Fred Jeppe

Friedrich Heindrich Jeppe (noemnaam Fred of Frederick, Rostock, Duitsland, 25 Julie 1834 – Pretoria, 17 Julie, 1898) was ’n veelsydige Transvaalse amptenaar, kartograaf en kunstenaar. Hy het die onderskeiding dat hy die ZAR se eerste posseëls ontwerp het in die tyd toe hy van 1868 tot 1875 Transvaal se posmeester-generaal was.^[1] Die gehuggie Jeppes Reef, 25 km suidoos van Kaapmuiden en 42 km oos van Barberton is na hom genoem.

Jeppe was die seun van Carl Friedrich Wilhelm Jeppe en Magdalena Anna Carolina Westphal. Hy het in Januarie 1861 uit Europa vertrek in die geselskap van sy suster Francisca en haar man, kaptein Dietrich, en in April in Durban aangekom om hom eindelik op Potchefstroom aan te sluit by sy oudste broer, Hermann Jeppe. In 1870 het nog ’n broer, Julius Jeppe (1821–1893), gevolg. Op Rustenburg het Jeppe op 28 Desember 1863 buite gemeenskap van goedere met Susanna Wilhelmina Truter getrou, uit welke huwelik vier dogters en twee seuns gebore is; een seun het net 14 jaar oud geword en die ander, Carl (gebore 1870), het op 24 Januarie 1900 in die Slag van Spioenkop gesneuwel. So het sy manlike bloedlyn uitgesterf.

Op Potchefstroom was Jeppe blykbaar eers by die handel betrokke, want op 27 Februarie 1866 het hy en ander handelaars daar ’n petisie geteken. Op 26 Desember 1866 is in die Staatscourant aangekondig dat hy aangestel is as posmeester van Potchefstroom en in Desember 1867 het hy waarnemende posmeester-generaal van die ZAR in die plek van H. van der Linden geword. In 1868 publiseer het sy eerste artikel, "Die Transvaal'sche oder Süd-Afrikanische Republik beschrieben", in Petermanns Geographische Mitteilungen, met 'n kaart van Transvaal. Hoewel die kaart gegrond was op dié van Karl Mauch, was dit verreweg die beste kaart van Transvaal wat tot 1868 verskyn het. Daarna het van tyd tot tyd verbeterde kaarte verskyn; sy grootste verdienste lê dan ook in sy kompilerende geografies-geologiese (hoofsaaklik nieamptelike) kartografiese werk.

Jeppe het in sy leeftyd die vernaamste kartograaf van Transvaal geword. In 1868 het hy posmeester-generaal geword, maar ook posmeester van Potchefstroom gebly. Hy het verbeterings begin aanbring deur poskarre in te voer op die hoofpaaie van Pretoria na die Oranje-Vrystaat, Kaapkolonie en Natal, en feitlik onmiddellik het hy stappe gedoen om die gebruik van posseëls in die ZAR in te voer. Hy het self die ontwerp geteken en in 1869 die eerste Transvaalse seëls in Duitsland laat druk. Hierdie seëls (waardes 1d, 3d, 6d en 1/-) is deur die bemiddeling van sy broer Julius (wat nog in Rostock was) gedruk by Adolf Otto in Güstrow, naby Rostock, en in die Staatscourant van 19 April 1870 is bekendgemaak dat posseëls vanaf 1 Mei 1870 in die ZAR gebruik sou word.

Jeppe was ’n stigter van die Royal Philatelic Society, Londen. In 1870 het hy met die jaarlikse publikasie in Nederlands van 'n bladalmanak vir die ZAR begin.

Saam met M.C. Bergsma het hy intussen op 8 Mei 1866 'n tweetalige weekblad, die Transvaal Argus begin, waarvan Jeppe as redakteur opgetree het, met J.P. Borrius as drukker. Die blad was nie 'n finansiële sukses nie en het in Julie 1867 opgehou om as sodanig te bestaan; tog bevat dit 'n reeks artikels met waardevolle geografiese en ander inligting oor Transvaal.

