Fidel Castro

El Comandante Fidel Castro
1950'lerde Castro
Küba Komünist Partisi Birinci Sekreteri
Görev süresi Temmuz 1961 - 19 Nisan 2011
Yerine gelen	Raúl Castro
15. Küba Devlet Başkanı
Görev süresi 2 Aralık 1976 - 18 Şubat 2008
Başkan Yardımcısı	Raúl Castro
Yerine geldiği	Osvaldo Dorticós Torrado
Yerine gelen	Raúl Castro
16. Küba Başbakanı
Görev süresi 16 Şubat 1959 - 24 Şubat 2008
Başkan	Manuel Urrutia Lleó Osvaldo Dorticós Torrado Kendisi
Yerine geldiği	José Miró Cardona
Yerine gelen	Raúl Castro
Kişisel bilgiler
Doğum	Fidel Alejandro Castro Ruz 13 Ağustos 1926(1926-08-13) Mayarí, Küba
Ölüm	25 Kasım 2016 (90 yaşında)[1] Havana, Küba
Partisi	Küba Komünist Partisi
Evlilik(ler)	Mirta Diaz-Balart (1948–1955) Dalia Soto del Valle (1980–2016)
Çocuk(lar)	Fidel Ángel Castro Diaz-Balart Alina Fernández-Revuelta Alexis Castro-Soto Alejandro Castro-Soto Antonio Castro-Soto Angel Castro-Soto Alex Castro-Soto Jorge Angel Castro Francisca Pupo
Bitirdiği okul	Havana Üniversitesi
Mesleği	Avukat
Dini	Yok, Marksist-Leninist ateizm
İmzası

Fidel Alejandro Castro Ruz ( söylenişi) (13 Ağustos 1926, Mayarí - 25 Kasım 2016, Havana^[1]), Kübalı Marksist-Leninist devrimci ve Küba Devrimi'nin önderi. Yaşamı boyunca ve ölümünden sonra çeşitli liderler ve muhalif kesimlerce diktatör olarak da nitelendirilmiştir.^[2][3][4] Devrim sonrasında, 1959-76 arasında Küba başbakanlığı, 1976-2008 arasında da Küba devlet başkanlığı yaptı. 1961 ile 2011 yılları arasında da Küba Komünist Partisi Birinci Sekreterliği görevini yürüttü. Uluslararası alanda ise 1979-1983 ve 2006-2008 yılları arasında Bağlantısızlar Hareketi'nin Genel Sekreterliğini yaptı. Lakabı İspanyolcada At anlamına gelen "El Caballo"dur.

Orta hâlli İspanyol göçmeni Ángel Castro y Argiz'in (1875-1956), aşçısı Lina Ruz González'den (Ángel Castro y Argiz'in ilk evliliğinin sona ermesinden sonra nikahlandılar) evlilik dışı doğan beş çocuğundan ikincisidir.^[5] İspanya'nın kuzeybatısındaki Galiçya'da dünyaya gelen babası Ángel Castro y Argiz, Küba Bağımsızlık Savaşı sırasında Küba'ya gelen İspanyol askerlerinden biriydi. Savaş bittikten sonra adadan ayrılmış ama kısa süre sonra Küba'ya dönmüştü. Ülkenin doğusundaki Oriente ilinde (1976'da lağvedildi) başarılı bir şeker kamışı yetiştiricisi olmuştu.

Fidel Castro, United Fruit Company'nin denetimi altındaki yoksul bir yöre olan Mayarí'de yetişti. Oriente ilinin merkezi Santiago'daki Katolik okullarında ve Havana'daki Cizvit lisesi Belén İlahiyat Okulu'nda öğrenim gördü. 1945'te eğitime başladığı Havana Üniversitesi'nden 1950'de hukuk doktoru olarak mezun oldu.

Öğrenciyken, 1947'de Dominik Cumhuriyeti'nde Rafael Trujillo'nun sağcı askerî cuntasına karşı başarısızlıkla sonuçlanan bir devrimci harekete ve 1948'de Bogotá'daki kent ayaklanmalarına katıldı. 1947'de Küba Halk Partisi'ne girdi. 1950-52 arasında avukatlık yaptıktan sonra Temsilciler Meclisi seçimleri için Küba Halk Partisi'nden adaylığını koydu. Ama 10 Mart 1952'de iktidardaki Carlos Prío Socarrás hükûmetini deviren Küba'nın eski başkanlarından General Fulgencio Batista seçimleri iptal etti.

