[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Kızamık

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kızamıkçık ve Kızıl (hastalık) ile karıştırılmamalıdır.
Kızamık
Diğer adlarMorbilli, measles, rubeola[1][2]
Dördüncü gün kızamık döküntüsü gösteren bir çocuk
Olağan başlangıcıMaruz kaldıktan 10-12 gün sonra[3][4]
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları
BelirtilerAteş, öksürük, burun akıntısı, iltihaplı gözler, döküntü[5][6]
KomplikasyonZatürre, nöbet, ensefalit, subakut sklerozan panensefalit, immünosupresyon, işitme kaybı, körlük[7][8]
Süre7-10 gün[3][4]
NedenleriKızamık virüsü[5]
KorunmaKızamık aşısı[3]
TedaviDestekleyici bakım[3]
SıklıkYıllık 20 milyon[5]
Ölüm140.000+ (2018)[9][10]

Kızamık, kızamık virüsünün neden olduğu oldukça bulaşıcı bir hastalıktır.[5][11][12] Belirtiler genellikle enfekte bir kişiye maruz kaldıktan 10-12 gün sonra gelişir ve 7-10 gün sürer.[3][4] İlk belirtiler genellikle 40 °C'den yüksek ateş, öksürük, burun akıntısı ve iltihaplı gözlerdir.[5][6] Semptomların başlamasından iki veya üç gün sonra ağız içinde Koplik lekeleri olarak bilinen küçük beyaz lekeler oluşabilir.[6] Genellikle yüzde başlayan ve daha sonra vücudun geri kalanına yayılan kırmızı, düz bir döküntü tipik olarak semptomların başlamasından üç ile beş gün sonra başlar.[6] Yaygın komplikasyonlar arasında ishal (vakaların %8'inde), orta kulak enfeksiyonu (%7) ve zatürre (%6) yer alır.[7] Bunlar kısmen kızamığın neden olduğu bağışıklık sisteminin baskılanmasına bağlı olarak ortaya çıkar.[8] Daha az yaygın olarak nöbetler, körlük veya beyin iltihabı meydana gelebilir.[7][3] Diğer isimler arasında morbilli, rubeola, kırmızı kızamık ve İngiliz kızamığı bulunmaktadır.[1][2] Alman kızamığı olarak da bilinen kızamıkçık ve roseola, birbiriyle ilgisi olmayan virüslerin neden olduğu farklı hastalıklardır.[13]

Kızamık, enfekte kişilerin öksürük ve hapşırıkları yoluyla bir kişiden diğerine kolayca yayılan hava yoluyla bulaşan bir hastalıktır.[3] Ayrıca ağız veya burun salgılarıyla doğrudan temas yoluyla da yayılabilir.[14] Son derece bulaşıcıdır: bağışıklığı olmayan ve enfekte bir kişiyle yaşam alanını paylaşan her on kişiden dokuzu enfekte olur.[7] Dahası, kızamığın üreme sayısı tahminleri, sıklıkla atıfta bulunulan 12 ile 18 aralığının ötesinde değişiklik göstermektedir.[15] NIH 2017 tarihli bir makaleden şu alıntıyı yapmaktadır: "2017'de yapılan bir inceleme, 3,7 - 203,3 arasında uygulanabilir kızamık R0 değerleri belirlemiştir".[16] İnsanlar döküntülerin başlamasından dört gün öncesinden, döküntülerin başlamasından dört gün sonrasına kadar başkalarına bulaştırıcıdır.[7] Genellikle bir çocukluk hastalığı olarak görülse de her yaştan insanı etkileyebilir.[17] Çoğu insan hastalığa bir kereden fazla yakalanmaz.[3] Şüpheli vakalarda kızamık virüsü testi yapılması halk sağlığı çalışmaları için önemlidir.[7] Kızamığın diğer hayvanlarda görülüp görülmediği bilinmemektedir.[14]

Bir kişi enfekte olduğunda, destekleyici bakım sonuçları iyileştirebilse de[3] spesifik bir tedavi mevcut değildir.[14] Bu bakım oral rehidrasyon solüsyonu (hafif tatlı ve tuzlu sıvılar), sağlıklı yiyecekler ve ateşi kontrol etmek için ilaçları içerebilir.[3][4] Kulak enfeksiyonları veya zatürre gibi ikincil bakteriyel enfeksiyonlar ortaya çıkarsa antibiyotik reçete edilmelidir.[3][14] Çocuklar için A vitamini takviyesi de önerilmektedir.[14] ABD'de 1985 ve 1992 yılları arasında bildirilen vakalar arasında ölüm, vakaların sadece %0,2'sinde meydana gelmiştir,[7] ancak yetersiz beslenen kişilerde bu oran %10'a kadar çıkabilmektedir.[3] Enfeksiyondan ölenlerin çoğu beş yaşından küçüktür.[14]

Kızamık aşısı hastalığı önlemede etkilidir, son derece güvenlidir ve genellikle diğer aşılarla birlikte uygulanır.[3][18] Aşılama, 2000 ile 2017 yılları arasında kızamıktan kaynaklanan ölümlerde %80'lik bir azalma sağlamıştır. 2017 yılı itibarıyla dünya genelinde çocukların yaklaşık %85'i ilk dozlarını almıştır.[14] Kızamık, başta Afrika ve Asya'nın gelişmekte olan bölgelerinde olmak üzere[3] yılda yaklaşık 20 milyon insanı etkilemektedir.[5] Aşıyla önlenebilir hastalıklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biridir.[19][20] 1980 yılında 2,6 milyon kişi,[3] 1990 yılında ise 545.000 kişi kızamık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. 2014 yılına gelindiğinde ise küresel aşılama programları kızamıktan ölenlerin sayısını 73.000'e düşürmüştür.[21][22] Bu eğilimlere rağmen, bağışıklamadaki azalma nedeniyle hastalık ve ölüm oranları 2017'den 2019'a kadar artmıştır.[23][24][25]

Belirti ve bulgular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kızamık enfeksiyonundan 3 gün sonra karında makülopapüler döküntü

Belirtiler tipik olarak maruziyetten 10-14 gün sonra başlar.[26][27] Klasik semptomlar arasında dört günlük ateş, öksürük, rinit (soğuk algınlığı, ateş, hapşırma), konjonktivit (kırmızı gözler) ve makülopapüler döküntü birlikte yer alır.[28] Ateş yaygındır ve tipik olarak yaklaşık bir hafta sürer; kızamıkta görülen ateş genellikle 40 °C'ye kadar yükselir.[29]

Ağız içinde görülen Koplik lekeleri kızamık için tanı koydurucudur, ancak geçicidir ve bu nedenle nadiren görülür.[28] Koplik lekeleri, genellikle azı dişlerinin karşısındaki yanakların iç kısmında görülen küçük beyaz lekelerdir.[27] "Kırmızımsı bir zemin üzerinde tuz taneleri" gibi görünürler.[30] Bir kişi maksimum bulaşıcılığa ulaşmadan önce bu lekelerin tanınması hastalığın yayılmasını azaltmaya yardımcı olabilir.[31]

Karakteristik kızamık döküntüsü klasik olarak ateşin başlamasından birkaç gün sonra başlayan genel bir kırmızı makülopapüler döküntü olarak tanımlanır. Kulakların arkasında başlar ve birkaç saat sonra vücudun büyük kısmını kaplamadan önce baş ve boyuna yayılır ve genellikle kaşıntıya neden olur. Kızamık döküntüsü ilk belirtilerden iki ile dört gün sonra ortaya çıkar ve sekiz güne kadar sürer. Döküntünün kaybolmadan önce kırmızıdan koyu kahverengiye renk değiştirerek "lekelendiği" söylenir.[32] Kızamık genellikle yaklaşık üç hafta sonra iyileşir.[29]

Kızamık aşısı olmuş ancak koruyucu bağışıklığı tam olmayan kişilerde bir tür modifiye kızamık görülebilir.[33] Modifiye kızamık, uzun bir kuluçka dönemi, daha hafif ve daha az karakteristik semptomlar (kısa süreli seyrek ve ayrı döküntüler) ile karakterizedir.[33]

Komplikasyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızamık komplikasyonları nispeten yaygındır ve ishal gibi hafif komplikasyonlardan zatürre (doğrudan viral zatürre veya ikincil bakteriyel zatürre), laringotrakeobronşit (krup) (doğrudan viral laringotrakeobronşit veya ikincil bakteriyel bronşit), orta kulak iltihabı,[34] akut beyin iltihabı,[35] kornea ülseri (kornea skarına yol açar)[36] ve 15 ayın altındaki aşılanmamış 600 bebekten yaklaşık 1'inde ve daha nadiren daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ilerleyici ve sonunda ölümcül olan subakut sklerozan panensefalit[37] gibi ciddi komplikasyonlara kadar çeşitlilik gösterir.

Ayrıca kızamık bağışıklık sistemini haftalar ya da aylar boyunca baskılayabilir ve bu durum orta kulak iltihabı ve bakteriyel zatürre gibi bakteriyel süperenfeksiyonlara katkıda bulunabilir.[8][38][39][40][41] İyileşmeden iki ay sonra diğer bakteri ve virüslere karşı antikor sayısında %11-73 oranında azalma görülür.[42]

1920'lerde kızamık zatürresi nedeniyle ölüm oranı %30 civarındaydı.[43] Komplikasyon riski yüksek olan kişiler bebekler ve 5 yaşından küçük çocuklar,[17] 20 yaşından büyük yetişkinler,[17] hamile kadınlar,[17] lösemi, HIV enfeksiyonu veya doğuştan gelen bağışıklık yetmezliği gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler[17][44] ve yetersiz beslenen veya A vitamini eksikliği[17][45] olan kişilerdir. Komplikasyonlar genellikle yetişkinlerde daha şiddetlidir.[46] 1987 ve 2000 yılları arasında, Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamığa bağlı ölüm oranı her 1000 vakada üç ölüm veya %0,3'tür.[47] Yetersiz beslenme oranlarının yüksek olduğu ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu az gelişmiş ülkelerde ölüm oranları %28'e kadar çıkmıştır.[47] Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde (örneğin AIDS'li kişiler) ölüm oranı yaklaşık %30'dur.[48]

Önceden sağlıklı olan çocuklarda bile kızamık hastaneye yatmayı gerektiren ciddi hastalıklara neden olabilir.[44] Her 1000 kızamık vakasından biri, genellikle kalıcı beyin hasarıyla sonuçlanan akut ensefalite ilerler.[44] Kızamık hastalığına yakalanan her 1000 çocuktan bir ile üçü solunum ve nörolojik komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybedecektir.[44]

Nedenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kızamık virüsünün elektron mikrografı

Kızamığa, Paramyxoviridae ailesi içindeki Morbillivirus cinsinin tek sarmallı, negatif anlamlı, zarflı bir RNA virüsü olan kızamık virüsü neden olur.[49]

Virüs son derece bulaşıcıdır ve öksürme ve hapşırma yoluyla yakın kişisel temas veya salgılarla doğrudan temas yoluyla yayılır.[50] Kızamık bilinen en bulaşıcı virüstür.[18] Hava sahasında veya yakındaki yüzeylerde iki saate kadar enfektif kalır.[26][50] Kızamık o kadar bulaşıcıdır ki eğer bir kişide varsa bu kişiyle yakın teması olan bağışık olmayan kişilerin (örneğin ev halkı) %90'ı da enfekte olacaktır.[26][51] İnsanlar virüsün tek doğal konakçılarıdır ve dağ gorillerinin hastalığa duyarlı olduğuna inanılmasına rağmen başka hiçbir hayvan rezervuarının varlığı bilinmemektedir.[26][52] Kızamık virüsü enfeksiyonu için risk faktörleri arasında HIV/AIDS'in neden olduğu bağışıklık yetmezliği,[53] organ veya kök hücre nakli için alkilleyici ajanlar veya kortikosteroid tedavisinin alınmasını takiben bağışıklık sisteminin baskılanması;[54] kızamığın yaygın olarak görüldüğü bölgelere seyahat veya böyle bir bölgeden gelen yolcularla temas[17] ve rutin aşılama yaşından önce pasif, kalıtsal antikorların kaybı yer almaktadır.[55]

Patofizyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Soluk borusunun iç yüzeyine yapışan kızamık virüsünün çizimi

Kızamık virüsü mukozaya girdiğinde, trakea veya bronşlardaki epitel hücrelerini enfekte eder.[56][57] Kızamık virüsü, yüzeyinde hemaglutinin (H proteini) adı verilen bir protein kullanarak konakçı hücre üzerindeki bir hedef reseptöre bağlanır. Bu reseptör, tüm çekirdekli insan hücrelerinde ifade edilen CD46, B veya T hücreleri gibi bağışıklık hücrelerinde ve antijen sunan hücrelerde bulunan CD150, diğer adıyla sinyal lenfosit aktivasyon molekülü veya SLAM veya hücresel bir yapışma molekülü olan nektin-4 olabilir.[56][58] Bağlandıktan sonra, füzyon veya F proteini virüsün membranla kaynaşmasına ve nihayetinde hücrenin içine girmesine yardımcı olur.[56]

Virüs tek sarmallı negatif anlamlı bir RNA virüsü olduğundan, genomunu pozitif anlamlı bir mRNA sarmalına dönüştürmek için kullanılan RNA'ya bağımlı RNA polimeraz (RdRp) enzimini içerir.[56]

Bir hücreye girdikten sonra, viral proteinlere çevrilmeye, hücrenin lipid zarfına sarılmaya ve yeni yapılmış bir virüs olarak hücreden dışarı gönderilmeye hazırdır.[59] Birkaç gün içinde kızamık virüsü yerel dokulara yayılır, dendritik hücreler ve alveolar makrofajlar tarafından alınır ve akciğerlerdeki yerel dokulardan yerel lenf düğümlerine taşınır.[56][57] Buradan yayılmaya devam eder, sonunda kana karışır ve daha fazla akciğer dokusunun yanı sıra bağırsaklar ve beyin gibi diğer organlara da yayılır.[26][56] Enfekte dendritik hücrelerin kızamık virüsü tarafından işlevsel olarak bozulmasının, kızamığa bağlı immünosupresyona katkıda bulunduğu düşünülmektedir.[8]

Tanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tipik olarak klinik tanı, kızamık virüsüne maruz kaldıktan yaklaşık 10 gün sonra ateş ve halsizliğin başlamasıyla başlar ve ardından 4 gün içinde şiddeti artan öksürük, rinit ve konjonktivit ortaya çıkar.[60] Koplik lekelerinin gözlenmesi de tanı koydurucudur.[31] Bu semptomlara yol açabilecek diğer olası durumlar arasında parvovirüs, Dang humması, Kawasaki hastalığı ve kızıl yer almaktadır.[61] Ancak laboratuvar doğrulaması şiddetle tavsiye edilir.[62]

Laboratuvar testi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızamığın laboratuvar tanısı, pozitif kızamık IgM antikorlarının doğrulanması veya ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu tahlili kullanılarak boğaz, burun veya idrar örneğinden kızamık virüsü RNA'sının saptanması ile yapılabilir.[61][63] Bu yöntem özellikle IgM antikorları sonuçlarının yetersiz olduğu vakaları doğrulamak için kullanışlıdır.[61] Kan aldıramayan kişiler için tükürükten kızamığa özgü IgA testi için tükürük alınabilir.[63] Kızamık teşhisi için kullanılan tükürük testleri, tükürük örneği toplanmasını ve kızamık antikorlarının varlığının test edilmesini içerir.[64][65] Bu yöntem ideal değildir çünkü tükürük, örnek toplamayı ve kızamık antikorlarını tespit etmeyi zorlaştırabilecek birçok başka sıvı ve protein içerir.[64][65] Tükürük ayrıca kan örneklerinden 800 kat daha az antikor içerdiğinden testi ayrıca zorlaştırır. Kızamık geçirdiği bilinen diğer kişilerle pozitif temas, tanıya kanıt ekler.[64]

Korunma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Kızamık aşısı, KKK aşısı ve KKKV aşısı
Dünya çapında kızamık aşılama oranları

Kızamığa karşı bağışıklığı olan anneler - özellikle de anne, bağışıklığı aşı yerine enfeksiyon yoluyla kazanmışsa - çocuklarına henüz anne karnındayken antikor aktarırlar.[26][55] Bu antikorlar genellikle yeni doğan bebeklere kızamığa karşı bir miktar bağışıklık kazandırır, ancak bu antikorlar yaşamın ilk dokuz ayı boyunca yavaş yavaş kaybolur.[27][55] Anneden geçen kızamık antikorları kaybolan bir yaşından küçük bebekler kızamık virüsü ile enfeksiyona açık hale gelir.[55]

Gelişmiş ülkelerde çocukların 12 aylıkken, genellikle üç parçalı KKK aşısının (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) bir parçası olarak kızamığa karşı aşılanması önerilmektedir. Aşı genellikle bu yaştan önce yapılmaz çünkü bu tür bebekler olgunlaşmamış bağışıklık sistemi nedeniyle aşıya yetersiz yanıt verirler.[55] Bağışıklık oranını artırmak için genellikle dört ile beş yaş arasındaki çocuklara ikinci bir doz aşı yapılır. Kızamık aşıları bir milyardan fazla insana yapılmıştır.[18] Aşılama oranları, kızamığı nispeten nadir hale getirecek kadar yüksektir. Aşıya bağlı advers reaksiyonlar nadir olup, en sık olarak ateş ve enjeksiyon bölgesinde ağrı görülür. Hayatı tehdit eden advers reaksiyonlar milyon aşılamada birden daha az görülür (<%0,0001).[66]

Kızamığın yaygın olduğu gelişmekte olan ülkelerde, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) altı ve dokuz aylıkken olmak üzere iki doz aşı yapılmasını önermektedir. Aşı, çocuk HIV ile enfekte olsun ya da olmasın yapılmalıdır.[67] Aşı, HIV ile enfekte bebeklerde genel nüfusa göre daha az etkilidir, ancak antiretroviral ilaçlarla erken tedavi etkinliğini artırabilir.[68] Kızamık aşılama programları genellikle sıtmadan korunmak için yatak ağları, antiparazit ilaçlar ve A vitamini takviyeleri gibi diğer çocuk sağlığı müdahalelerini de sağlamak için kullanılır ve böylece diğer nedenlerden kaynaklanan çocuk ölümlerinin azaltılmasına katkıda bulunur.[69]

Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP), daha önce kızamık bağışıklığı olduğuna dair pozitif kanıtı olmayan tüm yetişkin uluslararası yolcuların seyahatten önce iki doz KKK aşısı olmasını önermektedir, ancak 1957'den önce doğum, bağışıklığın varsayımsal kanıtıdır.[70] Amerika Birleşik Devletleri'nde 1957'den önce doğanların kızamık virüsü ile doğal olarak enfekte olmuş olmaları muhtemeldir ve genellikle duyarlı olarak kabul edilmeleri gerekmez.[26][71]

Kızamık aşısı ile otizm arasında bir ilişki olduğuna dair yanlış iddialar ortaya atılmıştır; bu yanlış endişe aşılama oranını düşürmüş ve aşılama oranlarının sürü bağışıklığını korumak için çok düşük olduğu yerlerde kızamık vakalarının sayısını artırmıştır.[17] Ayrıca, kızamık enfeksiyonunun kansere karşı koruduğuna dair yanlış iddialar da bulunmaktadır.[18]

KKK aşısının uygulanması, virüse maruz kaldıktan sonra kızamığı önleyebilir (maruziyet sonrası profilaksi).[72] Maruziyet sonrası profilaksi kılavuzları, yetki alanına ve nüfusa özgüdür.[72] Kas içi antikor enjeksiyonu yoluyla kızamığa karşı pasif bağışıklama, maruziyetten sonraki yedinci güne kadar etkili olabilir.[73] Hiçbir tedavi uygulanmamasına kıyasla kızamık enfeksiyonu riski %83, kızamık nedeniyle ölüm riski ise %76 oranında azalmaktadır.[73] Bununla birlikte, aktif kızamık aşısına kıyasla pasif bağışıklamanın etkinliği net değildir.[73]

KKK aşısı, 12 aylık veya daha büyük bir çocuğa aşı yapılırsa tek dozdan sonra kızamığı önlemede %95 etkilidir. KKK aşısının ikinci bir dozu yapılırsa çocukların %99'unda bağışıklık sağlayacaktır.[74]

Kızamık aşısı virüsünün diğer kişilere bulaşabileceğine dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.[75]

Tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızamık gelişmesi durumunda spesifik bir antiviral tedavi yoktur.[50] Bunun yerine ilaçlar genellikle süperenfeksiyonları tedavi etmeyi, yeterli sıvı ile iyi hidrasyon sağlamayı ve ağrıyı gidermeyi amaçlamaktadır.[50] Küçük çocuklar ve ciddi şekilde yetersiz beslenenler gibi bazı gruplara, kızamığa karşı antikor tepkilerini artıran ve ciddi komplikasyon riskini azaltan bir immünomodülatör görevi gören A vitamini de verilir.[50][76][77]

İlaçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tedavi, ateşi ve ağrıyı azaltmak için ibuprofen veya parasetamol (asetaminofen) ve gerekirse öksürük için solunum yollarını genişletecek hızlı etkili bir ilaç ile destekleyicidir.[78] Aspirine gelince, bazı araştırmalar aspirin kullanan çocuklar ile Reye sendromu gelişimi arasında bir korelasyon olduğunu öne sürmüştür.[79][80]

Tedavi sırasında A vitamini kullanımı körlük riskini azaltmak için önerilmektedir;[77] ancak hastalığı önlemez veya iyileştirmez.[81] Kullanımına ilişkin çalışmaların sistematik bir incelemesinde genel mortalitede azalma görülmemiştir, ancak iki doz (200.000 IU) A vitamininin iki yaşından küçük çocuklarda kızamık mortalitesini azalttığı gösterilmiştir.[76][82] Kızamık geçiren çocuklarda çinko takviyesinin sonuçları etkileyip etkilemediği yeterince araştırılmadığı için belirsizdir.[83] Çin şifalı bitkilerinin etkili olup olmadığı konusunda yeterli çalışma bulunmamaktadır.[84]

Prognoz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu insan kızamıktan kurtulur, ancak bazı durumlarda komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Yaklaşık her 4 kişiden 1'i hastaneye kaldırılır ve 1000 kişiden 1-2'si hayatını kaybeder. Komplikasyonlar 5 yaşın altındaki çocuklarda ve 20 yaşın üzerindeki yetişkinlerde daha olasıdır.[85] Zatürre, kızamık enfeksiyonunun en yaygın ölümcül komplikasyonudur ve kızamığa bağlı ölümlerin %56-86'sını oluşturur.[72]

Kızamık virüsü enfeksiyonunun olası sonuçları arasında laringotrakeobronşit, sensörinöral işitme kaybı[49] ve yaklaşık 10.000 ila 300.000 vakanın 1'inde[86] genellikle ölümcül olan panensefalit yer alır.[87] Akut kızamık ensefaliti, kızamık virüsü enfeksiyonunun bir diğer ciddi riskidir. Tipik olarak kızamık döküntüsünün ortaya çıkmasından iki gün ila bir hafta sonra ortaya çıkar ve çok yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, kasılmalar ve zihin bulanıklığı ile başlar. Kızamık ensefaliti olan bir kişi komaya girebilir ve ölüm veya beyin hasarı meydana gelebilir.[88]

Kızamık geçiren kişilerde semptomatik yeniden enfeksiyon görülmesi nadirdir.[89]

