Turfan
| Turfan تۇرپان, Turpan, 吐鲁番/吐魯番 | |
|---|---|
 | |
 Turfan'ın Doğu Türkistan'da ki konumu | |
| Ülke |  Çin |
| İl | Turfan İli |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 15.738 km² |
| Rakım | 37 m |
| En alçak nokta | −154 m (−505 ft) |
| Nüfus (2003) | |
| • Toplam | 254.900 |
| Zaman dilimi | +08.00 |
| • Yaz (YSU) | UTC |
| Posta kodu | 838000[1] |
| Alan kodu | 0995 |
Turfan veya Turpan (Uygurca: تۇرپان; Turpan; Çince (basitleştirilmiş): 吐鲁番; Çince (geleneksel): 吐魯番; pinyin: Tǔlǔfān), Doğu Türkistan'da tarihi bir vaha şehridir.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Batısında Toksun İlçesi, kuzeybatısında Urumçi şehri, kuzeyinde Jimisar İlçesi ve Guçung İlçesi, doğusunda Piçan İlçesi, güneyinde Lopnur İlçesi ile sınırdır.
Kasaba ve köyler
[değiştir | kaynağı değiştir]Turfan şehri, iki mahalle komitesi (社区居民委员会; jūmínwěiyuánhùi), iki kasaba (镇 zhèn), yedi kırsal belde (乡 xiāng) ve üç özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.
Coğrafya ve İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Turfan şehri Turfan Havzası'nın kuzey kenarında kurulmuş, havzanın en çukur yerinde Ayding Gölü, deniz seviyesinden 154,50[2] metre derinlikte olan bölgede bulunur. Böylece Turfan dünya'da Lut Gölü'nden sonra ikinci çukur olan havzasıdır. Dünyanın en sıcak yerleşim bölgelerinden birisidir. Doğu Türkistan'da hava sıcaklığının en yüksek olduğu bir bölgede kurulmuş olan Turfan, "Alev vahası" olarak da adlandırılır.
Üzüm bağları ile kaplı mermer yolları ile bütün kavlaklar birbirine bağlanmıştır. Halkı misafir perverdirdir. Turfan çok eskiden beri çok verimli bir vaha (Karez denilen kanal suyu ile beslenen) ve önemli bir ticaret merkezidir. Karez Turfan'da yaşayan insanların çok önemli bir buluşudur.[3] Karez yerel Uygur dilinde "kaynak" anlamındadır.[4] Tanrı Dağlarından eriyen kar suları, Karez denilen yer altı su kanalları ile Turfan Havzası'nı besler. Turfan'dan ortalama otuz kilometre güneydoğusundaki Gülbah köyünde Doğu Türkistan'ın en tatlı Kavun'u burada yetişir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer verilen isimler: T'u-lu-fan, Turfan, T'u-lu-fan-chen, Tufan, T'u-lu-fan-hsien, Tourfan, Lukchun ve T'urfang.[5]
Tarihsel olarak İpek Yolu'nun kuzey güzergahında, o zamanlarda Turfan'ın güneybatısında Korla ve Karashahr Krallıkları ve güneydoğusunda da Karahoca (Gaochang) Krallığı bulunurdu.
Milattan önce, erken 2. yüzyılda Yuezhi'ler veya Rouzhi (Çince: 月支, yuè zhī veya ròu zhī; ayrıca 月氏, yuè shì veya ròu shì), ayrıca tanımlanır Da Yuezhi veya Da Rouzhi (Çince: 大月支, dà yuè zhī veya dà ròu zhī, "büyük Yuezhi"; ayrıca Ta Yuezhi ya da Ta Rouzhi) Xiongnu'lardan doğuya Baktria'ya doğru kaçarlar, sonradan Kuşan İmparatorluğunu kurarlar.
Turfan'ın 10 km. batısında Yamaz vadisinde milattan önce 108 - 450 yılları arasındaki dönemde eski krallıklara başkentlik yapmış tarihi Yarğol (Uygur Latin Yéziqi: Yarghol qedimki shehiri, Uygur Pinyin Yéziqi: Yarƣol k̡ədimki xəhiri; eski ismi: Yarkhoto, Yarχoto) harabeleri bulunur.
Karahoca Uygur Krallığı'na (866 - 1209) Turfan kış aylarında, Beşbalık ise yaz aylarında başkentlik yapmıştır.
Etnik yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Turfan (şehir)'de yaşayan 2000 yılı sayımına göre Uluslar:
| Etnik grup | Nüfus | Oran (%) |
|---|---|---|
| Uygur | 177.106 | %70,38 |
| Han | 55.238 | %21,95 |
| Hui | 18.482 | %7,34 |
| Tujia | 182 | %0,07 |
| Mançu | 132 | %0,05 |
| Tu | 98 | %0,04 |
| Moğol | 77 | %0,03 |
| Tibetli | 70 | %0,03 |
| Kazak | 56 | %0,02 |
| Miao | 45 | %0,02 |
| Rus | 33 | %0,01 |
| Zhuang | 31 | %0,01 |
| Dongxiang | 30 | %0,01 |
| diğerleri | 72 | %0,03 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Görülecek yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Resim yapanlara özgün, Asmalarla kaplanmış, gölgeli Yollar;
- Emin Minaresi, tahminen 1776 yılında yakılmamış Çamur kerpiçten yapılmış.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- ^ CIA Dünya Olgu kitabı 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Turpan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Turfan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Turpan, China Page 26 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Turfan (şehir) İklim arşivi13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Turfan için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
