Bièrguttèrè

Bièrguttèrè ghörèd zuè d Bhälter, wo Bièr demit abgfüllt wörd, um d Flüssigkeit mit definyrtem Volumè z portionierè, d Absatzlogischtik z voeifachè un s Bièr vor üßèrè Yflüss z schützè.

Bièr wörd öfters dirèkt uss dè Guttèrè gsoffè odder zum Suufè in è Bièrglas glèèrt. Mit unterschydlichè Voschlüss wörd d Fungtion von èm Übberdruggventyl nõchbildèt, well sich d Flüssigkeit durch dè CO₂-Ghaalt unter lychtèm Drugg isch. Mèngi Variantè vom Guttèrèvoschluss cha mò widder zuèmachè. D Guttèrè sin halbtransparent, demit mò für d Suberkeitskontrollè durrè lüüchtè cha. Mit Etikettè wörd aagää, wa i dè Guttèrè dinnè isch. Für d Bügelvoschlüss wörrèd spezièlli Halsetikettè bruucht, um glychzitig z kennzeichnè, wenn d Guttèrè uss Vosää uffgangè isch. Oft sin d Bièrguttèrè uff dè Ußèsitè mit Stoßrippè vosää, mèngi wörrèd au gleitbeschichtet, dõmit s bim gegèsitigè Anènanddätschè kein Glasbruch git. Dè Boddè vo dè Guttèrè isch nõch innè gwölbt un wyst mittig è Volumèaagaab uff. Dè Boddè cha zuèsätzlich Standnoppè odder -schteeg haa odder im Ringel ummè Noppè für dè Produktionscode haa.

• Am Aafang vom 20. Johrhundert hèt sich s Gebinde wèg dè gändertè Konsumgwoonheitè vom Bièrfass nõch un nõch uff d Bièrguttèrè gänderèt.
• Mit dè Yfüürung vom Dosèpfand am Aafang vo dè 2000er Johr z Dütschland hèt d Bièrguttèrè als Meewägguttèrè d Bièrbüchsè widder zrugg drängt. Grund für dè Dosèpfand isch gsi, dè Aadeil vom Aluminium bim Güsel dütlich z reduzyrè. D „Sixpacks“ (also sechs 0,33-l-Gütterle mit Bappèdeggl vopackt) sin z Dütschland meischtens mit Meewäggutterle gfüllt und nǜmmi als Eiwäggebinde im Handel.

Bièrguttèrè wörrèd zum Großdeil uss Glas gmacht, sit Aafang vom 3. Millenium isch abber dè Aadeil vo dè Plaschtikgütterle gschtigè. Glasgütterle für s Bièr wörrèd meischtens mit Kronkorkè zuègmacht. È baar Brauereiè nämmèd Bügelgütterle, wo mò bim Suufè widder zuèmachè cha. Sèlli Form vom Gütterlevoschluss isch vor 1892 entschtandè un hèt s manuellè Zuèmachè bi dè Abfüllung voeifacht. Mit èm Uffcho vo dè Kronkorkè hèt mò d Gütterle maschinell zuèmachè chönnè. Schruubvoschlüss wörrèd für Bièr-Plaschtikgütterle bruucht, bi Glasgütterle chömmèd si fascht nit vor. Bièrgütterle sin meischtens mit Pfand im Aagebot. Näbbè dè Meerwägguttèrè sin Einwägguttèrè im Handel vodrèttè. Dõdeby git s für Bièr Einwäggütterle mit Kronkorkè, wo mò abschruubè cha, wa durch è bsunderi Gschtaltung vom Gütterlihals möglich wörd. Selli Kronkorkè chömmèd oft i dè Schwiz zum Ysatz, z Dütschland isch meischtens no dè traditionèlli Kronkorkè in Gebruuch. Bièrgütterle chömmèd einzeln odder harasswys i dè Einzelhandel. S git diè (früèner uusschlièßlich) bruuchtè Holzkäschtè mit 12 odder 20 Gütterle dinnè. I dè 1980er Johr sin chlyneri Gebinde mit drei Sechserharass („Sixpacks“) mit 0,5-Liter-Guttèrè odder vyr „Sixpacks“ mit 0,33-Liter-Guttèrè i dè Handel cho, mèngmòl au Achterharass. Allgemein vobreitet sin für 0,5-Liter-Guttèrè Haräss mit je 9, 10, 11, 20 Guttèrè un für 0,33-Liter-Guttèrè mit je 20, 24, 25 odder 30 Bièrgütterle. È handelsüblichi 0,5-Liter-Guttèrè hèt è Gwicht vo 850 bis 900 g inklusive Kronkorkè, Bièr un Etikettè. Lut ènèrè Studiè vo dè Unternämmensberötung Deloitte sin z Dütschland mee wiè 120 voschiddeni Guttèrèmodel im Umlauf.^[1]