Kızamık virüsü, antikor üreten hücreleri öldürerek önceden edinilmiş bağışıklık hafızasını tüketebilir ve böylece bağışıklık sistemini zayıflatarak diğer hastalıklardan kaynaklanan ölümlere neden olabilir.[40][41][42] Bağışıklık sisteminin kızamık tarafından baskılanması yaklaşık iki yıl sürer ve epidemiyolojik olarak üçüncü dünya ülkelerindeki çocuk ölümlerinin %90'ında rol oynar ve tarihsel olarak Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Danimarka'da doğrudan kızamığın neden olduğundan çok daha fazla ölüme neden olmuş olabilir.[90] Kızamık aşısı zayıflatılmış bir tür içermesine rağmen, bağışıklık hafızasını tüketmez.[41]

Epidemiyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kızamık epidemiyolojisi
2012'de milyon kişi başına kızamıktan ölümler
  0
  1–8
  9–26
  27–38
  39–73
  74–850
2004'te 100.000 kişi başına kızamık için iş göremezlik yaşam yılı
  veri yok
  ≤ 10
  10–25
  25–50
  50–75
  75–100
  100–250
  250–500
  500–750
  750–1000
  1000–1500
  1500–2000
  ≥ 2000

Kızamık son derece bulaşıcıdır ve bir toplumda dolaşımının devam etmesi, çocukların doğumuyla duyarlı konakçıların oluşmasına bağlıdır. Yetersiz sayıda yeni konakçı üreten topluluklarda hastalık yok olacaktır. Bu kavram kızamıkta ilk kez 1957 yılında Bartlett tarafından fark edilmiş ve kızamığı destekleyen minimum sayıdan kritik topluluk büyüklüğü (CCS) olarak bahsetmiştir.[91] Ada topluluklarındaki salgınların analizi, kızamık için CCS'nin 250.000 civarında olduğunu göstermiştir.[92] Sürü bağışıklığı elde etmek için, kızamığın insandan insana bulaşmasının kolay olması nedeniyle toplumun %95'inden fazlasının aşılanması gerekmektedir.[29]

Dünya Sağlık Örgütü 2011 yılında 158.000 ölümün kızamıktan kaynaklandığını tahmin etmektedir.[93] Bu rakam 1990 yılında 630.000 ölümden daha düşüktür. 2018 itibarıyla kızamık, dünyada aşıyla önlenebilir ölümlerin önde gelen nedenlerinden biri olmaya devam etmektedir.[19][94] Gelişmiş ülkelerde ölüm oranı daha düşüktür; örneğin İngiltere ve Galler'de 2007'den 2017'ye kadar her 10.000 vakada iki ila üç arasında ölüm gerçekleşmiştir.[95] Amerika Birleşik Devletleri'nde çocuklarda her 1000 vakadan bir ila üçü ölmektedir (%0,1-0,2).[96] Yüksek düzeyde yetersiz beslenen ve yeterli sağlık hizmeti alamayan toplumlarda ölüm oranı %10'a kadar çıkabilmektedir.[3][97] Komplikasyonlu vakalarda bu oran %20-30'a kadar yükselebilir.[kaynak belirtilmeli] 2012 yılında, BM üye ülkeleri arasında aşılama oranlarının artması sayesinde kızamık nedeniyle ölüm sayısı 2000 yılına göre %78 daha düşüktü.[29]

Bildirilen vakalar[98][99][100][101][102][103][104]
DSÖ-Bölge 1980 1990 2000 2005 2014
Afrika Bölgesi 1.240.993 481.204 520.102 316.224 71.574
Amerika Bölgesi 257.790 218.579 1.755 66 19.898
Doğu Akdeniz Bölgesi 341.624 59.058 38.592 15.069 28.031
Avrupa Bölgesi 851.849 234.827 37.421 37.332 16.899
Güneydoğu Asya Bölgesi 199.535 224.925 61.975 83.627 112.418
Batı Pasifik Bölgesi 1.319.640 155.490 176.493 128.016 213.366
Dünya çapında 4.211.431 1.374.083 836.338 580.287 462.186

Aşılamanın başlatıldığı ülkelerde bile oranlar yüksek kalabilir. Kızamık, aşıyla önlenebilir çocuk ölümlerinin önde gelen nedenlerinden biridir. Dünya genelinde ölüm oranı, Kızamık Girişimi ortakları olan Amerikan Kızılhaçı, Amerika Birleşik Devletleri CDC, Birleşmiş Milletler Vakfı, UNICEF ve DSÖ tarafından yürütülen aşılama kampanyası sayesinde önemli ölçüde azaltılmıştır. Küresel olarak, 1999'da 873.000 olan tahmini ölüm sayısı %60 azalarak 2005'te 345.000'e düşmüştür.[105] 2008 yılı için yapılan tahminler, ölümlerin küresel olarak daha da azalarak 164.000'e düştüğünü göstermektedir. 2008 yılında kızamıktan kaynaklanan ölümlerin %77'si Güneydoğu Asya bölgesinde meydana gelmiştir.[106] 2018 yılında dünya genelinde kızamığa bağlı 142.300 ölüm gerçekleşmiş olup, bu vakaların çoğu Afrika ve Doğu Akdeniz bölgelerinden bildirilmiştir. Bu tahminler, dünya genelinde kızamık enfeksiyonu nedeniyle 124.000 ölümün rapor edildiği 2017 yılına göre biraz daha yüksektir.[107]

2000 yılında DSÖ, kızamık, kızamıkçık ve konjenital kızamıkçık sendromu için laboratuvar sürveyansı sağlamak üzere Küresel Kızamık ve Kızamıkçık Laboratuvar Ağını (GMRLN) kurmuştur.[108] 2016'dan 2018'e kadar olan veriler, en sık tespit edilen kızamık virüsü genotiplerinin azaldığını göstermektedir; bu da artan küresel nüfus bağışıklığının bulaşma zincirlerinin sayısını azalttığını düşündürmektedir.[108]

2019'un ilk üç ayında bildirilen vakalar, 2018'in ilk üç ayına kıyasla %300 daha fazla olup, dünyanın her bölgesinde, hatta genel aşılama kapsamının yüksek olduğu ülkelerde bile aşılanmamış insan kümeleri arasında salgınlar görülmüştür.[109] Kasım ayı ortası itibarıyla bildirilen vaka sayısı, 2018'e kıyasla 2019'un ilk aylarında bildirilen enfeksiyon artış eğilimlerine benzer şekilde, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (ulusal sistemleri aracılığıyla bildirilen) 250.000 vaka ile birlikte küresel olarak 413.000'in üzerindedir.[107] 2019 yılında dünya genelinde toplam vaka sayısı 869.770'e yükselmiştir. 2020 için bildirilen vaka sayısı 2019'a kıyasla daha düşüktür.[110] DSÖ'ye göre, COVID-19 pandemisi, salgınların yaşandığı ülkeler de dahil olmak üzere en az 68 ülkede aşılama kampanyalarını engellemiş ve bu da ek vaka riskinin artmasına neden olmuştur.[110][111]

Avrupa

[değiştir | kaynağı değiştir]
1940-2017 yılları arasında İngiltere ve Galler'de kızamık görülme sıklığı ve kızamığa bağlı ölümler

İngiltere ve Galler'de kızamıktan ölümler nadir olmakla birlikte 1940'larda yılda ortalama 500 civarındaydı. 1950'lerde tıbbi bakımın iyileştirilmesiyle ölümler azaldı ancak 1960'ların sonlarında aşılama başlayana kadar hastalığın görülme sıklığı gerilemedi. Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık, KKK aşısı ile 1980'lerde daha geniş bir kapsama alanı elde edilmiştir.[112]

2013-14 yıllarında 30 Avrupa ülkesinde yaklaşık 10.000 vaka görülmüştür. Vakaların çoğu aşılanmamış kişilerde görülmüş ve vakaların %90'ından fazlası Almanya, İtalya, Hollanda, Romanya ve Birleşik Krallık'ta meydana gelmiştir.[29] Ekim 2014 ile Mart 2015 arasında Almanya'nın başkenti Berlin'de görülen kızamık salgını en az 782 vakayla sonuçlanmıştır.[113] 2017 yılında Avrupa'da sayılar artmaya devam ederek 21.315 vakaya ulaşmış ve 35 ölüm gerçekleşmiştir.[114] 2018'in ilk rakamlarına göre bölgede bildirilen vakalar 47 ülkede 3 kat artarak 82.596'ya ulaşmış ve 72 ölüm gerçekleşmiştir; en fazla vaka Ukrayna'da (53.218) görülmüş olup en yüksek insidans oranları Ukrayna (milyonda 1209 vaka), Sırbistan (579), Gürcistan (564) ve Arnavutluk'tadır (500).[115][116] Bir önceki yıl (2017) bölgede kızamık aşısı kapsamı ilk doz için %95 ve ikinci doz için %90 olarak tahmin edilmiş olup, bu rakam şimdiye kadar tahmin edilen en yüksek ikinci doz kapsamıdır.[116]

2019 yılında Birleşik Krallık, Arnavutluk, Çek Cumhuriyeti ve Yunanistan, hastalığın bu ülkelerde devam eden ve uzun süren yayılımı nedeniyle kızamıktan temiz statülerini kaybetmiştir.[117] 2019'un ilk 6 ayında Avrupa'da 90.000 vaka meydana gelmiştir.[117]

Amerika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaygın aşılama sonucunda 2016 yılında hastalığın Amerika kıtasından elimine edildiği ilan edilmiştir.[118] Ancak 2017,[119] 2018, 2019[120] ve 2020[121] yıllarında bu bölgede yeniden vakalar görülmüştür.

Amerika Birleşik Devletleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamığın yeniden canlanması
1938'den 2019'a kadar ABD'de görülen kızamık vakaları

Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamık, aşı bulunmadan önce 1960'larda milyonda yaklaşık 3000 kişiyi etkilemekteydi. Çocukluk çağında sürekli yaygın aşılama ile bu rakam 1980'lerde milyonda 13 vakaya, 2000 yılında ise milyonda yaklaşık 1 vakaya düşmüştür.[122]

1991 yılında Philadelphia'da ortaya çıkan kızamık salgınının merkezi, cemaat üyelerini çocuklarını aşılatmaktan aktif bir şekilde caydıran Faith Tabernacle Congregation adlı bir inanç iyileştirme kilisesiydi. 1400'den fazla kişiye kızamık bulaşmış ve dokuz çocuk hayatını kaybetmiştir.[123]

Amerika Birleşik Devletleri'nde aşılamadan önce her yıl üç ila dört milyon vaka görülmekteydi.[7] Amerika Birleşik Devletleri 2000 yılında dolaşımdaki kızamıktan arınmış ilan edilmiş, 2001-2011 yılları arasında 911 vaka görülmüştür. CDC, 2014 yılında endemik kızamık, kızamıkçık ve konjenital kızamıkçık sendromunun Amerika Birleşik Devletleri'ne geri dönmediğini belirtmiştir.[124] Bununla birlikte, yurt dışından gelen vakalar nedeniyle zaman zaman kızamık salgınları devam etmektedir ve bunların yarısından fazlası, yurt dışında enfekte olan ve ABD'ye döndükten sonra başkalarına bulaştıran aşılanmamış ABD sakinlerinin sonucudur.[124] CDC, bu gibi salgınları önlemek için toplum genelinde kızamık aşısı yapılmasını tavsiye etmeye devam etmektedir.[125]

2014 yılında, asemptomatik kızamık taşıyan aşılanmamış iki Amiş erkeğinin Filipinler'deki misyonerlik çalışmalarından sonra ABD'ye dönmesiyle Ohio'da bir salgın başlamıştır.[126] Aşılama oranlarının düşük olduğu bir topluma geri dönmeleri, dokuz ilçede toplam 383 vakayı kapsayacak şekilde büyüyen bir salgına yol açmıştır.[126] Bu 383 vakanın 340'ı (%89) aşılanmamış bireylerde görülmüştür.[126]

