Saturn V
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Aralık 2009) |
 Apollo 11'in Satürn V SA-506 ile fırlatılması, 16 Temmuz 1969 | |
| Amaç |
|
|---|---|
| Üretici |
|
| Menşei ülke | ABD |
| Proje maliyeti | 1964-1973 yıllarında 6,417 milyar $[1] (2020 değeriyle ~49,9 milyar dolar) |
| Fırlatma başına maliyet | 1969-1971 yıllarında 185 milyon $[2] (2019 değeriyle 1,23 milyar dolar) |
| Boyut | |
| Yükseklik | 110,6 m (363,0 ft) |
| Çap | 10,1 m (33,0 ft) |
| Ağırlık | 2.822.000 kg (6.221.000 lb) ila 2.965.000 kg (6.537.000 lb)[3] |
| Kademeler | 2–3 |
| Kapasite | |
| LEO için yük | |
| İrtifa | 170 km (90 nmi) |
| Yörünge eğikliği | 30° |
| Ağırlık | 140.000 kg (310.000 lb)[4][5] |
| TLI için yük | |
| Ağırlık | 43.500 kg (95.900 lb)[6] |
| İlgili roketler | |
| Roket ailesi | Saturn |
| Türetilenler | Saturn INT-21 |
| Benzer |
|
| Fırlatma geçmişi | |
| Durum | Hizmet dışı |
| Fırlatma yerleri | Kennedy Uzay Merkezi, LC-39 |
| Toplam fırlatmalar | 13 |
| Başarı(lar) | 12 |
| Başarısızlık(lar) | 0 |
| Kısmi başarısızlık(lar) | 1 (Apollo 6) |
| İlk uçuş | 9 Kasım 1967 (AS-501 Apollo 4)[7] |
| Son uçuş | 14 Mayıs 1973 (AS-513 Skylab)[8] |
| Birinci kademe – S-IC | |
| Yükseklik | 42,1 m (138,0 ft) |
| Çap | 10,1 m (33,0 ft) |
| Boş ağırlık | 137.000 kg (303.000 lb) [9] |
| Brüt ağırlık | 2.214.000 kg (4.881.000 lb) [9] |
| Gücünü veren | 5 Rocketdyne F-1 |
| Maksimum itme kuvveti | 35.100 kN (7.891.000 lbf) deniz seviyesinde |
| Özgül itici kuvvet | 263 saniye (2,58 km/s) deniz seviyesinde |
| Yanma süresi | 168 saniye |
| Yakıt | RP-1 / LOX |
| İkinci kademe – S-II | |
| Yükseklik | 24,8 m (81,5 ft) |
| Çap | 10,1 m (33,0 ft) |
| Boş ağırlık | 40.100 kg (88.400 lb) |
| Brüt ağırlık | 496.200 kg (1.093.900 lb) |
| Gücünü veren | 5 Rocketdyne J-2 |
| Maksimum itme kuvveti | 5.141 kN (1.155.800 lbf) vakumda |
| Özgül itici kuvvet | 421 saniye (4,13 km/s) vakumda |
| Yanma süresi | 360 saniye |
| Yakıt | LH2 / LOX |
| Üçüncü kademe – S-IVB | |
| Yükseklik | 18,8 m (61,6 ft) |
| Çap | 6,6 m (21,7 ft) |
| Boş ağırlık | 15.200 kg (33.600 lb)[10] |
| Brüt ağırlık | 123.000 kg (271.000 lb) |
| Gücünü veren | 1 Rocketdyne J-2 |
| Maksimum itme kuvveti | 1.033,1 kN (232.250 lbf) vakumda |
| Özgül itici kuvvet | 421 saniye (4,13 km/s) vakumda |
| Yanma süresi | 165 + 335 saniye (2 yanma) |
| Yakıt | LH2 / LOX |
Satürn V ("Satürn Beş" okunur) ABD yapımı insan taşıyabilen kullan at roket olup, NASA'nın Apollo ve Skylab programlarında 1967 ile 1973 arasında kullanılmıştır. Bu çok kademeli sıvı yakıtlı fırlatma aracını NASA 13 kez Kennedy Uzay Merkezi - Florida'dan hiçbir mürettebat veya yük kaybı olmadan fırlatmıştır. Kullanılabilirliği olan en uzun, en ağır ve en güçlü roket olup halen en ağır fırlatma aracı kapasitesi rekorunu elinde tutmaktadır.