1953 başlarında Batista diktatörlüğünü yıkmak amacıyla küçük bir grup oluşturan Castro, 26 Temmuz'da Santiago'daki Moncada Kışlası'na 165 arkadaşıyla birlikte bir baskın düzenledi; ama başarısızlığa uğrayarak tutuklandı. 16 Ekim 1953'te Santiago'daki Küba Yüksek Mahkemesi'nde yapılan yargılamada 'Sayın yargıç siz beni mahkûm edin! Tarih beni haklı çıkaracaktır!' (La Historia Me Absolvera) cümlesiyle biten ünlü savunmasını yaptı. Mahkeme sonunda 16 yıla mahkûm oldu. Juventud Adasında 21 ay hapis yattıktan sonra Batista'nın emriyle cezasının geriye kalan bölümü bağışlandı.

1955'te Küba'dan ayrılarak Meksika'ya geçti ve 26 Temmuz Hareketi adlı yeni bir örgüt kurdu. İspanya İç Savaşı'na katılmış olan Kübalı Alberto Bayo'nun yönetiminde gerilla savaşı eğitimi gören örgüt üyeleri 2 Aralık 1956'da Granma yatıyla Küba'ya dönerek Oriente'de karaya çıktı. Burada hükûmet kuvvetleriyle girişilen çatışmalarda arkadaşlarının çoğunu yitiren Castro, aralarında kardeşi Raul Castro ve Ernesto Che Guevara'nın da bulunduğu 12 arkadaşıyla birlikte Oriente'nin güneybatısındaki Maestra Dağlarına çekildi. Bu dağlarda iki yıl boyunca Batista'nın kuvvetlerine karşı bir gerilla savaşı yürüttü. Giderek siyasi desteğini yitiren ve bir dizi askerî yenilgiye uğrayan Batista, 31 Aralık 1958'de Dominik Cumhuriyeti'ne kaçtı. Castro 1959'un ilk günlerinde Havana'ya girdi. Hukukçu Doktor Manuel Urrutia Leo devlet başkanlığına, Castro da başbakanlığa getirildi.

Castro hükûmeti, ilk olarak fiyatları ve kiraları düşürdü. Ardından köklü bir toprak reformu başlattı. 40 hektarı geçen toprak bedelleri 20 yılda ödenmek üzere kamulaştırıldı ve halk çiftlikleri olarak işletilmeye başlandı. Önceleri Castro'ya karşı çıkmakla beraber 1959'a doğru gerilla hareketini desteklemeye başlayan Küba Sosyalist Halk Partisi (PSP), Castro ile ilişkilerini geliştirerek etkili bir konum kazandı. Bu durumdan tedirgin olan Urrutia'nın toprak reformunun ertelenmesi yönündeki baskıları üzerine Castro istifa etti; ama halkın yoğun tepkisi karşısında Urrutia, görevinden çekilmek zorunda kaldı. Yerine Osvaldo Doticos getirilirken Castro yeniden başbakan oldu.

Bu sırada toprakların kamulaştırılmasından zarar gören ABD şirketlerinin baskısıyla ABD hükûmeti, Küba'ya karşı ekonomik ambargo uygulamaya başladı. Ekonomisi tek ürüne dayalı bir ülke olan Küba, öteden beri ABD'ye sattığı şekeri SSCB'ye satmaya başladı. ABD şirketlerinin elindeki rafineriler, şeker karşılığında SSCB'den alınan ham petrolü işlemeyi reddedince Castro bu rafinerileri devletleştirdi. Bu gelişme ABD ile Küba'nın arasını daha da açtı. Devrimden sonra ABD'ye kaçan ve John F. Kennedy yönetiminden silah ve mali destek sağlayan Kübalıların Nisan 1961'de giriştiği Domuzlar Körfezi Çıkarması başarısızlıkla sonuçlandı. Castro, çıkarmanın ardından yayımladığı Havana Bildirisi ile ilk kez Küba'nın sosyalist politikalar izleyeceğini dünyaya duyurdu. 1962'de SSCB'nin Küba'ya balistik füzeler yerleştirmesi ve John F. Kennedy'nin Küba'yı deniz ablukasına almasıyla dünya bir nükleer savaşın eşiğine geldi. Bunalım; ancak ABD'nin Küba'da hükûmeti devirmek için artık girişimde bulunmayacağına söz vermesi ve SSCB'nin Türkiye'deki Amerikan füze rampalarının kaldırılması karşılığında nükleer silahlarını Küba'dan geri çekmeyi kabul etmesiyle atlatılabildi. Bununla birlikte Merkezi İstihbarat Örgütü (CIA) Castro'ya yönelik suikast planları hazırlamayı sürdürdü.