4 Ocak - 2 Nisan 2015 tarihleri arasında CDC'ye 159 kızamık vakası bildirilmiştir. Bu 159 vakanın 111'inin (%70) Aralık 2014'ün sonlarında daha önce maruz kalınan bir vakadan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Bu salgının Kaliforniya'daki Disneyland tema parkından kaynaklandığı düşünülüyordu. Disneyland salgını, yedi ABD eyaletinin yanı sıra Meksika ve Kanada'da çoğunluğu aşılanmamış ya da aşılanma durumu bilinmeyen 147 kişinin enfeksiyon kapmasından sorumlu tutulmuştur.[127] Vakaların %48'i aşılanmamıştı ve %38'inin aşılanma durumundan emin olunmuyordu.[128] Virüse ilk maruz kalan kişi hiçbir zaman tespit edilememiştir.[129]

2015 yılında Washington eyaletinde ABD'li bir kadın kızamık sonucu zatürreden ölmüştür. Bu kadın, 2003 yılından bu yana ABD'de kızamık nedeniyle hayatını kaybeden ilk kişiydi.[130] Kadın kızamık aşısı olmuştu ve başka bir hastalık için bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar alıyordu. İlaçlar kadının kızamığa karşı bağışıklığını baskılamış ve kadın kızamıkla enfekte olmuştur; kadında döküntü gelişmemiş ancak ölümüne neden olan zatürreye yakalanmıştır.[131][132]

Haziran 2017'de Maine Sağlık ve Çevre Test Laboratuvarı Franklin County'de bir kızamık vakası olduğunu doğrulamıştır. Bu vaka Maine eyaletinde 20 yıldır görülen ilk kızamık vakasıdır.[133] 2018 yılında Portland, Oregon'da 500 kişinin maruz kaldığı bir vaka meydana gelmiştir; bu kişilerden 40'ının virüse karşı bağışıklığı yoktur ve 2 Temmuz 2018 itibarıyla ilçe sağlık yetkilileri tarafından izlenmektedir.[134] Ekim 2018'den Şubat 2019'a kadar Brooklyn'de 200'den fazla vakanın bildirildiği bir salgın da dahil olmak üzere, 2018 yılında Amerika Birleşik Devletleri genelinde 273 kızamık vakası bildirilmiştir.[135] Salgın, Ortodoks Yahudi cemaatinin nüfus yoğunluğuyla bağlantılı olup, ilk maruziyet İsrail'i ziyaret ederken kızamığa yakalanan aşısız bir çocuktan kaynaklanmıştır.[136][137]

Bildirilen vakaların çoğunun 19 yaşında veya daha küçük kişilerde görülmesi nedeniyle 2019 yılında kızamık salgını yeniden ortaya çıkmış ve bu durum genellikle ebeveynlerin çocuklarını aşılatmamayı tercih etmesiyle ilişkilendirilmiştir.[138][139][140][141][142] Vakalar ilk olarak Ocak ayında Washington eyaletinde rapor edilmiş ve en az 58 doğrulanmış vakanın görüldüğü salgın, eyaletin geri kalanına kıyasla aşı muafiyeti oranının daha yüksek olduğu Clark County'de görülmüştür; eyalet verilerine göre Clark'taki her dört anaokulu öğrencisinden neredeyse biri aşı olmamıştır.[136] Bu durum, Washington eyaleti valisi Jay Inslee'nin olağanüstü hal ilan etmesine ve eyalet kongresinin kişisel veya felsefi nedenlerle aşı muafiyetine izin verilmemesine yönelik bir yasa çıkarmasına yol açtı.[143] Nisan 2019'da New York Belediye Başkanı Bill de Blasio, kızamık vakalarındaki "büyük artış" nedeniyle halk sağlığı açısından acil durum ilan etti. 2017'de sadece iki vaka görülürken 2018'de Brooklyn'in Ortodoks Yahudi bölgelerinde 285 vaka görüldü. Komşu Rockland County'de 168 vaka daha görülmüştür.[144] Diğer salgınlar arasında Kaliforniya'daki Santa Cruz County ve Butte County ile New Jersey ve Michigan eyaletleri de yer almaktadır.[142] Nisan 2019 itibarıyla 22 eyalette 695 kızamık vakası rapor edilmiştir.[120] Bu, 2000 yılında eradike edildiği ilan edildiğinden bu yana görülen en yüksek kızamık vakası sayısıdır.[120] 1 Ocak'tan 31 Aralık 2019'a kadar 31 eyalette 1282 bireysel kızamık vakası teyit edilmiştir.[121] Bu, 1992'den bu yana ABD'de bildirilen en yüksek vaka sayısıdır.[121] 1282 vakadan kızamık geçiren 128 kişi hastaneye kaldırılmış ve 61'inde zatürre ve ensefalit gibi komplikasyonlar görülmüştür.[121]

Brezilya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brezilya'da kızamığın yayılması 2016 yılında kesintiye uğramış ve bilinen son vaka on iki ay önce görülmüştür.[145] Bu son vaka Ceará eyaletinde görülmüştür.[146]

Brezilya 2016 yılında Pan Amerikan Sağlık Örgütü tarafından kızamık eliminasyon sertifikası almaya hak kazanmıştır ancak Sağlık Bakanlığı 2018 yılında biri Amazonas eyaletinde diğeri Roraima'da olmak üzere iki salgın tespit edildiğini ve diğer eyaletlerde de (Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul, Pará, São Paulo ve Rondônia) 1 Ağustos 2018 tarihine kadar toplam 1053 teyit edilmiş vaka görüldüğünü açıklayarak ülkenin bu sertifikayı korumakta zorlandığını belirtmiştir.[147][148] Bu salgınlarda ve diğer vakaların çoğunda bulaşma, virüsün özellikle Venezuela'dan ithal edilmesiyle ilişkilendirilmiştir.[147] Bu durum, tespit edilen virüs genotipinin (D8) Venezuela'da dolaşımda olan virüsle aynı olmasıyla doğrulanmıştır.[148]

Güneydoğu Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vietnam'da 2014 ilkbaharındaki kızamık salgınında, 19 Nisan itibarıyla tahmini 8500 kızamık vakası bildirilmiş ve 114 kişi hayatını kaybetmiştir.[149] 30 Mayıs itibarıyla 21.639 şüpheli kızamık vakası bildirilmiş ve 142 kişi kızamığa bağlı olarak hayatını kaybetmiştir.[150] Myanmar'ın uzak bir kuzey bölgesinde yer alan Naga Öz Yönetim Bölgesi'nde, Ağustos 2016'da muhtemelen sağlık altyapısının zayıf olduğu bir bölgede aşılama eksikliğinden kaynaklanan bir kızamık salgını sırasında en az 40 çocuk hayatını kaybetmiştir.[151][152] 2019 Filipinler kızamık salgınının ardından ülkede 338 ölümle sonuçlanan 23.563 kızamık vakası rapor edilmiştir.[153] Mayıs 2019'dan itibaren Kelantan eyaletindeki Batek halkının Malezya Orang Asli alt grubu arasında da bir kızamık salgını meydana gelmiş ve kabileden 15 kişinin ölümüne neden olmuştur.[154][155]

Güney Pasifik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Zelanda'daki kızamık salgınında 2193 teyit edilmiş vaka ve iki ölüm vakası bulunmaktadır. Tonga'daki kızamık salgınında 612 kızamık vakası görülmüştür.

Samoa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Samoa'da 2019 yılının sonlarında ortaya çıkan kızamık salgınında, 200.000 kişilik Samoa nüfusu içinde 5700'den fazla kızamık vakası ve 83 ölüm vakası görülmüştür. Nüfusun yüzde üçünden fazlası enfekte olmuş ve 17 Kasım'dan 7 Aralık'a kadar olağanüstü hal ilan edilmiştir. Bir aşılama kampanyası, 2018'de %31 ila %34 olan kızamık aşılama oranını Aralık 2019'da uygun nüfusun tahmini %94'üne çıkarmıştır.[kaynak belirtilmeli]

Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Madagaskar 2019'da en yüksek sayıda vaka bildiren ülkeler olmuştur. Ancak, ülke çapında yürütülen acil kızamık aşısı kampanyaları sonucunda Madagaskar'da vakalar azalmıştır. Ağustos 2019 itibarıyla Angola, Kamerun, Çad, Nijerya, Güney Sudan ve Sudan'da salgınlar meydana gelmiştir.[156]

Madagaskar

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018'deki kızamık salgını 118.000 vaka ve 1.688 ölümle sonuçlanmıştır. Bunu 2017 (2575 vaka, 221 ölüm) ve 2014 (263 doğrulanmış vaka, 71 ölüm) yıllarında görülen hıyarcıklı ve pnömonik veba salgınları izlemiştir.[kaynak belirtilmeli]

Kongo Demokratik Cumhuriyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hastalığın ülkedeki tüm illere yayılmasının ardından 2019 yılında yaklaşık 5.000 ölüm ve 250.000 enfeksiyonla sonuçlanan bir kızamık salgını meydana gelmiştir.[157] Ölümlerin çoğu beş yaşın altındaki çocuklar arasındaydı.[158] Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bunu dünyanın en büyük ve en hızlı ilerleyen salgını olarak rapor etti.[159]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
16. yüzyıl Aztek çiziminde kızamık geçiren biri

Kızamık zoonotik kökenlidir ve sığırları enfekte eden rinderpestten evrimleşmiştir.[160] Kızamığın bir öncüsü, MÖ 4. yüzyılın başlarında[161][162] veya MS 500'den sonra[160] insanlarda enfeksiyonlara neden olmaya başlamıştır. MS 165-180 yıllarındaki Antoninus Vebası'nın kızamık olduğu tahmin edilmektedir, ancak bu vebanın asıl nedeni bilinmemektedir ve çiçek hastalığı daha olası bir nedendir.[163] Kızamığın ilk sistematik tanımı ve çiçek ve suçiçeğinden ayrımı, Çiçek ve Kızamık Kitabı'nı yayınlayan İranlı hekim Muhammed bin Zekeriya er-Razi'ye (860-932) atfedilir.[164] Razi'nin kitabının yazıldığı dönemde salgınların hâlâ sınırlı olduğuna ve virüsün insanlara tam olarak adapte olmadığına inanılmaktadır. MS 1100 ile 1200 yılları arasında bir zamanda kızamık virüsü rinderpestten tamamen ayrılarak insanları enfekte eden ayrı bir virüs haline gelmiştir.[160] Bu durum, kızamığın bir salgını sürdürebilmesi için 500.000'den fazla duyarlı nüfusa ihtiyaç duyduğu gözlemiyle örtüşmektedir ki bu durum Orta Çağ Avrupa şehirlerinin büyümesini takiben tarihi zamanlarda meydana gelmiştir.[92]

Maurice Hilleman'ın kızamık aşısının yılda bir milyon ölümü önlediği tahmin edilmektedir.[165]

Kızamık endemik bir hastalıktır, yani bir toplumda sürekli olarak mevcuttur ve birçok insan direnç geliştirir. Kızamığa maruz kalmamış toplumlarda yeni bir hastalığa maruz kalmak yıkıcı olabilir. 1529 yılında Küba'da ortaya çıkan bir kızamık salgını, daha önce çiçek hastalığından kurtulmuş olan yerli halkın üçte ikisini öldürmüştür. İki yıl sonra, kızamık Honduras nüfusunun yarısının ölümünden sorumluydu ve Meksika, Orta Amerika ve İnka uygarlığını harap etti.[166]

Kabaca 1855 ile 2005 yılları arasında kızamığın dünya çapında yaklaşık 200 milyon insanın ölümüne yol açtığı tahmin edilmektedir.[103]