Deilwys sin Guttèrè mit Embossing vosää, è Art Relief, dõdemit söll näb dè Guttèrè au s Bièr hochwärtiger wǜrkè, sèllèwäg wörd sèll au nit im ghobenè Bièrpriissegmènt gmacht. Ußerdèm git d Guttèrè è Identifizyrung mit dè Brauerei hèr. Hüüfig wörrèd Etikettè zentryrt zum Embossing uff dè Gütterle plazyrt, dafür müèn d Gütterle i dè Etikettyrmaschinnè vo èm Etikettyrè entschprèchend uusgrichtet wörrè.

Am Aafang hèn d Guttèrè èn zylindrischè Korpus un èn vojüngtè Hals, wo bim Voschluss obbè uffhört. Sèll Model vo Bièrguttèré isch dè traditionèllè Wiiguttèrè nõchgmacht gsi isch. Sit èm Aafang vo dè 1960er Johr isch sèll Model durch d Steinieguttèrè ergänzt worrè, sèbb Model hèt è besseri Bruchsicherheit, wenn d Guttèrè abbè kait.^[2] Z Dütschland isch bis Èndi vo dè 1980er Johr übber èn Zitruum vo 30 bis 40 Johr witgehènd d Euro-Guttèrè Standard für d Halbliter-Guttèrè im Ysatz gsi. Dènõch isch uss Designgründ witgehend uff d „NRW-Guttèrè in Vichyform“ nõch DIN 6075 Packmittel - Guttèrè umgschtellt worrè.^[3]

I dè 2000er Johr sin zuèdèm uffgrund vo dè Markèpositionyrung oft Langhalsguttèrè ygfüürt worrè. Mit èm neuè Guttèrèmodel isch è Erneuerung vo dè formatabhängigè Guttèrèfüürungsdeile a d Abfüllmaschinnè vobundè gsi, è baar Brauereiè hèn uss Koschtègründ diè aalt NRW-Guttèrè im Sortimènt glõ, chlyneri Brauereiè, wo zmeischt no im Bayrischè dèheim sin, hèn d Euro-Guttèrè bhaaltè. Für voschiddeni übberregional agyrendi Brauereiè wiè d Auguschtiner, Schlenkerla odder s Tegernseer Brauhuus isch s diè traditionèlli Euro-Guttèrè zum Charakterischtikum mit wichtigem Identifikationswärt worrè. Mitunter füllèd mèngi Großbrauereiè wiè d Erdinger uss Noschtalgygründ eini vo irè Bièrsortè in Euro-Guttèrè ab odder hèn, wiè d Hasè-Bräu Augschburg uss dè Radebärger Gruppè odder d Ayinger, irè übberwiegendes odder gsamtes Sortimènt widder uff sèlli Guttèrè umgschtellt. Uss dè glychè Gründ füürèd è Reiè vo mittelschtändischè Brauereiè si widder y. NRW-Guttèrè chömmèd mittlerwyl uss Traditionsgründ un in Abgränzung zuè dè Longneck-Guttèrè widder uff dè Märkt. Dõdurrè bschtòt d Märktvylfalt i dè Guttèrèmodel, d Uusrüschtung vo dè Abfüllaalaagè bschtimmt uss finanzièllè Erwägungè (Koschtè für d Abfüllaalaag, neui Guttèrè un d Haräss) diè ygsetztè Model.

