Filochenia

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A filochenia fa referencia a la relación de parentesco entre dos sers vivos, especies u taxons en cheneral. O termino s'ha preso tamién en lingüistica historica, secundariament, pa nombrar as relacions en a clasificación d'as luengas humanas en función d'a suya orichen común. En lingüistica, o termino filochenia ye amprau d'a biolochía.

A filochenetica ye a disciplina d'a biolochía sistematica que s'ocupa de determinar a filochenia, y consiste en o estudio d'as relacions evolutivas entre os diferents grupos d'organismos a partir d'a distribución de caracters ancestrals y derivaus en cada taxón, emplegando pa ixe fin matrices d'información de moleculas d'ADN y d'a morfolochía.^[1] Con a información se debuixa os árbols filocheneticos, que son a base d'a clasificación filochenetica d'os sers vivos. A filochenetica fa parte d'as escuelas de biolochía sistematica, en chunto con a taxonomía clasica u linneana, a cladistica y a fenetica.

A necesidat d'ordenar os sers vivos en función d'o suyo parentesco evolutivo comenzó a formar-se con a publicación de The Origin of Species de Charles Darwin en 1859. A incorporación d'as tiorías evolutivas en os procesos de clasificación d'os sers vivos ye un procés que quecara no ha rematau.^[2]

Dende a envista d'as relacions filochenicas d'os sers vivos, os grupos u taxons se pueden denominar monofileticos, parafileticos u polifileticos.

Un taxón monofiletico ye o taxon que incluye un antipasau y toz os suyos descendients. Un grupo parafiletico ye ixe d'a on que se'n ha sacau uno u mas d'un descendient. Por contraposición a os dos debanditos, un grupo polifiletico ye ixe a on que s'ha clasificau os descendients de mas d'un antipasau.

En o diagrama en a dreita, as aus y os reptils constituyen un grupo monofiletico, pus comparten antipasaus comuns. En paralelo, os diferents grupos de reptils, entre éls, tienen os mesmos antipasaus en común, pero no pueden estar un grupo monofiletico sin as aus (que tamién es comparten) por a cual cosa, con as aus excluidas, forman o que se diz un grupo parafiletico.

En un tercer livel, si en un estudio hipotetico se mirase d'agrupar os mamiferos y as aus en función de que tienen a sangre calient, toparía con a falta d'antipasaus comuns con sangre calient entre ixes dos grupos, habendo de saltar-se toz es eslabons intermedios en que os diferents grupos de reptils s'han escindiu d'o linache d'as aus. Iste tipo d'agrupación formaría un grupo polifiletico. A condición d'animal endotermo ha amaneixiu lo menos dos vegadas en a evolución, de forma independient; una vegada en l'antipasau d'os mamiferos y l'atra en l'antipasau d'as aus (y posiblement tamién bels dinosauros).

A paulatina incorporación de criterios filocheneticos en a clasificación d'os sers vivos ha feito que bels taxons largament reconoixius s'haigan habiu de refer. En base a os estudios de filochenia, de beluns se'n ha desaconsellau l'uso. Son eixemplos d'isto: Prokaryota, Protista, Pisces, Reptilia, Bryophyta, Pteridophyta, Dicotyledonae, etc. A tradición d'uso d'istes taxons, de conchunta con a opinión de numerosos cientificos, favorables a mantener os termins (pus a polemica no ye encara zarrada y no toz os taxonomos son favorables a las tesis d'a cladistica), fa que en determinadas publicacions i apareixca encara istes taxons. A vegadas, o que se fa ye meter o taxon en cuestión entre cometas pa indicar que no se tracta d'un verdadero clado.

• Cladistica.
• Taxonomía.
• Apomorfia
  • Sinapomorfia.