Faroe Adaları'ndaki 1846 kızamık salgını, iyi çalışılmış olması açısından sıra dışıydı.[167] Adalarda 60 yıldır kızamık görülmemişti, bu nedenle neredeyse hiçbir sakinin kazanılmış bağışıklığı yoktu.[167] Sakinlerin dörtte üçü hastalandı ve salgın kendi kendine sönmeden önce 100'den fazla kişi (%1-2) bu hastalıktan öldü.[167] Peter Ludvig Panum salgını gözlemledi ve kızamığın bulaşıcı kişilerin hiç kızamık geçirmemiş kişilerle doğrudan teması yoluyla yayıldığını belirledi.[167]

Kızamık 1850'lerde Hawaii nüfusunun yüzde 20'sini öldürmüştür.[168] 1875 yılında kızamık, nüfusun yaklaşık üçte biri olan 40.000'den fazla Fijiliyi öldürmüştür.[169] Hastalık 19. yüzyılda Büyük Andaman nüfusunun yarısından fazlasını öldürmüştür.[170][daha iyi kaynak gerekli] Aşı kullanılmaya başlanmadan önce her yıl yedi ila sekiz milyon çocuğun kızamıktan öldüğü düşünülmektedir.[29]

1914 yılında Prudential Sigorta Şirketi için çalışan bir istatistikçi, 22 ülkede yaptığı bir araştırma sonucunda ılıman kuşaktaki tüm ölümlerin %1'inin kızamıktan kaynaklandığını tahmin etmiştir. Ayrıca kızamık vakalarının %1-6'sının ölümle sonuçlandığını, aradaki farkın yaşa (0-3 en kötüsü), sosyal koşullara (örneğin aşırı kalabalık apartmanlar) ve önceden var olan sağlık koşullarına bağlı olduğunu gözlemlemiştir.[171]

1954 yılında hastalığa neden olan virüs, ABD'li 13 yaşındaki bir çocuk olan David Edmonston'dan izole edilmiş ve civciv embriyo doku kültürüne adapte edilerek çoğaltılmıştır.[172] Dünya Sağlık Örgütü A, B, C, D, E, F, G ve H olarak adlandırılan sekiz klad tanımlamaktadır. Bu kladlar içinde yirmi üç kızamık virüsü suşu tanımlanmış ve belirlenmiştir.[173] Merck'te çalışırken Maurice Hilleman ilk başarılı aşıyı geliştirdi.[174] Hastalığı önlemeye yönelik lisanslı aşılar 1963 yılında kullanıma sunulmuştur.[175] Geliştirilmiş bir kızamık aşısı 1968'de kullanıma sunuldu.[176] Endemik bir hastalık olarak kızamık 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde elimine edildi, ancak uluslararası seyahat edenler tarafından yeniden karşılaşılmaya devam ediyor.[177] 2019 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde, dörtte üçünden fazlası New York'ta olmak üzere 31 eyalete dağılmış en az 1.241 kızamık vakası görülmüştür.[178]

Toplum ve kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alman aşı karşıtı ve HIV/AIDS inkârcısı[179] Stefan Lanka 2011 yılında kendi web sitesinde bir meydan okuma başlatarak kızamığın bir virüsten kaynaklandığını bilimsel olarak kanıtlayacak ve virüsün çapını belirleyecek kişiye 100.000 Avro vermeyi teklif etmiştir.[180] Hastalığın psikosomatik olduğunu ve kızamık virüsünün var olmadığını öne sürmüştür. Alman doktor David Bardens tarafından çeşitli tıbbi çalışmalardan elde edilen ezici bilimsel kanıtlar sunulduğunda, Lanka bulguları kabul etmedi ve Bardens'i mahkemeye başvurmaya zorladı. İlk dava, Lanka'nın ödülü ödemesine karar verilmesiyle sonuçlandı.[113][181] Ancak temyize gidildiğinde, sunulan kanıtların kendi şartlarını tam olarak karşılamaması nedeniyle Lanka'nın ödülü ödemesine gerek kalmadı.[182] Dava, aralarında nörolog, tanınmış şüpheci ve bilime dayalı tıp savunucusu ve Lanka'ya "kaçık" diyen Steven Novella'nın da bulunduğu pek çok kişinin bu konuda yorum yapmasına yol açan geniş bir uluslararası haber aldı.[183]

Salgınlar aşılanmamış toplumlarda kolayca ortaya çıktığı için, hastalık bir toplumda yeterli aşılamanın bir testi olarak görülmektedir.[184] Kızamık salgınları Amerika Birleşik Devletleri'nde, özellikle de aşılanma oranının düşük olduğu toplumlarda artış göstermektedir.[121] Tek bir bölge içinde yaşa veya sosyal sınıfa göre farklı aşı dağılımı, aşılama etkinliğine ilişkin farklı genel algıları tanımlayabilir.[185] Genellikle başka ülkelerden gelen yolcular tarafından bir bölgeye sokulur ve tipik olarak kızamık aşısı olmayanlara yayılır.[121]

Alternatif isimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer isimler arasında morbilli, rubeola, kırmızı kızamık ve İngiliz kızamığı bulunmaktadır.[1][2]

Araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2015'te Science dergisi, kızamık enfeksiyonunun bir popülasyonu iki ila üç yıl boyunca diğer hastalıklardan ölüm riski altında bırakabileceğine dair bir rapor yayınladı.[90] Kızamık virüsünün antikor üreten hücreleri öldürebileceğini gösteren ek çalışmaların sonuçları Kasım 2019'da yayımlandı.[41]