Jeppe het in 1871 tesourier-generaal van die ZAR geword, terwyl hy steeds posmeester-generaal en posmeester van Potchefstroom gebly het. Weens die verskuiwing van die standplaas van die posmeester-generaal van Potchefstroom na die regeringsetel in Pretoria, is in Maart 1874 aangekondig dat Jeppe aangestel is as posmeester van Pretoria. Op grond van sy aardrykskundige publikasies het hy in 1874 ’n genoot van die Royal Geographical Society geword. In dieselfde jaar het hy as tesourier-generaal uitgetree. Sy verbintenis met die posdiens van die ZAR is beëindig met die aankondiging van sy uittrede as posmeester-generaal en posmeester van Pretoria (7 April 1875) en die aanstelling van J.G.C. van Leenhof in sy plek.

In 1877 het sy "Notes on some of the physical and geological features to accompany (Jeppe's) new map of the Transvaal and surrounding territories" (Quarterly Journal of the Geological Society of Londen, dl. 47, 1877) verskyn. In dieselfde jaar het in Pietermaritzburg sy eerste Transvaal book almanac and directory verskyn, met heelwat gedetailleerde inligting. Bygewerkte uitgawes het gevolg in 1879, 1881 en, in Kaapstad, in 1887 en 1889. Met sy seun Carl as medewerker, het hy Jeppe's map of the Transvaal or South African republic and surrounding territories (Londen, 1877) gepubliseer, asook Index to Jeppe's map of the Transvaal and surrounding territories, with references to 2 000 districts, towns, mountains etc. (Londen, 1880).

Op 16 April 1878 het hy tydens die Britse bewind in Transvaal vertaler en tolk van die hooggeregshof geword. In sy Transvaal book almanac and directory vir 1879 word hy aangedui as "Translator to the government"; teen 1881 is sy amp beskryf as "Government translator and compiler of statistics". Sy staatsbetrekking het tydelik geëindig met die Londense Konvensie van 1884. In 1886 is hy versoek om saam met hoofregter J.G. Kotzé al die wette van die ZAR te boek te stel. Hy het dié reusetaak onderneem en die werk as De locale wetten der Zuid Afrikaansche republiek 1849-1885, bijeengebragt . . . door F. Jeppe en naauwkeurig herzien door J. G. Kotzé . . . (Pretoria, 1887–'89) verskyn. Kotzéê het die register opgestel.

Intussen het Jeppe "The Kaap goldfields of the Transvaal" in Proceedings of the Royal Geographical Society (dl. 10, 1888) verskyn, en is sy stuk oor die Witwatersrandse goudveld in Petermann's Geographische Mitteilungen gepubliseer (dl. 34, 1888). In 1893 het sy Schets kaart aantoonende de Zoutpansberg goudvelden verskyn, wat in daardie jaar in die tweede deel van die Geographical Journal in Londen opgeneem is. In 1889 is Jeppe in sy Transvaal book almanac and directory beskryf as "Compiler and geographer". In die laaste jare van sy lewe was hy weer staatsamptenaar, naamlik hooftekenaar in die kantoor van die landmeter-generaal, 'n betrekking wat hy tot sy dood beklee het.

Prof. dr. F.J. Potgieter skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek: "As kartograaf is dit kenmerkend van hom dat hy altyd die bronne van inligting wat hy ook van andere ontvang het vir gebruik op sy kaarte erken het." Ten tyde van sy dood was hy juis besig met 'n kadastrale kaart van Transvaal, wat kort voor die Tweede Vryheidsoorlogin Switserland gedruk is en waarvan 'n eksemplaar, ondanks alle voorsorg, die Britse departement van Oorlog bereik en as grondslag gedien het vir die Britse oorlogskaart van Transvaal. Op 8 Julie 1898 het hy op kantoor siek geword, kort daarna weens ’n lewerkwaal gesterf en is onder blyke van groot belangstelling in die Ou Kerkhof, Pretoria, begrawe. Onder die draers was van die invloedrykste burgers.

Volgens die lewensberig was Jeppe ’n beskeie, ingetoë mens wat nooit aan die politiek deelgeneem het nie. By die stigting van 'n Luthers-evangeliese gemeente in Pretoria is sy naam in Januarie 1890 genoem as een van die kerkraadslede. Jeppe was ook, soos ander lede van die Jeppe-familie in Transvaal, 'n Vrymesselaar.

• (af) Potgieter, prof. dr. F.J. in De Kock, prof. W.J. (tot 1970) en Krüger, prof. D.W. (sedert 1971, hoofred.) . 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel II. Kaapstad en Johannesburg: Tafelberg-Uitgewers.
• (en) Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa, volume 6. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).