• Voschideni Guttèrèmodel
• 
  Euro-Guttèrè
• 
  Steinieguttèrè
• 
  NRW-Guttèrè
• 
  Longneckguttèrè bzw. Langhalsguttèrè
• 
  Vichyguttèrè

Bièr wörd meischtens in ygfärbtè Guttèrè ghandlèt, well s Lichtgschmäckle z vohindèrè, wo durch s Umwandlè vo dè Hopfèbitterschtoff in 3-Methyl-2-buten-1-thiol entschtòt. Sèll Umwandlè wörd vo dè UV-Straalung voschtärkt. Bruuni Guttèrè hèn è messbar größeri UV-Filterwǜrkung wiè grüèni Guttèrè, well s bruunè Glas bsunders kurzwelligs Licht absorbyrt. Kurzwelligs Licht bschtòt uss blauè un violettèm Aadeil vom Lichtschpektrum, s Glas reflektyrt ergo d Komplementärfarbè Orange un Gääl, wa zämmègmischlèt mit minimè Aadeil vo dè räschtliché Primärfarbè Bruu git. Bis i d 1970er Johr sin beidi Gütterlifarbè glychermaßè vobreitet gsi; d Meinung vo dè Bièrkonsumentè hèt d Aasicht gförderèt, dass Bièr, wo i dè Sunnè glagerèt wörd, s Gschmäckle änderè duèt, wa durch bruu, grüè un durchsichtigem Glas beyflusst wörd.^[4][5] Wenn s Bièr lichtgschützt glagerèt wörd, chunnt kei UV-Licht draa hèrrè un d Glasfarb isch unbedütend. Ungfärbti Bièrguttèrè wörrèd nu seltè bruucht (byschpillswys bi dè 330-ml-Gütterle vo dè Marke Reissdorf Kölsch) odder èm mexikanischè Corona-Bièr). Durch Änderungè vom Broduktionsbrozèss i dè Glasinduschtry chömmèd fascht nu bruuni Bièrguttèrè i dè Handel. È baar Markè wiè Pilsner Urquäll, Beck’s, Jever, Wicküler, Brinkhoff’s, Einbecker, DAB, Heineken, Carlsbärg odder Ottakringer bruuchèd diè grüènè Guttèrèfarbè als zuèsätzlichs Identidätsmèrkmòl.^[5]

Für Bièrmischgetränk wörrèd näbbè grüèni un bruunè auch glasklari un blaui Guttèrè abgfüllt. Dõdurrè wörd d Guttèrèfarb als exklusivè Eigèschaft vo dè Bièrmarkè vokauft un für Werbezwèck bruucht.

Diè normali Größi vo dè Guttèrè hét sich im Lauf vo dè Zit meefach gänderèt un isch in voschiddènè Länder mittlerwyl im Gebruuch aabasst.

• Aafangs sin z Dütschland Literguttèrè üblich gsi, wo Bügelvoschlüss ghaa hèn. D Bügelvoschlussguttèrè sin mee un mee mit èm Kronèvoschluss, d Literguttèrè mit dè Halbliterguttèrè ersetzt worrè. Sit dè 1950er Johr sin ußerdém Gütterle mit 0,33 Liter Standard.
• I dè Schwiz sin bis i d 1990er Johr Guttèrè mit 0,58 Liter un Depot normal gsi. Sit dèm hèn dié europawit gnormtè Pfandguttèrè mit 0,33 un 0,5 Liter au i dè Schwiz Yzug ghaaltè. Regional git s abber immer no Literguttèrè.
• Z Öschterrych sin hauptsächlich Pfandgütterle mit 0,5 Liter – meischtens d „NRW-Guttèrè“ – im Gebruuch. È baar Sortè git s mit Einwäggütterle mit Vyrtel- un Drittel-Liter-Volumè im Aagebot.
• Z Belgiè sin Guttèrègrößè mit 0,25 Liter un 0,33 Liter normal. Gütterle vo 0,375 Liter wörred identidätsschtiftend für Lambics bruucht. S git Guttèrè bis zuè nèrè Größi vo drei Liter (Chimay).
• Z Dänemark isch für einheimischi Sortè è Größi vo 0,33 Liter d Norm. Si wörred meischtens in Haräss mit 30 Gütterle (0,33 l × 30 = 9,9 l) vokauft. S git Abwychungè, vorzugswys Haräss mit 24 Gütterle à 0,33 Liter un au andri Guttèrègrößè.
• Z Frankrych sin Guttèrè mit èrè Größi vo 0,25 Liter un 1 Liter normal.
• Z Brasiliè sin näbbè dè 0,5- un 1-Liter-Guttèrè Größè vo 0,6 Liter im Gebruuch.
• Z Italiè sin 0,33- un 0,66-Liter-Guttèrè Standard.
• Z Spaniè un Portugal sin 0,25-, 0,33 un Liter-Guttèrè un vorzugswys Dosèbièr mit 0,33 odder 0,5 Liter üblich.
• Z Schwedè git s keini standardisyrti Guttèrègrößè, zmòl einheimischi Sortè kei èchti Vorrangschtellung vor dè internationalè Markè hèn. Sèll isch offèbar è Folgi vom staatlichè Alkoholmonopol (Systembolaget). Z Schwedè wörred alli Sortè mit èm Alkoholghalt vo übber 3,5 % in staatlichè Vokaufsschtellè vokauft. Frei vokäuflichs Bièr git s fascht uusschlièßlich in Pfanddosè.
• Z Argentiniè isch d Standardgrößi im Supermarkt odder am Kiosk ein Liter. D Standardgrößi i dè Beiz isch 0,66 odder 0,75 Liter, mèngmòl 0,33 Liter.
• In vill oschteuropäischè Staatè sin Guttèrè uss Blaschtik im Handel, wo bis zuè 2,5 Liter Bier dinnè sin. Sèlli Größi diènt ehnder im Transport als èm Suufè uss dè Guttèrè.^[6]
• Z Südasiè isch d Standardgrößi 0,7 Liter.
• Z Auschtraliè dominyrèd d Größè vo 0,375 Liter un 0,8 Liter nõch èm änglischè Maßsischteem.