Kızamık için özel bir ilaç tedavisi olan ERDRP-0519, hayvan çalışmalarında umut verici sonuçlar göstermiştir,[ne zaman?] ancak henüz[ne zaman?] insanlarda test edilmemiştir.[186][187]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Milner, Danny A. (2015). Diagnostic Pathology: Infectious Diseases E-Book. Elsevier Health Sciences. s. 24. ISBN 9780323400374. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c Stanley, Jacqueline (2002). Essentials of Immunology & Serology. Cengage Learning. s. 323. ISBN 978-0766810648. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Measles Fact sheet N°286". World Health Organization. November 2014. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015. 
  4. ^ a b c d Bope, Edward T.; Kellerman, Rick D. (2014). Conn's Current Therapy 2015. Elsevier Health Sciences. s. 153. ISBN 9780323319560. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b c d e f Caserta, MT, (Ed.) (September 2013). "Measles". Merck Manual Professional. Merck Sharp & Dohme Corp. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014. 
  6. ^ a b c d "Measles (Rubeola) Signs and Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention. 3 Kasım 2014. 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  7. ^ a b c d e f g h Atkinson, William (2011). Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (12 bas.). Public Health Foundation. ss. 301-23. ISBN 9780983263135. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  8. ^ a b c d Rota PA, Moss WJ, Takeda M, de Swart RL, Thompson KM, Goodson JL (July 2016). "Measles". Nature Reviews. Disease Primers. 2: 16049. doi:10.1038/nrdp.2016.49. PMID 27411684. 
  9. ^ Joint News Release (5 Aralık 2019). "More than 140,000 die from measles as cases surge worldwide". who.int. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  10. ^ "Global Measles Outbreaks". cdc.gov. 17 Ağustos 2020. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  11. ^ Guerra FM, Bolotin S, Lim G, Heffernan J, Deeks SL, Li Y, Crowcroft NS (December 2017). "The basic reproduction number (R0) of measles: a systematic review". The Lancet Infectious Diseases. 17 (12): e420-e428. doi:10.1016/S1473-3099(17)30307-9. PMID 28757186. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  12. ^ "Measles (Red Measles, Rubeola)". Dept of Health, Saskatchewan. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  13. ^ Marx, John A. Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice (7.7yıl=2010 bas.). Philadelphia: Mosby/Elsevier. s. 1541. ISBN 9780323054720. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ a b c d e f g "Measles fact sheet". World Health Organization. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019. 
  15. ^ Guerra, Fiona M.; Bolotin, Shelly; Lim, Gillian; Heffernan, Jane; Deeks, Shelley L.; Li, Ye; Crowcroft, Natasha S. (December 2017). "The basic reproduction number (R0) of measles: a systematic review". The Lancet. Infectious Diseases. 17 (12): e420-e428. doi:10.1016/S1473-3099(17)30307-9. ISSN 1474-4457. PMID 28757186. 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  16. ^ Delamater, P. L.; Street, E. J.; Leslie, T. F.; Yang, Y. T.; Jacobsen, K. H. (2019). "Complexity of the Basic Reproduction Number (R0)". Emerging Infectious Diseases. NIH website. 25 (1): 1-4. doi:10.3201/eid2501.171901. PMC 6302597 $2. PMID 30560777. [a] review in 2017 identified feasible measles R0 values of 3.7–203.3 
  17. ^ a b c d e f g h Chen S.S.P. (22 Şubat 2018). Measles. Medscape. 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  18. ^ a b c d Russell, SJ; Babovic-Vuksanovic, D; Bexon, A; Cattaneo, R; Dingli, D; Dispenzieri, A; Deyle, DR; Federspiel, MJ; Fielding, A; Galanis, E (September 2019). "Oncolytic Measles Virotherapy and Opposition to Measles Vaccination". Mayo Clinic Proceedings. 94 (9): 1834-39. doi:10.1016/j.mayocp.2019.05.006. PMC 6800178 $2. PMID 31235278. 
  19. ^ a b Kabra SK, Lodha R (August 2013). "Antibiotics for preventing complications in children with measles". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 8 (8): CD001477. doi:10.1002/14651858.CD001477.pub4. PMC 7055587 $2. PMID 23943263. 
  20. ^ "Despite the availability of a safe, effective and inexpensive vaccine for more than 40 years, measles remains a leading vaccine-preventable cause of childhood deaths" (PDF). 11 Ocak 2007. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2019. 
  21. ^ GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators (October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459-1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903 $2. PMID 27733281. 
  22. ^ GBD 2013 Mortality Causes of Death Collaborators (January 2015). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117-71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604 $2. PMID 25530442. 
  23. ^ "Measles cases spike globally due to gaps in vaccination coverage". World Health Organization (WHO). 29 Kasım 2018. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2018. 
  24. ^ "U.S. measles cases surge nearly 20 percent in early April, CDC says". Reuters. 16 Nisan 2019. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  25. ^ "Measles – European Region". World Health Organization (WHO). 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019. 
  26. ^ a b c d e f g "Pinkbook Measles Epidemiology of Vaccine Preventable Diseases". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Kasım 2016. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018. 
  27. ^ a b c "Measles". Merck Manuals Professional Edition. January 2018. 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018. 
  28. ^ a b Biesbroeck L, Sidbury R (November 2013). "Viral exanthems: an update". Dermatologic Therapy. 26 (6): 433-8. doi:10.1111/dth.12107. PMID 24552405. 
  29. ^ a b c d e f Ludlow M, McQuaid S, Milner D, de Swart RL, Duprex WP (January 2015). "Pathological consequences of systemic measles virus infection". The Journal of Pathology. 235 (2): 253-65. doi:10.1002/path.4457. PMID 25294240. 
  30. ^ Steichen O, Dautheville S (March 2009). "Koplik spots in early measles". CMAJ. 180 (5): 583. doi:10.1503/cmaj.080724. PMC 2645467 $2. PMID 19255085. 
  31. ^ a b Baxby D (July 1997). "The diagnosis of the invasion of measles from a study of the exanthema as it appears on the buccal mucous membraneBy Henry Koplik, M.D. Reproduced from Arch. Paed. 13, 918-922 (1886)". Reviews in Medical Virology. 7 (2): 71-74. doi:10.1002/(SICI)1099-1654(199707)7:2<71::AID-RMV185>3.0.CO;2-S. PMID 10398471. 
  32. ^ "Symptoms of measles". National Health Service (NHS). 26 Ocak 2010. Archived from the original on 31 Ocak 2011. 
  33. ^ a b Hamborsky, Jennifer; Kroger, Andrew; Wolfe, Charles ((Ed.)). Epidemiology and prevention of vaccine-preventable diseases (13.13yıl=2015 bas.). [Atlanta, GA]. s. 211. ISBN 978-0-9904491-1-9. OCLC 915815516. 
  34. ^ Gardiner, W. T. (2007). "Otitis Media in Measles". The Journal of Laryngology & Otology. 39 (11): 614-17. doi:10.1017/S0022215100026712. 
  35. ^ Fisher DL, Defres S, Solomon T (March 2015). "Measles-induced encephalitis". QJM. 108 (3): 177-82. doi:10.1093/qjmed/hcu113. PMID 24865261. 
  36. ^ Semba RD, Bloem MW (March 2004). "Measles blindness". Survey of Ophthalmology. 49 (2): 243-55. doi:10.1016/j.survophthal.2003.12.005. PMID 14998696. 
  37. ^ Anlar B (2013). "Subacute sclerosing panencephalitis and chronic viral encephalitis". Pediatric Neurology Part II. Handbook of Clinical Neurology. 112. ss. 1183-89. doi:10.1016/B978-0-444-52910-7.00039-8. ISBN 9780444529107. PMID 23622327. 
  38. ^ Gupta P, Menon PS, Ramji S, Lodha R, Rakesh (2015). PG Textbook of Pediatrics: Volume 2: Infections and Systemic Disorders. JP Medical Ltd. s. 1158. ISBN 9789351529552. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  39. ^ Griffin DE (July 2010). "Measles virus-induced suppression of immune responses". Immunological Reviews. 236: 176-89. doi:10.1111/j.1600-065X.2010.00925.x. PMC 2908915 $2. PMID 20636817. 
  40. ^ a b GRIFFIN, ASHLEY HAGEN (18 Mayıs 2019). "Measles and Immune Amnesia". asm.org. American Society for Microbiology. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2020. 
  41. ^ a b c d Mina MJ, Kula T, Leng Y, Li M, de Vries RD, Knip M, Siljander H, Rewers M, Choy DF, Wilson MS, Larman HB, Nelson AN, Griffin DE, de Swart RL, Elledge SJ (1 Kasım 2019). "Measles virus infection diminishes preexisting antibodies that offer protection from other pathogens". Science. 366 (6465): 599-606. Bibcode:2019Sci...366..599M. doi:10.1126/science.aay6485. hdl:10138/307628. ISSN 0036-8075. PMC 8590458 $2. PMID 31672891. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  42. ^ a b Guglielmi, Giorgia (31 Ekim 2019). "Measles erases immune 'memory' for other diseases". Nature. doi:10.1038/d41586-019-03324-7. PMID 33122832. 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2019. 
  43. ^ Ellison JB (February 1931). "Pneumonia in Measles". Archives of Disease in Childhood. 6 (31): 37-52. doi:10.1136/adc.6.31.37. PMC 1975146 $2. PMID 21031836. 
  44. ^ a b c d "Measles". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2016. 
  45. ^ National Institutes of Health Office of Dietary Supplements (2013). "Vitamin A". U.S. Department of Health & Human Services. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015. 
  46. ^ Sabella C (March 2010). "Measles: not just a childhood rash". Cleveland Clinic Journal of Medicine. 77 (3): 207-13. doi:10.3949/ccjm.77a.09123. PMID 20200172. 
  47. ^ a b Perry RT, Halsey NA (May 2004). "The clinical significance of measles: a review". The Journal of Infectious Diseases. 189 Suppl 1 (S1): S4-16. doi:10.1086/377712. PMID 15106083. 
  48. ^ Sension MG, Quinn TC, Markowitz LE, Linnan MJ, Jones TS, Francis HL, Nzilambi N, Duma MN, Ryder RW (December 1988). "Measles in hospitalized African children with human immunodeficiency virus". American Journal of Diseases of Children. 142 (12): 1271-2. doi:10.1001/archpedi.1988.02150120025021. PMID 3195521. 
  49. ^ a b Cohen BE, Durstenfeld A, Roehm PC (July 2014). "Viral causes of hearing loss: a review for hearing health professionals". Trends in Hearing. 18: 2331216514541361. doi:10.1177/2331216514541361. PMC 4222184 $2. PMID 25080364. 
  50. ^ a b c d e "Measles". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 Nisan 2018. 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018. 
  51. ^ Banerjee E, Griffith J, Kenyon C, Christianson B, Strain A, Martin K (2020). "Containing a measles outbreak in Minnesota, 2017: methods and challenges". Perspect Public Health. 140 (3): 162-171. doi:10.1177/1757913919871072. PMID 31480896. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  52. ^ Spelman LH, Gilardi KV, Lukasik-Braum M, Kinani JF, Nyirakaragire E, Lowenstine LJ (2013). "Respiratory disease in mountain gorillas (Gorilla beringei beringei) in Rwanda, 1990-2010: outbreaks, clinical course, and medical management". J Zoo Wildl Med. 44 (4): 1027-35. doi:10.1638/2013-0014R.1. PMID 24450064. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  53. ^ Gowda VK, Sukanya V (November 2012). "Acquired immunodeficiency syndrome with subacute sclerosing panencephalitis". Pediatric Neurology. 47 (5): 379-81. doi:10.1016/j.pediatrneurol.2012.06.020. PMID 23044024. 
  54. ^ Waggoner JJ, Soda EA, Deresinski S (October 2013). "Rare and emerging viral infections in transplant recipients". Clinical Infectious Diseases. 57 (8): 1182-8. doi:10.1093/cid/cit456. PMC 7107977 $2. PMID 23839998. 
  55. ^ a b c d e Leuridan E, Sabbe M, Van Damme P (September 2012). "Measles outbreak in Europe: susceptibility of infants too young to be immunized". Vaccine. 30 (41): 5905-13. doi:10.1016/j.vaccine.2012.07.035. PMID 22841972. 
  56. ^ a b c d e f Moss WJ, Griffin DE (January 2012). "Measles". Lancet. 379 (9811): 153-64. doi:10.1016/S0140-6736(10)62352-5. PMID 21855993. 
  57. ^ a b Textbook of Microbiology & Immunology. Elsevier India. 2009. s. 535. ISBN 9788131221631. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  58. ^ Kaslow, Richard A.; Stanberry, Lawrence R.; Le Duc, James W. (2014). Viral Infections of Humans: Epidemiology and Control. Springer. s. 540. ISBN 9781489974488. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  59. ^ Schaechter's Mechanisms of Microbial Disease. Lippincott Williams & Wilkins. 2012. s. 357. ISBN 9780781787444. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  60. ^ Rainwater-Lovett, Kaitlin; Moss, William J. (2018), Jameson, J. Larry; Fauci, Anthony S.; Kasper, Dennis L.; Hauser, Stephen L. (Ed.), "Measles (Rubeola)", Harrison's Principles of Internal Medicine (20 bas.), New York, NY: McGraw-Hill Education, erişim tarihi: 7 Aralık 2020 
  61. ^ a b c "Surveillance Manual | Measles | Vaccine Preventable Diseases | CDC". www.cdc.gov. 23 Mayıs 2019. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2019. 
  62. ^ "Measles". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 Nisan 2018. 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2018. 
  63. ^ a b Friedman M, Hadari I, Goldstein V, Sarov I (October 1983). "Virus-specific secretory IgA antibodies as a means of rapid diagnosis of measles and mumps infection". Israel Journal of Medical Sciences. 19 (10): 881-4. PMID 6662670. 
  64. ^ a b c Dimech, Wayne; Mulders, Mick N. (July 2016). "A review of testing used in seroprevalence studies on measles and rubella". Vaccine. 34 (35): 4119-4122. doi:10.1016/j.vaccine.2016.06.006. PMID 27340096. 
  65. ^ a b Simon, Jakub K.; Ramirez, Karina; Cuberos, Lilian; Campbell, James D.; Viret, Jean F.; Muñoz, Alma; Lagos, Rosanna; Levine, Myron M.; Pasetti, Marcela F. (March 2011). "Mucosal IgA Responses in Healthy Adult Volunteers following Intranasal Spray Delivery of a Live Attenuated Measles Vaccine". Clinical and Vaccine Immunology. 18 (3): 355-361. doi:10.1128/CVI.00354-10. PMC 3067370 $2. PMID 21228137. 
