Şemsi Belli

Şemsi Belli (1925, Malatya – 11 Ekim 1995, İstanbul), Türk şair, yazar, gazeteci, siyasetçi.

Birlik Partisi genel sekreterliği yapmıştır. Şiirlerinin yanı sıra tiyatro, gezi yazısı, anı, araştırma-inceleme alanlarında da ürünler vermiş bir edebiyatçıdır. Yerel ağız özellikleri gösteren kırsal şiirleri özellikle Anayasso adlı şiiri ile tanındı. Bir Yangının Külü adlı unutulmaz şarkının söz yazarıdır.

1925 yılında Malatya ilinin Arguvan ilçesine bağlı Kızıluşağı Köyü'nde (yeni ismiyle Yenisu mahallesi) dünyaya geldi. 1947 yılında Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olduktan sonra Ankara Hukuk Fakültesi’nde başladığı yüksek öğrenimini 1956'da tamamladı.

Avukatlık, gazetecilik (Vakit, Cumhuriyet, Ulus, Son Havadis, Milliyet, Hürriyet, Dünya gazeteleri), edebiyat öğretmenliği (Vefa Lisesi, İstanbul Kız Lisesi, Çapa Öğretmen Okulu ve Gazetecilik Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi) gibi değişik görevlerde bulundu, radyo ve televizyon programları yaptı (1953’ten 1960’a kadar Ankara Radyosunda Adım Adım Anadolu, Kırk Gözlü Heybe, İçimizden Biri; 1959 / 1960 yıllarında Kıbrıs Radyo ve Televizyonunda Adım Adım Türkiye, 1988 / 1989 yıllarında TRT’de Şiir Bahçesi), dergiler (Kervan, Çadır, Anayasso, Şiir Defteri)ve gazeteler (Memleket, Son Posta) çıkardı.^[1]

Bir ara siyasetle de uğraşan Şemsi Belli 1969 yılında Adana milletvekili adayı olduğu Birlik Partisi’nin genel sekreterlik görevinde bulundu. 1958 yılında Gülsen Hanım’la evlenen şairin Orhan (1960), Bengü (1961) ve Yağmur (1966) adlı üç oğlu oldu. 11 Ekim 1995 günü İstanbul’da hayata veda etti.

Şemsi Belli’nin ilk şiiri 1939 yılında Maceralar Dünyası dergisinde, daha sonra da 1943 yılında Orhan Seyfi Orhon’un çıkardığı Çınaraltı dergisinde yayımlandı.

Halk şiiri geleneği etkisinde ilk ürünlerini veren şair daha sonra kendi çizgisini bulmuş, serbest şiire yönelmiştir. Garip şiir akımının etkisi bu dönem şiirlerinde görülür. Düzyazı şiirleri (mensur şiir) de yazan Şemsi Belli bu alanda yetkin şairlerimizden biridir ve Ümit Yaşar Oğuzcan’la birlikte çağdaşlarından bu tarz şiirleriyle ayrılır.

Siyasal taşlamaları da olan Şemsi Belli, 1968’den sonra toplumcu gerçekçi akım içerisinde değerlendirilebilecek biçimde, ancak onlardan farklı olarak, yerel ağız özellikleri gösteren kırsal şiire yöneldi. Bu dönemin en ünlü şiiri Anayasso’dur. 1968 yılında yayımlanan bu şiir ile ülkenin doğusunda mahrumiyet içinde yaşayan insanları gündeme getirerek büyük ilgi uyandırdı. Şiirleri İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Arapça ve Azeri Türkçesine çevrildi.

Yusuf Ziya Ortaç’ın çıkardığı Akbaba ve Pardon, Papağan gibi mizah dergilerinde de değişik takma adlarla mizah yazıları da yazmdı. Bestesini Muzaffer İlkar’ın yaptığı Bir Yangının Külü adlı unutulmaz şarkının söz yazarıdır. Tiyatro, gezi yazısı, anı, araştırma-inceleme alanlarında da ürünler vermiştir.

Şemsi Belli'nin Anayasso adlı şiiri, Hakkâri'de Zap Suyu'nun kıyısında yaşayan ve tel gererek tehlike içinde suyun öte yanına geçmek zorunda olan insanların çaresizliğini anlatmaktadır. Bu şiirden ilk defa 15 Mart 1968 tarihli Savaş Gazetesi'nin bir haberinde bahsedilmişti.^[2] Haberde, Trabzon Devrim Ocağı'nın kuruluşunun 6. yılında Attilla Aşut tarafından Anayasso adlı bir şiirin okunduğu, şiirin çok beğenildiği ancak şarininin bilinmediği yer almaktadır. Milliyet Gazetesi köşe yazarı Hasan Pulur, 3 Nisan 1968'de şiiri haber yaparak şairini aramaya başladı. Boğaz Köprüsü inşası hakkında tartışmaların sürdüğü bir dönemde Zap Suyu'nu tel üzerinde geçen insanların çilesini şiir yoluyla öğrenmek toplumda büyük yankı doğurdu. Gazeteye şairin Şemsi Belli olduğuna dair haberler ulaştı. Bir gazete muhabiri kendisini bulup sorunca şairin Şemsi Belli olduğu ve şiirini ilk defa Anayasso dergisinde yayınladığı, sonra Hasan Pulur'a gönderdiği ortaya çıktı.

• Köy Akşamları (Şiir - 1945)
• Bahar Şarkısı (Şiir - 1949)
• Başşehir Sokağı (Şiir - 1957)
• Güzçiçeği 1 (Mensur şiir - 1958)
• Bahar Güneşi (Mensur şiir - 1959)
• Şeytan Diyor ki (Şiir - 1959)
• Ağabeyim Mustafa Kemal (Araştırma, inceleme - 1959)
• Yavru Vatan’dan Notlar (Gezi yazısı - 1960)
• Cumhuriyetin Eşiğinde Kıbrıs (Gezi yazısı - 1960)
• Cankuşum (Mensur şiir - 1960)
• Uykusuz Trenler (Şiir - 1960)
• Boncuk Kutusu (Taşlama şiirler - 1960)
• Karpuz Dilimi (Şiir - 1961)
• İpek Kaplı Defter (Mensur şiir - 1961)
• Gelin Telleri (Şiir - 1962)
• Öpme Beni Bu Akşam (Şiir - 1962)
• Büyük Paydos (Anı - 1962)
• Satırbaşı (Şiir - 1964)
• Güzçiçeği ll (Mensur şiir - 1965)
• Anayasso / Doğu Anadolu Şiirleri (Şiir - 1970)
• Anayasso / 5 Bölümlük Oyun (Tiyatro - 1970)
• Bir Yangının Külü (Mensur şiir - 1974)
• Otopsi (Şiir - 1974)
• Renkli Balonlar (Şiir - 1974)
• Tükenmez Kalem (Gülmece öykü - 1974)
• Ağa Kapısı (Şiir - 1975)
• Çocukluğundan Liderliğine Kadar Bülent Ecevit (Araştırma, inceleme 1975)
• Aşk Dersleri (Gülmece öykü - Tarihsiz)
• Babıâli- Babıâdi / Türkiye’de Basın Rezaletleri (Araştırma, inceleme - 1988)
• Atatürk’ün Aşk Hayatı (Araştırma, inceleme - 1988)
• Zeydo Ağa (Tiyatro - Tarihsiz)
• Fikriye (Araştırma, inceleme - 1995)
• Cudi / Doğuanadoludan Kanlı Şiirleri (Şiir - 2003)*,
• Yiyin Pez…nkler Yiyin (Şiir - 2003)

Malatya Arapgir Zompa Köyü1 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.