Satürn roket ailesinin en büyük imalat modeli Satürn V, Wernher von Braun ve Arthur Rudolph gözetiminde Huntsville, Alabama'daki Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nde Boeing, North American Aviation, Douglas Aircraft Company ve IBM firmaları ana yükleniciliği altında tasarlanmıştır. Von Braun'un tasarımı kısmen 2. Dünya Savaşı esnasında Almanya'da tasarlamış olduğu Aggregate serisi, özellikle A-10, A-11 ve A-12 modelleri roketlere dayanmaktadır.
Şimdiye kadar Satürn V, alçak yer yörüngesinin ötesine insan taşımış olan tek fırlatma aracıdır. Toplamda 24 astronotu (bunlardan 3'ünü birden çok kere) Aralık 1968 ile Aralık 1972 tarihleri arasındaki 4 yıl süresince Ay'a götürmüştür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Satürn V roketinin kökeni ABD'de Başkan Truman tarafından Eylül 1946'da yürürlüğe konan Ataç Operasyonu (Operation Paperclip) dahilinde Wernher von Braun önde gelmek üzere 700 civarında Alman bilim adamı’nın seçilmesi ile başlar.
Teknoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]3039 ton ağırlığındaki Satürn V, 3 kademeden oluşmaktadır. Bu 3 kademe 2 tür roket motorundan teşkil edilmiştir. F-1 ve J-2 olarak adlandırılan bu iki motor sırasıyla 34,02 MN ve 4,4 MN itme kuvveti sağlayabilir.
F-1, 680 tonluk itici güç üretir. 8400 kg ağırlığındaki bu motorun boyu, taban genişliği 3,5 m'yi geçkindir. Saniyede 2,7 ton yakıt harcar. J-2 roket motoru ise kerosen yerine sıvı hidrojen kullandığından F-1'den daha küçüktür. Çünkü hidrojen 1/8 oranında daha küçüktür. Buna karşın sağladığı enerji %75 daha fazladır.
Satürn V'in ilk 2 kademesi Apollo Uzay Aracı'nı atmosferden çıkarmaya, 3. kademe de araç Dünya yörüngesindeyken onu Ay'a doğru yollamaya yarar. Bu yüzden 3.kademe bir duruş kontrol sistemi barındırmaktadır. Bu 3 kademe dışında fırlatma roketi ile uzay aracı arasında 6,6 m çaplı ve 1 m yüksekliğe sahip bir araçlar birimi bulunmaktadır. Bu bölüm aracı denetler, kademeler arası kontrolü sağlar ve bilgileri toplar.
Satürn V'in ateşlenmesiyle ilk kademe araca 8850 km/sa'lik bir hız verdikten sonra ayrılarak Atlas Okyanusu'na düşer. Daha sonra araçlar biriminde yer alan yönetim sistemi aracın bulunduğu yer ile bulunması gereken yeri karşılaştırarak yön düzeltmek gerekiyorsa 2. kademeye elektronik olarak yön değiştirme hamlesi yaptırtılır. Araç 96 km yükseklikteyken fırlatma kurtarma kulesi, aracın hızı 24000 km/sa olunca da 2. kademe ayrılır. Gerekli olan kalan hızı 3. kademe sağlar. Bu arada da yönetim sistemi yörüngeye girişi sağlayacak pencereye girmesi için araca yön verir. Bu sağlanınca 3. kademe motoru durdurulur ve uzay aracı, 3. kademe, araçlar birimi Dünya yörüngesinde güç harcamadan bekler. Belirlenmiş olan yol çizgisi ile uygun zamanda 3. kademe motoru yeniden ateşlenerek Ay'a gidiş başlar. 3. kademe de işi bitince uzaya terk edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Apollo Program Budget Appropriations". NASA. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2008.
- ^ "SP-4221 The Space Shuttle Decision- Chapter 6: Economics and the Shuttle". NASA. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011.
- ^ "Ground Ignition Weights". NASA.gov. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2014.
- ^ Alternatives for Future U.S. Space-Launch Capabilities (PDF), The Congress of the United States. Congressional Budget Office, Ekim 2006, s. 4 9, 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Ağustos 2015
- ^ Stafford, Thomas P. (1991). America at the Threshold – Report of the Synthesis Group on America's Space Exploration Initiative. Bernan Assoc. ISBN 9780160317651.
- ^ Bongat, Orlando (16 Eylül 2011). "NASA - Saturn V". www.nasa.gov (İngilizce). 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2022.
- ^ "Apollo Launches". airandspace.si.edu. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ "Saturn V Launch Evaluation Report –SA-513 Skylab 1" (PDF). nasa.gov. NASA. 1 Ağustos 1973. s. 3. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
- ^ a b "First Stage Fact Sheet" (PDF). 21 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.
- ^ "Third stage fact sheet" (PDF). 21 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.