Kruşçev'in Küba Bunalımı sırasında ödün verdiğini öne süren Castro, 1968'e değin bağımsız sosyalist bir politika izledi. Güney ve Orta Amerika ile Afrika'daki devrimleri destekleyici bir tutum aldı. Aynı dönemde Bağlantısızlar Hareketi'nin önderlerinden biri durumuna geldi. 1968'den sonra SSCB ile ilişkilerin düzelmesi doğrultusunda başlayan askeri ve ekonomik yakınlaşma süreci içinde SSCB'ye dönük bir dış politika izledi. 1975'te Angola'daki iç savaş sırasında Angola Halk Kurtuluş Cephesi'ni (MPLA) desteklemek amacıyla Kübalı askerler gönderdi. Bunu Etiyopya ve başka ülkelere gönderilen Kübalı askerler izledi. 1980'lerde Küba'nın yurt dışındaki asker sayısı 40 bine ulaştı.

1961'de Küba Sosyalist Halk Partisi ile birleşme sonucu ortaya çıkan Birleşmiş Sosyalist Devrim Partisi'nin (1965'ten sonra Küba Komünist Partisi) genel sekreterliğini üstlenen Castro, ülke içinde çok yönlü ve kapsamlı politikalar uygulamaya başladı. Okuma yazma seferberliği sonunda okuryazarlık oranı %90'ın üzerine çıktı. Yeni okullar açılarak eğitim olanakları yaygınlaştırıldı. Zenginlik kaynaklarının, ulusal gelirin ve sağlık hizmetlerinin dağılımında köklü değişiklikler gerçekleştirildi. İşsizlik büyük ölçüde ortadan kaldırılırken herkese çalışma yükümlülüğü getirildi. Bütün bunlara karşın tek ürüne dayalı (şeker) Küba ekonomisini dönüştürme yönündeki çabalar başarılı sonuçlar vermediğinden 1970'lerin ortasından başlayarak önemli sıkıntılar yaşanmaya başladı. Bu nedenle SSCB'nin mali desteği büyük önem kazandı.SSCB'nin Küba üzerindeki kuvvetli etkisinin bir başka sonucu da Ernesto Che Guavara'nın SSCB'nin uluslararası çıkarlarına aykırı bir şekilde giriştiği bir takım eylemlerinin engellenmesi olmuştur. SSCB'nin yoğun baskılarından bunalan Che, Küba'da daha fazla kalmayı gereksiz görerek çeşitli uluslararası eylemlere girişmiş ve bu süreç onun Bolivya'da öldürülmesiyle son bulmuştur.

Küba'da 1959'dan sonra ilk kez yerel seçimlerin yapıldığı ve devlet yapısında yeni düzenlemelerin geliştirildiği 1976'da Devlet Konseyi ve Bakanlar Kurulu başkanlığını üstlenen Castro, güçlü ve merkezi bürokrasiye dayanarak toplumsal ve ekonomik yaşamdaki yönlendirici rolünü sürdürdü. Devlet ve parti organlarında eski mücadele arkadaşlarına ağırlık verdi. Silahlı kuvvetlerden sorumlu devlet bakanı olan kardeşi Raul Castro, giderek ikinci adam konumu kazandı. SSCB ve Doğu Avrupa'nın sosyalist ülkelerinde 1980'lerin sonlarında ortaya çıkan demokratikleşme ve piyasa ekonomisine yönelme süreci karşısında Küba yönetimi, sosyalizmin Marksist-Leninist yorumuna bağlılığını sürdürdü. 1989'da Fidel Castro'nun yakın çevresindeki ordu komutanlarının karıştığı yolsuzlukların ortaya çıkarılması yönetimi ciddi biçimde sarstı. Öte yandan SSCB'yle ticaret hacminin gitgide küçülmesi ve Sovyet yardımlarının ortadan kalkması kısa sürede Küba ekonomisi üzerindeki etkilerini göstermeye başladı.