Erfaarungsgmäß variyrt d Stabilidät von èrè neuè Guttèrè un iri Haltbarkeit im Lauf vom Produktzǜklus.^[7]

Meerwägbièrguttèrè bringèd s uff Umlaufzaalè vo durchschnittlich 40, bi kurzè Transportwäg vo mengè Brauereiè sin bis zuè 70 Umläuf möglich. Niddrigi Umlaufzaalè (20-38 im Schnitt nõch Deloitte-Studiè^[8]) wörrèd mit individualisyrtè Guttèrè durch Embossing vom Brauereilogo uff dè Guttèrè, höcheri mit Standardguttèrè erreicht. Nõch sèllèrè Studiè ligèd NRW-Guttèrè im Schnitt bi 42 Umläuf. Diè durchschnittlichi Umlaufzaal wörd durch d Rüggfüürung vo voschiddènè Gütterlemodel im Lèèrguèt reduzyrt, well nit jeddi Brauerei alli Gütterlemodel vowendè duèt. Asè sortyrèd mengi Brauereiè diè sortimèntsfrèmdè Gütterlemodel uus. Mit dè Zuènaam vo dè Vylfalt vo dè aktuèll bruuchtè Bièrguttèrèformat wörrèd Bièrguttèrè mee un mee vo dè Getränke-Fachgroßhändler un dè Brauereiè sèlber uffwändig vo dè Widder-Abfüllung vorsortyrt. Asè wörd dè Uusnutzungsgrad vo dè Füllaalagè un d Umlaufhüüfigkeit vo dè Guttèrè höcher gschruubt, wenn diè uussortyrtè, nit bassendè Guttèrè a sèbbi Brauereiè wittergleitet wörrèd, wo sèlli Guttèrèmodel ysetzèd.

S aagliferte Lèèrguèt wörd i dè Brauerei maschinèll vor dè Befüllung inschpizyrt (Empty Bottle Inspector, EBI). Kriteriè für s Uussortyrè sin (a) Bschädigungè vo dè Mündung, (b) Drèck, wo nit wèg gòt (byschpillswys spèrrigi Frèmdkörper) un (c) d Aazaal vo dè Gräbbel (Scuffing) durch Kratzer, Schliifschpurè un suschtigi Obberflächèfääler.

Guttèrè, wo s Sortyrè übberschtandè hèn, chönned nõch è baar Umläuf durch Abnutzung nimmi uusreichend druggbeschtändig syy. Asè voschpringd s Glas vo dè Guttèrè auch bim Suubermachè (85 °C mit Laugè) odder bim Abfüllè (bi übber 4,0 bar).

D Innèdruggbschtändigkeit von èrè gfülltè, mit Kronkorkè zuègmachtè Bièrguttèrè bi öppè 18 °C (Ruumtemperadur) lyt um zee bis maximal 40 bar. Si nimmt mit jeddem Kratzer i dè Guttèrè dütlich ab. Dè Kronkorkèvoschluss isch d Sollschwachschtell. Er söll bi mee wiè sechs bar Innèdrugg undicht wörrè un dè (Übber-)Drugg ablõ - abblõsè i dè Brauerschprõch. Sèll isch è Sicherheitsmaßnaam, dõmit s Blatzè vo dè Guttèrè bim Transportyrè odder bim Lagèrè z vohindèrè.

