Vaccinoasje

Een vaccinoasje of inentienge, dient er vôorn vo 't immuunsystèm van een persôon te "trainn" teegn bepoalde ziektn. Doadeure is dien persôon beter bestand teegn de ziekte dan etwien die nie gevaccinèrd is. Binst de zwangerschap krygt de foetus veel antistoffen van zyn moeder mee, die de baby teot omtrent twêmoandn achter de geboorte beschermn. Deur vaccins teegn veel vôorkommende ziektn te geevn, ountwikkelt 't kiend antistoffn zounder dan ze de ziekte g'het hèn. Vaccinoasjes hèn een grôte rolle gespèld in de verminderienge van de kiendersterfte.

• In actieve vaccinoasje wordt er een vaccin gegeevn woadeure da 't lichaam zelve zyn antistoffn makt.
• In passieve vaccinoasje wordn d' ofwêerstoffn ingespootn, zodoanig dan z' onmiddelik een uutwerkienge hèn. Da gebeurt ollêne moa ot de persôon ol besmet is met de ziekte, van die methode werk moa vor een kortn tyd, angezien dan d' ofwêerstoffn rap verdwynn.

• Vaccinoasjes kunn'n gegeevn wordn an etwien die van zyn beroep mêer risico hèt van een ziekte up te doen. Azo wordn mensn die in de gezoundheidszorg werkn, of vo de pompiers of de poliesje, teegn hepatitis B gevaccinèrd.
• Vaccinoasjes wordn ook gegeevn an mensn die mêer kansn hèn van zwoar ziek te wordn on z' een ziekte updoen. Azo wordt een pikeure teegn de griep joarliks gegeevn an d' oude van daagn, en an mensn mè sukerziekte of loungprobleemn.
• In België bestoat er een vaccinoasjeprogram woaby dan olle kienderen volgens een bepoald schema inentiengn krygn. De bedoelienge doavn is da nie ollêne de kienders moar ook de reste van de bevolkienge (deur groepsimmuniteit) teegn serieuze ziektn beschermd wordn.

Vo mensn die noa landn buutn de "cordon sanitaire" reizn wordt de vaccinoasje teegn verschillende sôortn ziektn angeroan of in sommige gevolln verplicht. De mê vôorkommende sôortn vaccinoasje zyn :

• Difterie-Tetanus-Polio (DTP)
• Hepatitis A
• Gilve Korses
• Tyfus

Den ountdekker van vaccinoasje ( van 't Latyn Vacca vo koeie) is den Iengelsn dokteur Edward Jenner die in 1796 upmerktige dan melkmeistjies die besmet woarn mè koeiepokkn (vaccinia)(an d' handn, deur 't melkn) gin pokkn kreegn. Deur t' experimenteern vound je dat etwien die met upzet was besmet mè koeiepokkn ook beschermd was teegn mensepokkn.

Louis Pasteur vound dan kiekencholerabacteriën, die verzwakt woarn achter dan ze vor een langn tyd in zyn laboratorium woarn gekwêekt, moar een lichte ziekte verôorzaktn en toch teegn een loatere serieuze besmettienge beschermdign. Met dien gedachtengang makte tje andere vaccins (gelik teegn houndsdolheid), en loatere ounderzoekers hèn up de zelste maniere andere vaccins gemakt.

Een ander sôorte vaccin was uutgevoundn deur Almroth Wright in 1897, woaby da tje dôo bacteriën gebruukte zolange dat de strukteure van de bacteriën nie was verandered in 't proces (bvb. verhittienge toet an 56 °C, of dôod maakn mè chemikoaliën geik formaldehyde). Up die maniere wierdn vaccins teegn tyfus, paratyfus, difterie en tetanus ountwikkeld.

Andere maniern vo dôo vaccins te maakn gebruukn maniern vo 't dêel van de bacterie die 't immuunsystèm an 't werk zet te combineern met ounschoadelike bacteriën, zodoanig da 't lichaam immuun wordt zounder ôois in contact te kommn met de ziekteverwekker. 't Is ook meugelik van een antigeen van een ander organisme (gelik da van 't hepatitis B virus in gistcelln) in te spuutn die ton ook immuniteit verôorzaakt in mensn.