Fidel Castro 31 Temmuz 2006 tarihinde sağlık problemleri nedeniyle^[6] yetkilerini geçici olarak başkan yardımcısı ve kardeşi Raúl Castro'ya devretti.^[7] 19 Şubat 2008'de de, bir açıklama yaparak, 1976 yılından beri yürütmekte olduğu Küba'nın en yüksek yönetim organı olan Devlet Konseyi Başkanlığı görevini bıraktığını açıklamıştır.^[8] Görevden ayrıldıktan sonra Yoldaş Fidel'in düşünceleri adıyla yazdığı makalelerde gündemdeki önemli olayları yorumlamıştır.^[9][10] 25 Kasım 2016 tarihinde Fidel Castro, uzun süredir muzdarip olduğu çoklu organ yetmezliğine yenik düşerek ölmüştür. Vasiyeti üzerine cenazesi 27 Kasım'da yakılmıştır.^[11]

Castro, kendini bir "Sosyalist, Marksist ve Leninist" olarak tanımladı. Bir Marksist olarak, Küba'yı yabancı emperyalizm etkisindeki kapitalist bir devletten sosyalist topluma çevirmeyi amaçlıyordu.

Castro yoğun çalışma saatleriyle tanınıyordu, genellikle sadece 3 ya da 4'te yatıyordu.^[12] Bu erken saatleri yabancı diplomatlarla tanışmayı, yorgun olacaklarına ve müzakerelerde üstünlük kazanabileceğine inanarak tercih etti.^[13] Ernest Hemingway'i en sevdiği yazar olarak tanımlar^[14] ve okumayı severdi, ancak müzikle ilgilenmedi.^[15] Bir spor hayranı olarak zamanının çoğunu formda kalmaya çalışarak düzenli egzersiz yaparak geçirdi.^[15] Gastronomi, şarap ve viskilere büyük ilgi gösterdi. Castro'nun ömrü boyunca silah sevgisi vardı^[16] ve şehirden ziyade kırsal kesimde yaşamayı severdi.^[17]

Fidel Castro'nun dini inançları tartışma konusu olmuştur; doğduğunda vaftiz edildi ve bir Roma Katoliği olarak büyüdü, ama kendini ateist olarak tanımladı. Ayrıca Mukaddes Kitabın kadınlara ve Afrikalılara yönelik baskıyı haklı çıkarmak için kullanımını eleştirdi,^[18] ancak Hristiyanlığın dünyaya "etik değerler" ve "sosyal adalet duygusu" veren "çok insancıl kurallar" sergilediğini belirtti. "Eğer insanlar bana din dersi olarak değil, toplumsal vizyon açısından Hristiyan diyorlarsa, ben bir Hristiyan olduğumu beyan ederim" şeklinde konuştu.^[19] Ayrıca İsa Mesih'in bir komünist olduğu fikrini desteklemiştir.^[20]

• Fidel Castro, "Devrim İçin Savaşmayana Komünist Denmez", Yar Yayınları, ISBN 9757530381
• Fidel Castro, "Sosyalizmi Kuracağız", Belge Yayınları, ISBN 975-344-021-9
• Fidel Castro, "Fidel Diyor ki: Vamos Bien / İyi Gidiyoruz", Nazım Kitaplığı, ISBN 975-8271-92-X
• Fidel Castro, "Dünya Bunalımı", Onur Yayınları, Ankara, Mayıs 1987, çev. Öner Ünalan.

• Fidel Castro, Doğan Kitapçılık, İgnacio Ramonet, ISBN 975-293-502-8
• Angola Savaşı ve Ochoa Davası: Bu aksiliği bir zafere dönüştüreceğiz, İvme Yayınları, 1991, derleyen Mete Deniz.
• Küba Uzak Değil Dursun Özden; Belge yayınları, 1997, İstanbul.
• Devrim İçin Savaşmayana Komünist Denmez, Yar Yayınları, 1977, İstanbul.
• Fidel Castro Konuşuyor, Yar Yayınları, 2008, İstanbul.
• Selam Sana Fidel, Nicolás Guillén Batista, Çeviren: Celil Denktaş, Yazılama Yayınevi, 2021^[21]

Wikimedia Commons'ta Fidel Castro ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Vikisöz'de Fidel Castro ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• Fidel Castro Devlet Başkanlığı Görevinden Ayrıldığını Açıkladı - soL 23 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fidel Castro'nun Küba halkına kutlama mesajı (30 Aralık 2006) - Prensa Latina Türkçe 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fidel Castro'nun 80. yaş günü mesajı - Prensa Latina Türkçe 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.