Guttèrè wörrèd so hèrgschtellt, dass bim Blatzè vo dè Guttèrè durch innerè Drugg odder Schlääg vorzugswys dè Bodè vo dè Guttèrè abgschprèngt wörd. Sèlli Sollbruchschtell diènt dè Sicherheit, well asè nu wènnigi, größeri Glasschtüggle uss èm Bodè gschprèngt wörrèd. Bim unkontrollyrtè Blatzè vo dè Guttèrè würd diè gsamti Guttèrè in èm Huufè vo winzigè Splitter endè. D Guttèrè, wo uffrächt uff èm Bodè stòt, vohinderèt zuèdèmm durch irè Eigègwicht d Glasschplitter vom Bodè. Dè Flüssigkeit i dè Guttèrè lauft nõch èm Abschprèngè vom Guttèrèbodè nu nõch unnè usè. Asè spritzèd bim Blatzè vo dè Guttèrè keini chlynè Splitter odder Flüssigkeit i dè Umgebung ummè.

Alli Sicherheitsmaßnaamè nützèd nüt mee, wenn è gfüllti un zuègmachti Guttèrè vo dè Sitè hèr aadätscht wörd, byschpillswys wenn d Guttèrè sitlich uff è harti Obberflächi keit. Durch diè extreemi punktuèlli Belaschtung a dè dünnè Sitèwand wörd d Guttèrè a dèrrè Stell, wo s dätscht hèt, straalèförmig voblatzè.

S Model un d Wanddicki vo dè Bièrguttèrè sowiè d Form vom Guttèrébodè (konkavi Wölbung nõch innè) hèn Yfluss uff d Stabilidät vo dè Guttèrè, wa vor allem bim Entwurf vo neuè Guttèrèmodel beruggsichtigt wörrè muè.

D Stabilidät von èrè gfülltè, zuègmachtè Bièrguttèrè hängt vom Alkoholghalt, èm CO₂-Ghalt, èm Scuffing-Grad vo dè Guttèrè, dè Füllhöchi, dè Küèlungsgschwindigkeit un dè Geometry vo dè Guttèrè ab. D Iisbildung un dõdemit d Volumèzuènaam vom Wasser wörd durch dè glychzitig zuènämmende Drugg i dè Guttèrè vozögerèt un stygt bi dè witterè Abküèlung aa. Uss Sicherheitsgründ sött è normali, gschlosseni Bièrguttèrè nit unter 2,2 °C küèlt wörrè. Sèlbscht wenn s Bièr nit gfrǜèrt, cha s zuè nèrè duèrhaftè Kältetrüèbung durch Proteinè cho, wo im Bièr glöst sin. Sèlli Trüèbung isch nit schädlich, s Bièr sièt abber nit guèt uus.

Bi Bièr mit 5,4 g/l CO₂ stygt dè Innèdrugg uff 2,2 bar bi Normalbedingungè (20 °C). Dè Innèdrugg von èrè gfülltè Bièrguttèrè wörd mit stygender Temperadur wèg dè gringèrè Löslichkeit vom CO₂ in èrè wässrigè Lösung. Ebbèso wörd dè Innèdrugg bim Schüttlè höcher, zuèdèmm hèn Bièr mit höcherem CO₂-Ghaalt vo sich uus èn höchèrè Innèdrugg. Bi 50 °C git s bi nèrè gfülltè Bièrguttèrè, wo nò zuè isch, èn Innèdrugg vo öppè 5 bis 6,5 bar, wa d Gfòòr vom CO₂-Voluscht durch s Abblõsè vom Kronkorkè wòrschinlicher wörrè lòt (Abblõsvohaaltè: Kronkorkè Typ A bi acht bis elf bar; Kronkorkè Tǜp B schu bi übber füüf bar). D Gfòòr vom Blatzè bschtot nit uumittelbar, cha abber nit uusgschlossè wörrè (Scuffing). Jeddi Bewegung von èrè heißè Guttèrè sorgt für è rasantes Aaschtygè vom Innèdrugg, wo dè abblõsende Kronkorké unter Umschtänd nit abfangè cha, wa zum Blatzè vo dè Guttèrè füürt.