  66. ^ Galindo BM, Concepción D, Galindo MA, Pérez A, Saiz J (January 2012). "Vaccine-related adverse events in Cuban children, 1999-2008". MEDICC Review. 14 (1): 38-43. doi:10.37757/MR2012V14.N1.8. PMID 22334111. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  67. ^ Helfand RF, Witte D, Fowlkes A, Garcia P, Yang C, Fudzulani R, Walls L, Bae S, Strebel P, Broadhead R, Bellini WJ, Cutts F (November 2008). "Evaluation of the immune response to a 2-dose measles vaccination schedule administered at 6 and 9 months of age to HIV-infected and HIV-uninfected children in Malawi". The Journal of Infectious Diseases. 198 (10): 1457-65. doi:10.1086/592756. PMID 18828743. 
  68. ^ Ołdakowska A, Marczyńska M (2008). "[Measles vaccination in HIV infected children]". Medycyna Wieku Rozwojowego. 12 (2 Pt 2): 675-80. PMID 19418943. 
  69. ^ "Global goal to reduce measles deaths in children surpassed" (Basın açıklaması). UNICEF. 2007. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015. 
  70. ^ McLean HQ, Fiebelkorn AP, Temte JL, Wallace GS (June 2013). "Prevention of measles, rubella, congenital rubella syndrome, and mumps, 2013: summary recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)" (PDF). MMWR. Recommendations and Reports. 62 (RR-04): 2, 19. PMID 23760231. 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  71. ^ "Measles Prevention: Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP)". cdc.gov. 29 Aralık 1989. 15 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2020. 
  72. ^ a b c Di Pietrantonj, Carlo; Rivetti, Alessandro; Marchione, Pasquale; Debalini, Maria Grazia; Demicheli, Vittorio (22 Kasım 2021). "Vaccines for measles, mumps, rubella, and varicella in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2021 (11): CD004407. doi:10.1002/14651858.CD004407.pub5. ISSN 1469-493X. PMC 8607336 $2. PMID 34806766. 
  73. ^ a b c Young, Megan K; Nimmo, Graeme R; Cripps, Allan W; Jones, Mark A (1 Nisan 2014). "Post-exposure passive immunisation for preventing measles". Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (4): CD010056. doi:10.1002/14651858.cd010056.pub2. hdl:10072/65474. ISSN 1465-1858. PMID 24687262. 
  74. ^ Bester, Johan Christiaan (1 Aralık 2016). "Measles and Measles Vaccination: A Review". JAMA Pediatrics (İngilizce). 170 (12): 1209-1215. doi:10.1001/jamapediatrics.2016.1787. ISSN 2168-6203. PMID 27695849. 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  75. ^ Greenwood, Kathryn P.; Hafiz, Radwan; Ware, Robert S.; Lambert, Stephen B. (17 Mayıs 2016). "A systematic review of human-to-human transmission of measles vaccine virus". Vaccine. 34 (23): 2531-2536. doi:10.1016/j.vaccine.2016.03.092. ISSN 1873-2518. PMID 27083423. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  76. ^ a b Bester, Johan Christiaan (1 Aralık 2016). "Measles and Measles Vaccination". JAMA Pediatrics. 170 (12): 1209-1215. doi:10.1001/jamapediatrics.2016.1787. PMID 27695849. 
  77. ^ a b World Health Organization (April 2017). "Measles vaccines: WHO position paper – April 2017". Weekly Epidemiological Record. 92 (17): 205-27. hdl:10665/255377. PMID 28459148. 
  78. ^ Rezaie, Salim R. "Measles: The Sequel". Emergency Physicians Monthly. 7 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  79. ^ Schrör K (2007). "Aspirin and Reye syndrome: a review of the evidence". Paediatric Drugs. 9 (3): 195-204. doi:10.2165/00148581-200709030-00008. PMID 17523700. The suggestion of a defined cause-effect relationship between aspirin intake and Reye syndrome in children is not supported by sufficient facts. Clearly, no drug treatment is without side effects. Thus, a balanced view of whether treatment with a certain drug is justified in terms of the benefit/risk ratio is always necessary. Aspirin is no exception. 
  80. ^ NINDS'de Reye's Syndrome "Epidemiologic evidence indicates that aspirin (salicylate) is the major preventable risk factor for Reye's syndrome. The mechanism by which aspirin and other salicylates trigger Reye's syndrome is not completely understood."
  81. ^ "Frequently Asked Questions about Measles". Washington State Department of Health. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. [Vitamin A] cannot prevent or cure the measles 
  82. ^ Huiming Y, Chaomin W, Meng M (October 2005). Yang H (Ed.). "Vitamin A for treating measles in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2005 (4): CD001479. doi:10.1002/14651858.CD001479.pub3. PMC 7076287 $2. PMID 16235283. 
  83. ^ Awotiwon AA, Oduwole O, Sinha A, Okwundu CI (June 2017). "Zinc supplementation for the treatment of measles in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (6): CD011177. doi:10.1002/14651858.CD011177.pub3. PMC 6481361 $2. PMID 28631310. 
  84. ^ Chen, Shou; Wu, Taixiang; Kong, Xiangyu; Yuan, Hao (9 Kasım 2011). "Chinese medicinal herbs for measles". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2011 (11): CD005531. doi:10.1002/14651858.CD005531.pub4. ISSN 1469-493X. PMC 7265114 $2. PMID 22071825. 
  85. ^ "Measles Complications". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 25 Şubat 2019. 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019. 
  86. ^ Noyce RS, Richardson CD (September 2012). "Nectin 4 is the epithelial cell receptor for measles virus". Trends in Microbiology. 20 (9): 429-39. doi:10.1016/j.tim.2012.05.006. PMID 22721863. 
  87. ^ "NINDS Subacute Sclerosing Panencephalitis Information Page". 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2018.  "NINDS Subacute Sclerosing Panencephalitis Information Page"
  88. ^ "Measles - Pediatrics". Merck Manuals Professional Edition (İngilizce). 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  89. ^ Centers for Disease Control (CDC) (May 1982). "Recommendation of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP). Measles prevention". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 31 (17): 217-24, 229-31. PMID 6804783. 23 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  90. ^ a b Mina MJ, Metcalf CJ, de Swart RL, Osterhaus AD, Grenfell BT (May 2015). "Long-term measles-induced immunomodulation increases overall childhood infectious disease mortality". Science. 348 (6235): 694-9. Bibcode:2015Sci...348..694M. doi:10.1126/science.aaa3662. PMC 4823017 $2. PMID 25954009. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  91. ^ Bartlett, M.S. (1957). "Measles periodicity and community size". J. R. Stat. Soc. Ser. A (120): 48-70. 
  92. ^ a b Black FL (July 1966). "Measles endemicity in insular populations: critical community size and its evolutionary implication". Journal of Theoretical Biology. 11 (2): 207-11. Bibcode:1966JThBi..11..207B. doi:10.1016/0022-5193(66)90161-5. PMID 5965486. 
  93. ^ Lozano R, Naghavi M, Foreman K, Lim S, Shibuya K, Aboyans V, Abraham J, Adair T, Aggarwal R, Ahn SY, Alvarado M, Anderson HR, Anderson LM, Andrews KG, Atkinson C, Baddour LM, Barker-Collo S, Bartels DH, Bell ML, Benjamin EJ, Bennett D, Bhalla K, Bikbov B, Bin Abdulhak A, Birbeck G, Blyth F, Bolliger I, Boufous S, Bucello C, Burch M, Burney P, Carapetis J, Chen H, Chou D, Chugh SS, Coffeng LE, Colan SD, Colquhoun S, Colson KE, Condon J, Connor MD, Cooper LT, Corriere M, Cortinovis M, de Vaccaro KC, Couser W, Cowie BC, Criqui MH, Cross M, Dabhadkar KC, Dahodwala N, De Leo D, Degenhardt L, Delossantos A, Denenberg J, Des Jarlais DC, Dharmaratne SD, Dorsey ER, Driscoll T, Duber H, Ebel B, Erwin PJ, Espindola P, Ezzati M, Feigin V, Flaxman AD, Forouzanfar MH, Fowkes FG, Franklin R, Fransen M, Freeman MK, Gabriel SE, Gakidou E, Gaspari F, Gillum RF, Gonzalez-Medina D, Halasa YA, Haring D, Harrison JE, Havmoeller R, Hay RJ, Hoen B, Hotez PJ, Hoy D, Jacobsen KH, James SL, Jasrasaria R, Jayaraman S, Johns N, Karthikeyan G, Kassebaum N, Keren A, Khoo JP, Knowlton LM, Kobusingye O, Koranteng A, Krishnamurthi R, Lipnick M, Lipshultz SE, Ohno SL, Mabweijano J, MacIntyre MF, Mallinger L, March L, Marks GB, Marks R, Matsumori A, Matzopoulos R, Mayosi BM, McAnulty JH, McDermott MM, McGrath J, Mensah GA, Merriman TR, Michaud C, Miller M, Miller TR, Mock C, Mocumbi AO, Mokdad AA, Moran A, Mulholland K, Nair MN, Naldi L, Narayan KM, Nasseri K, Norman P, O'Donnell M, Omer SB, Ortblad K, Osborne R, Ozgediz D, Pahari B, Pandian JD, Rivero AP, Padilla RP, Perez-Ruiz F, Perico N, Phillips D, Pierce K, Pope CA, Porrini E, Pourmalek F, Raju M, Ranganathan D, Rehm JT, Rein DB, Remuzzi G, Rivara FP, Roberts T, De León FR, Rosenfeld LC, Rushton L, Sacco RL, Salomon JA, Sampson U, Sanman E, Schwebel DC, Segui-Gomez M, Shepard DS, Singh D, Singleton J, Sliwa K, Smith E, Steer A, Taylor JA, Thomas B, Tleyjeh IM, Towbin JA, Truelsen T, Undurraga EA, Venketasubramanian N, Vijayakumar L, Vos T, Wagner GR, Wang M, Wang W, Watt K, Weinstock MA, Weintraub R, Wilkinson JD, Woolf AD, Wulf S, Yeh PH, Yip P, Zabetian A, Zheng ZJ, Lopez AD, Murray CJ, AlMazroa MA, Memish ZA (December 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859): 2095-128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. hdl:10536/DRO/DU:30050819. PMID 23245604. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  94. ^ "Measles Data and Statistics" (PDF). 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019. 
  95. ^ "Measles notifications and deaths in England and Wales: 1940 to 2017". GOV.UK. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2019. 
  96. ^ "Complications of measles". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 3 Kasım 2014. 3 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2014. 
  97. ^ "Pinkbook | Measles | Epidemiology of Vaccine Preventable Diseases | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 25 Eylül 2019. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019. 
  98. ^ "Measles". World Health Organization (WHO). 23 Temmuz 2013. Archived from the original on 14 Ağustos 2013. 
  99. ^ "Measles Surveillance Data". World Health Organization (WHO). 17 Mart 2015. Archived from the original on 3 Temmuz 2015. 
  100. ^ "Number of Reported Measles Cases with onset date from Nov 2014 to Apr 2015 (6M period)" (PDF). World Health Organization (WHO). Archived from the original on 3 Temmuz 2015. 
  101. ^ "Reported measles cases and incidence rates by WHO Member States 2013, 2014 as of 11 February 2015" (PDF). World Health Organization (WHO). 7 Nisan 2014. Archived from the original on 3 Temmuz 2015. 
  102. ^ "Measles—United States, 2005". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 22 Aralık 2006. 13 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2015. 
  103. ^ a b Greger, Michael (November 2006). "Most and probably all of the distinctive infectious diseases of civilization have been transferred to human populations from animal herds.". Bird Flu: A Virus of Our Own Hatching. Lantern Books. ISBN 1590560981. 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  104. ^ Torrey, E. Fuller; Yolken, Robert H. (3 Nisan 2005). "Their Bugs Are Worse Than Their Bite". The Washington Post. 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019. 
  105. ^ "UNICEF Joint Press Release". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  106. ^ World Health Organization (December 2009). "Global reductions in measles mortality 2000-2008 and the risk of measles resurgence". Weekly Epidemiological Record. 84 (49): 509-16. hdl:10665/241466. PMID 19960624. 
  107. ^ a b "More than 140,000 die from measles as cases surge worldwide". World Health Organization (WHO) (Basın açıklaması). 5 Aralık 2019. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019. 
  108. ^ a b Brown, Kevin E.; Rota, Paul A.; Goodson, James L.; Williams, David; Abernathy, Emily; Takeda, Makoto; Mulders, Mick N. (5 Temmuz 2019). "Genetic Characterization of Measles and Rubella Viruses Detected Through Global Measles and Rubella Elimination Surveillance, 2016–2018". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 68 (26): 587-591. doi:10.15585/mmwr.mm6826a3. PMC 6613570 $2. PMID 31269012. 
  109. ^ "New measles surveillance data for 2019" (Basın açıklaması). World Health Organization (WHO). 15 Nisan 2019. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2019. 
  110. ^ a b Patel, Minal K.; Goodson, James L.; Alexander, James P.; Kretsinger, Katrina; Sodha, Samir V.; Steulet, Claudia; Gacic-Dobo, Marta; Rota, Paul A.; McFarland, Jeffrey; Menning, Lisa; Mulders, Mick N. (13 Kasım 2020). "Progress Toward Regional Measles Elimination — Worldwide, 2000–2019". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 69 (45): 1700-1705. doi:10.15585/mmwr.mm6945a6. ISSN 0149-2195. PMC 7660667 $2. PMID 33180759. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  111. ^ "At least 80 million children under one at risk of diseases such as diphtheria, measles and polio as COVID-19 disrupts routine vaccination efforts, warn Gavi, WHO and UNICEF". WHO. 22 Mayıs 2020. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2022. 
  112. ^ "50 years of measles vaccination in the UK". Public Health England. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020. 
  113. ^ a b Elizabeth Whitman (13 Mart 2015). "Who Is Stefan Lanka? Court Orders German Measles Denier To Pay 100,000 Euros". International Business Times. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  114. ^ "Europe observes a 4-fold increase in measles cases in 2017 compared to previous year". World Health Organization (WHO) (Basın açıklaması). 19 Şubat 2018. 21 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2018. 
  115. ^ "WHO EpiData" (PDF). World Health Organization (WHO). February 2019. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mart 2019. 
  116. ^ a b "Measles in Europe: record number of both sick and immunized" (Basın açıklaması). World Health Organization (WHO). 7 Şubat 2019. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2019. 
  117. ^ a b "European Region loses ground in effort to eliminate measles". World Health Organization (WHO) (Basın açıklaması). 29 Ağustos 2019. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2019. 
