Bermejo, op.cit., páxina 263.

[6] Skjærvø, Prods Oktor, An Introduction to Manicheism, 2006.

[7] Ort, L. J. R., Mani: a religio-historical description of his personality, 1967, p. 254.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]