2010 sin drei Fallschtudiè durrègfüürt worrè, wo d Ökobilanz vo voschiddènè Getränkevopackungè voglychè worrè isch.^[9]

1. Bi regionalè Bièrsortè sin Meewägguttèrè witterhy s ökologisch günschtigschte Sischteem, unabhängig vo dè unterschydlichè methodischè Vorgehenswysè.
2. Bi übberregional vodribbènè Bièrsortè ändert sich s Ergèbnis je nõch dè aagwendtè Methodè, mit wellèrè s im Recycling gwunnène Aluminium vo dè Bièrbüchsè aagrèchnet wörd. Bi nèrè Aarèchnung vo 50 %, wo s Umwältbundesamt eschtimyrt, schniidet s Meerwäggütterle besser ab. Bi nèrè Aarèchnung vo 100%, wo für d Studiè vo dè Getränkeinduschtry gfordert worrè isch, git s keini klari Drènnlinniè.
3. Dè Gebruuch vo individuèllè Meewäggütterle bi gflopptè Trènd- un Premiumbièrsortè ändert sèll Resuldat, well gringeri Umlaufzaalè vo dè Meewäggütterle sich d Resultat änderèt. Mit Dransportentfèrnungè vo übber 400 km un èm gringèrè Umlauf chönnèd Bièrbüchsè ökologischi Wǜrkungsbrofyl hèrrè bringè, wo dè Meewäggütterle glych chömmèd.^[10]

 Commons: Bièrguttèrè – Sammlig vo Multimediadateie

• Flaschenkatalog mit Maß-Daten. Systempack-Manufaktur, abgruefen am 15. April 2014. 
• Bieretiketten. etikettenwissen.de, abgruefen am 15. April 2014 (Zämmèschtellung vo dè Pflichtaagabè uff Bièrguttèrè, Wiki). 
• Bierflaschen: 10 Fakten, die Du kennen solltest. bierologie.de, abgruefen am 10. April 2018 (10 Tatsachè übber Bièrguttèrè). 

1. ↑ Welt: Dütschi Brauereiè steggèd i dè Meewägfallè
2. ↑ Heinrich Voß: Trendig und kompakt: Biere in der Steinie-Flasche. In: Getränkefachgroßhandel. Februar 2012, S. 8–14 (PDF, 467 kB [abgerufen am 15. April 2014]). 
3. ↑ Dè Begriff „NRW Flasche“ (NRW-Guttèrè) isch für sèll Guttèrèmodel brägt worrè, well d Guttèrè zèrscht vo Bièrbrauereiè z Nordrhy Weschtfalè bruucht un abgfüllt worrè sin.
4. ↑ Axel Bach, Salim Butt, Thomas Hallet, Stefan Hoeren, Ranga Yogeshwar: Die Wissenschaft vom Bier. (PDF; 1,9 MB) In: Quarks & Co. WDR, 1996, S. 17–18, abgruefen am 15. April 2014. 
5. ↑ ^{5,0 5,1} Jana Zeh: Ist Bier in braunen Flaschen besser? In: n-tv.de. 15. April 2014, abgruefen am 15. April 2014. 
6. ↑ Baltika Breweries. Archiviert vom Original am 30. Dezember 2013; abgruefen am 15. April 2014 (änglisch, Produktbeispiele). 
7. ↑ Die Datè im Artikel sin vo dè Qualidätssicherungsabteilungè vo zwei großè dütschè Brauereiè uff Aafrõg mitdeilt worrè (Stand: Januar 2008).
8. ↑ Michael Gassmann: Der Wahnsinn, wenn Sie in München Flens trinken. In: Die Welt. 9. April 2014, abgruefen am 12. Mai 2015. 
9. ↑ Andreas Detzel: Regionales Bier aus Mehrwegflaschen ökologisch empfehlenswert! IFEU-Studie zu Alu-Dosen. Hrsg.: IFEU Heidelberg. (PDF 69 kB [abgerufen am 15. April 2014]). 
10. ↑ Martina Krüger, Stefanie Theis, Andreas Detzel, Sybille Kunze: Ökobilanzielle Untersuchung verschiedener Verpackungssysteme für Bier. (PDF; 112 kB) Ergebnisübersicht mit Schwerpunkt auf dem Vergleich zwischen Glas-Mehrweg und Metalldosen. IFEU-Inschtitut, 17. Mai 2010, abgruefen am 15. April 2014. 

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Bierflasche“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.