  118. ^ "Region of the Americas is declared free of measles". Pan American Health Organization. 29 Eylül 2016. 30 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2016. 
  119. ^ "Measles spreads again in the Americas". MercoPress. 28 Mart 2018. 4 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2018. 
  120. ^ a b c "CDC Media Statement: Measles cases in the U.S. are highest since measles was eliminated in 2000". Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (Basın açıklaması). 26 Nisan 2019. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  121. ^ a b c d e f "Measles Cases and Outbreaks". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 6 Ocak 2020. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2020.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  122. ^ Orenstein WA, Papania MJ, Wharton ME (May 2004). "Measles elimination in the United States". The Journal of Infectious Diseases. 189 (Supplement 1): S1-3. doi:10.1086/377693. PMID 15106120. Figure 1: Reported US measles incidence, 1950–2001. 
  123. ^ "1991: The Philly measles outbreak that killed 9 children". 6abc Philadelphia. 6 Şubat 2015. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  124. ^ a b Papania MJ, Wallace GS, Rota PA, Icenogle JP, Fiebelkorn AP, Armstrong GL, Reef SE, Redd SB, Abernathy ES, Barskey AE, Hao L, McLean HQ, Rota JS, Bellini WJ, Seward JF (February 2014). "Elimination of endemic measles, rubella, and congenital rubella syndrome from the Western hemisphere: the US experience". JAMA Pediatrics. 168 (2): 148-55. doi:10.1001/jamapediatrics.2013.4342. PMID 24311021. 
  125. ^ Centers for Disease Control Prevention (CDC) (February 2008). "Multistate measles outbreak associated with an international youth sporting event--Pennsylvania, Michigan, and Texas, August-September 2007". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 57 (7): 169-73. PMID 18288074. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  126. ^ a b c Gastañaduy PA, Budd J, Fisher N, Redd SB, Fletcher J, Miller J, McFadden DJ, Rota J, Rota PA, Hickman C, Fowler B, Tatham L, Wallace GS, de Fijter S, Parker Fiebelkorn A, DiOrio M (October 2016). "A Measles Outbreak in an Underimmunized Amish Community in Ohio". The New England Journal of Medicine. 375 (14): 1343-1354. doi:10.1056/NEJMoa1602295. PMID 27705270. 
  127. ^ "Year in Review: Measles Linked to Disneyland". 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2017. 
  128. ^ Clemmons NS, Gastanaduy PA, Fiebelkorn AP, Redd SB, Wallace GS (April 2015). "Measles - United States, January 4-April 2, 2015" (PDF). MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 64 (14): 373-6. PMC 5779542 $2. PMID 25879894. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  129. ^ "Measles Outbreak — California, December 2014–February 2015". www.cdc.gov. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  130. ^ "Measles kills first patient in 12 years". USA Today. 2 Temmuz 2015. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2015. 
  131. ^ "First Measles Death in US Since 2003 Highlights the Unknown Vulnerables – Phenomena: Germination". National Geographic Society. 2 Temmuz 2015. 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  132. ^ "First Measles Death In 12 Years Renews Vaccination Concerns". NPR. 6 Temmuz 2015. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. 
  133. ^ "Maine confirms its first case of measles in 20 years". CBS News. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2017. 
  134. ^ "Measles case confirmed in Portland, about 500 people possibly exposed". KATU. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2018. 
  135. ^ "TABLE 1. Weekly cases* of selected infrequently reported notifiable diseases (". wonder.cdc.gov. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2019. 
  136. ^ a b Alltucker, Ken (11 Şubat 2019). "A quarter of all kindergartners in Washington county aren't immunized. Now there's a measles crisis". USA Today. 11 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019. 
  137. ^ Howard, Jacqueline (9 Ocak 2019). "New York tackles 'largest measles outbreak' in state's recent history as cases spike globally". CNN. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2019. 
  138. ^ "Washington state is averaging more than one measles case per day in 2019". NBC News. 5 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2019. 
  139. ^ "Amid Measles Outbreak, Anti-Vaxx Parents Have Put Others' Babies At Risk". MSN. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2019. 
  140. ^ Belluz, Julia (27 Ocak 2019). "Washington declared a public health emergency over measles. Thank vaccine-refusing parents". Vox. 5 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2019. 
  141. ^ Gander, Kashmira (28 Ocak 2019). ""Dangerous" anti-vaxx warning issued by Washington officials as cases in measles outbreak continue to rise". Newsweek. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2019. 
  142. ^ a b Howard, Jacqueline; Goldschmidt, Debra (24 Nisan 2019). "US measles outbreak is largest since disease was declared eliminated in 2000". CNN. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2019. 
  143. ^ Goldstein-Street, Jake (28 Ocak 2019). "Amid measles outbreak, legislation proposed to ban vaccine exemptions". The Seattle Times. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2019. 
  144. ^ Tanne JH (April 2019). "New York City mayor declares measles public health emergency". BMJ. 365: l1724. doi:10.1136/bmj.l1724. PMID 30971409. 
  145. ^ Lenharo, Mariana (26 Temmuz 2016). "Sarampo está eliminado do Brasil, segundo comitê internacional" (Portekizce). G1. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2016. 
  146. ^ "Sarampo está eliminado do Brasil, segundo comitê internacional". Bem Estar (Portekizce). 26 Temmuz 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  147. ^ a b "Brasil já tem mais de mil casos de sarampo em 2018, segundo Ministério da Saúde". G1 (Portekizce). 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  148. ^ a b Saúde, Ministério da. "Ministério da Saúde atualiza casos de sarampo". portalms.saude.gov.br (Portekizce). 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2018. 
  149. ^ Lien Chau (18 Nisan 2014). "Vietnam minister calls for calm in face of 8,500 measles cases, 114 fatalities". Thanh Niên. 18 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  150. ^ Quốc Thanh (30 Mayıs 2014). "Bộ Y tế: "VN đã phản ứng rất nhanh đối với dịch sởi"" [Ministry of Health: "Vietnam has responded very quickly to measles"] (Vietnamca). Tuổi Trẻ. 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  151. ^ "WHO doctors in Myanmar's Naga areas identify 'mystery disease'". Eastern Mirror Nagaland. 6 Ağustos 2016. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016. 
  152. ^ "Myanmar (02): (SA) fatal, measles confirmed". www.promedmail.org (Archive Number: 20160806.4398118). International Society for Infectious Diseases. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016. 
  153. ^ "Philippines measles update: Nearly 600 cases in 2 days". Outbreak News Today. 26 Mart 2019. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  154. ^ Alyssa J. Oon (17 Haziran 2019). "A Measles Outbreak Is The Cause of 15 Orang Asli Deaths In Kelantan". Says.com. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  155. ^ Rachel Tay (18 Haziran 2019). "The mysterious illness that caused 15 deaths in a Malaysian tribe has been linked to a measles outbreak". Business Insider Malaysia. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  156. ^ "New measles surveillance data from WHO". World Health Organization (WHO). 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019. 
  157. ^ "Nearly 5,000 dead in world's worst measles outbreak". 21 Kasım 2019. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019. 
  158. ^ Ratcliffe, Rebecca (22 Kasım 2019). "Children bear the brunt as the world's biggest measles epidemic sweeps Congo". The Guardian. ISSN 0261-3077. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019. 
  159. ^ "Measles and Rubella Surveillance Data". World Health Organization (WHO). 3 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019. 
  160. ^ a b c Furuse Y, Suzuki A, Oshitani H (March 2010). "Origin of measles virus: divergence from rinderpest virus between the 11th and 12th centuries". Virology Journal. 7: 52. doi:10.1186/1743-422X-7-52. PMC 2838858 $2. PMID 20202190. 
  161. ^ Düx, Ariane; Lequime, Sebastian; Patrono, Livia Victoria; Vrancken, Bram; Boral, Sengül; Gogarten, Jan F.; Hilbig, Antonia; Horst, David; Merkel, Kevin; Prepoint, Baptiste; Santibanez, Sabine; Schlotterbeck, Jasmin; Suchard, Marc A.; Ulrich, Markus; Widulin, Navena; Mankertz, Annette; Leendertz, Fabian H.; Harper, Kyle; Schnalke, Thomas; Lemey, Philippe; Calvignac-Spencer, Sébastien (30 Aralık 2019). "The history of measles: from a 1912 genome to an antique origin". bioRxiv: 2019.12.29.889667. doi:10.1101/2019.12.29.889667. 
  162. ^ Kupferschmidt, Kai (30 Aralık 2019). "Measles may have emerged when large cities rose, 1500 years earlier than thought". Science. doi:10.1126/science.aba7352. 
  163. ^ H. Haeser's conclusion, in Lehrbuch der Geschichte der Medicin und der epidemischen Krankenheiten III:24–33 (1882), followed by Zinsser in 1935.
  164. ^ Cohen SG (February 2008). "Measles and immunomodulation". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 121 (2): 543-4. doi:10.1016/j.jaci.2007.12.1152. PMID 18269930. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  165. ^ Sullivan, Patricia (13 Nisan 2005). "Maurice R. Hilleman Dies; Created Vaccines". The Washington Post. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  166. ^ Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A–M. ABC-CLIO. s. 413. ISBN 978-0-313-34102-1. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  167. ^ a b c d Harper, Kyle (11 Mart 2020). "What Makes Viruses Like COVID-19 Such a Risk for Human Beings? The Answer Goes Back Thousands of Years". Time. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
  168. ^ "Migration and Disease". 1 Ocak 2009. 1 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  169. ^ "Fiji School of Medicine". Archived from the original on 10 Nisan 2015. 
  170. ^ Bhaumik, Subir (16 Mayıs 2006). "Measles hits rare Andaman tribe". BBC News Online. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  171. ^ Crum, Frederick S (April 1914). "A Statistical Study of Measles". American Journal of Public Health. IV (4): 289-309. doi:10.2105/AJPH.4.4.289-a. PMC 1286334 $2. PMID 18009016. 
  172. ^ "Live attenuated measles vaccine". EPI Newsletter. 2 (1): 6. February 1980. PMID 12314356. 
  173. ^ World Health Organization (7 Ekim 2005). "New genotype of measles virus and update on global distribution of measles genotypes". Weekly Epidemiological Record. 80 (40): 347-51. hdl:10665/232911. PMID 16240986. 
  174. ^ Offit PA (2007). Vaccinated: One Man's Quest to Defeat the World's Deadliest Diseases. Washington, DC: Smithsonian. ISBN 978-0-06-122796-7. 
  175. ^ "Measles Prevention: Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP) 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Centers for Disease Control and Prevention (CDC).
  176. ^ "Measles: Questions and Answers" (PDF). Immunization Action Coalition. Archived from the original on 24 Ocak 2013. 
  177. ^ "Measles Frequently Asked Questions about Measles in U.S". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 28 Ağustos 2018. 16 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  178. ^ "In 2000, measles had been officially 'eliminated' in the U.S. Will that change?". 28 Eylül 2019. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  179. ^ Stefan Lanka (April 1995). "HIV; Reality or artefact?". Virusmyth.com. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  180. ^ "Das Masern-Virus 100.000 € Belohnung! WANTeD Der Durchmesser" (PDF) (Almanca). 24 Kasım 2011. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  181. ^ "Germany court orders measles sceptic to pay 100,000 euros". BBC News Online. 12 Mart 2015. 31 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  182. ^ "Disappointing outcome of Bardens vs. Lanka: measles proven to exist, but anti-vaxxer Lanka keeps his money". 23 Ocak 2017. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  183. ^ Steven Novella (13 Mart 2015). "Yes, Dr. Lanka, Measles is Real". NeuroLogica Blog. 31 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  184. ^ Abramson, Brian (2018). Vaccine, vaccination, and immunization law. Bloomberg Law. ss. 10-30. ISBN 9781682675830. 
  185. ^ Scirè, Giovanni (1 Ocak 2021). "Modelling and assessing public health policies to counteract Italian measles outbreaks". International Journal of Simulation and Process Modelling. 16 (4): 271-284. doi:10.1504/IJSPM.2021.118832. hdl:10447/513505. ISSN 1740-2123. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
  186. ^ White LK, Yoon JJ, Lee JK, Sun A, Du Y, Fu H, Snyder JP, Plemper RK (July 2007). "Nonnucleoside inhibitor of measles virus RNA-dependent RNA polymerase complex activity". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 51 (7): 2293-303. doi:10.1128/AAC.00289-07. PMC 1913224 $2. PMID 17470652. 
  187. ^ Krumm SA, Yan D, Hovingh ES, Evers TJ, Enkirch T, Reddy GP, Sun A, Saindane MT, Arrendale RF, Painter G, Liotta DC, Natchus MG, von Messling V, Plemper RK (April 2014). "An orally available, small-molecule polymerase inhibitor shows efficacy against a lethal morbillivirus infection in a large animal model". Science Translational Medicine. 6 (232): 232ra52. doi:10.1126/scitranslmed.3008517. PMC 4080709 $2. PMID 24739760. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Kızamık ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Sınıflandırma
Dış kaynaklar


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kızamık&oldid=33441422" sayfasından alınmıştır