Jeremia

Jeremia is die 24ste boek in die Bybel. Dit is in die Ou Testament, en was dus voor Christus geskryf. Jeremia (ca. 645- ca. 587 v.C.) was ʼn Bybelse profeet wie se optrede in Juda gekenmerk is deur sy skerp kritiek op die politieke en godsdienstige verhoudinge in sy land. Hy het sy hele lewe lank geveg teen die geestelike bekrompenheid, wat die oorsaak was van die uiteindelike val van Jerusalem. Die Bybelboek wat sy naam dra, is ingewikkeld en gevarieerd saamgestel en bevat baie biografiese gegewens oor die profeet self.

Jeremia (Jeremias, seun van Hilkía, gebore ca. 645 v.C.) het uit die priesterlike geslag van die dorpie Anatot, net noord van Jerusalem, gestam. In 627 v.C. het hy 'n visioen gekry waarin sy roeping aan hom bekend gemaak is (Jer. 1). Dié roeping het sy persoonlike lewe ingrypend verander, omdat hy gedwonge gevoel het om elke politieke en geestelike ontwikkeling voortaan noukeurig te volg. Teen alle gevestigde opvattinge en soms selfs teen sy eie gevoelens in, het hy die Woord van God verkondig soos dit aan hom geopenbaar is.

Hierdie roeping om elke politieke en godsdienstige strewe van sy tyd aan sy eie waardes te meet, het aan Jeremia 'n reeks ontmoedigende ervarings besorg waaronder hy gely en waarteen hy dikwels in-opstand gekom het, sonder om egter die juk af te werp of in wanhoop te verval.

Die grootskaalse godsdienstige hervorming onder koning Josia (640- 609v.C.) is waarskynlik deur Jeremia gesteun. Die verval en verstarring onder Josia se opvolger Jojakim (regeer 608-598 v.C.) het egter 'n heftige reaksie by Jeremia ontketen. Hy het selfs so ver gegaan dat hy in ʼn argument op die tempelplein die voortbestaan van die staat en die tempel in twyfel getrek het (Jer. 7 en 26). Na hierdie voorval, wat hom byna sy lewe gekos het, is hy deur die meeste van sy landgenote, insluitende sy familie, as 'n dislojale burger beskou omdat hy sowel die gesonde volksgevoel as die staat aangeval het.

Die toestand het vererger namate die politiek van Jojakim en sy opvolger Jojachin (regeer 598- 597 v.C.) meer uitdagend teenoor die vyandige Babilon geraak het. Jeremia is na sy omstrede uitlatings toegang tot die tempelkompleks geweier, maar sy leerling Barug moes 'n versameling van sy leerstellinge op skrif stel wat hy oral moes voordra. Die optrede van die koninklike hof teen hierdie praktyk het maar beperkte welslae gehad (Jer. 36).

Toe Jerusalem in 597 v.C. deur Nebukadnesar II (604- 562 v.C.) verower en Jojachin en die adellikes gedeporteer is, is Jeremia se profesieë bewaarheid: die stad en tempel het as gevolg van kortsigtige optrede en ongeloof ten gronde gegaan. Jeremia het voortgegaan om hom te verset toe die nuwe vasalkoning, Sedekia (597- 587 v.C.), en sy hofhouding die Babiloniese beheer wou ontkom omdat hulle vanweë hul politieke intriges geen tyd vir ʼn diepgaande geestelike hervorming oorgehad het nie. Die religieuse insinking was vir Jeremia die oorsaak van ale ellende.

Dit is daarom begryplik dat hy weens sy idees en uitsprake as 'n landsverraaier uitgemaak en tydens die nuwe beleg van Jerusalem opgesluit is (Jer. 37- 38). Toe Jerusalem in 587 v.C. na 'n hewige beleg ingeneem en die inwoners na Babilon gedeporteer is, het die Babiloniërs aan Jeremia 'n vrye keuse gelaat. Jeremia wou in sy land bly, maar opstandige landgenote het hom op hul vlugtog na Egipte saamgeneem, waarvandaan hy nie teruggekeer het nie (Jer. 40-43). Hy het ca. 587v.C. gesterf.

Daar bestaan sowel ʼn korter as 'n langer weergawe van die boek Jeremia. Die korter weergawe is die teks van die Griekse Bybelvertaling, die Septuagint, wat ook die hoofstukke in 'n ander volgorde oorgelewer het as die (langer) Hebreeuse grondteks. Die boek Jeremia met sy 52 hoofstukke bevat verskillende eenhede van uiteenlopende aard. Eerstens is daar die egte profesieë wat deur Jeremia gespreek is en wat aanvaar kan word as die tekste wat hy aan Barug gedikteer het. Hierdie sogenaamde rol van Barug (Jer. 1- 24) bestaan uit ernstige gedeeltes waarin Jeremia met sy God worstel en teen sy roeping in opstand kom, die sogenaamde Confessiones Jeremiae (11: 18- 23; 12: 1- 6; 15: 10- 12;17: 12- 18; 18: 18-23; 20: 7- 18).

In ander gedeeltes van die boek word oor die profeet in die derde persoon (die sogenaamde hy-berigte) en oor sy wedervaringe gepraat. Hierdie biografiese gedeeltes kom veral in Jer. 19-20 en 26- 45 voor. 'n Selfstandige gedeelte van die boek Jeremia is die sogenaamde Boek van Troos (Jer. 30-31:28) en die spreuke gerig tot die verskillende volke, 'n genre wat deur die meeste profete beoefen is.

In die Joodse tradisie, waarin sowel die verwoesting van Jerusalem in 587 v.C. as die van 70 n.C. diep spore gelaat het, is Jeremia die een wat die smart daarvan die diepste ervaar en die beste uitgedruk het. Die boek, die Klaagliedere, wat vyf lang klaagliedere oor die val van Jerusalem bevat, word dan ook sonder meer aan Jeremia gekoppel en deur die Christelike kerk aanvaar. In die Christelike tradisie word die sware leed wat Jeremia ter wille van sy volk moes verduur, as ʼn voorafskaduwing van die lyding van Jesus gesien. Jeremia word dikwels met 'n kruis afgebeeld.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409532 band

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Jeremia.