కల్హణుడు

కల్హణుడు ( సంస్కృతం: कल्हण ) కాశ్మీర్ చరిత్రకు సంబంధించిన రాజతరంగిణి( రాజుల నది ) రచయిత. ఇది ప్రత్యేకంగా కాశ్మీరు చరిత్రకు సంబంధించి ప్రామాణిక గ్రంథం.

అతను 1148 మఱియు 1149 మధ్య సంస్కృతంలో ఈ రచనను రచించాడు.^[1] కల్హణుడు మినహా, "పదమూడవ శతాబ్దానికి ముందు కాలక్రమానుసారం లేదా బాగా ప్రాచుర్యం చెందిన మరొక సాహిత్య రచనలు అంతగా లేవు. వాస్తవానికి లభించినా కూడా ఎక్కువ స్థల భావ వివరణ ఉన్న రచనలు పెద్దగా కనబడుటలేదు". ^[2]

కల్హణుడు కాశ్మీరీ హిందూ కుటుంబంలో కాశ్మీరీ మంత్రి అయిన చన్పాకకు జన్మించాడు, అతను బహుశా లోహర రాజవంశానికి చెందిన రాజు హర్సాకు సేవ చేశాడు. అతని జన్మస్థలం పరిహస్పూర్ మఱియు అతని జననం 12వ శతాబ్దంలో చాలా ప్రారంభంలో ఉండే అవకాశం ఉంది. అతను హిందూ బ్రాహ్మణ కులానికి చెందినవాడు అని చాలా మటుకు ఉంది, ముఖ్యంగా అతని సంస్కృత జ్ఞానం ద్వారా సూచించబడింది. అతని రాజతరంగిణిలోని ఎనిమిది పుస్తకాలలో ప్రతిదానికి పరిచయ పద్యాలు హిందూ దేవత అయిన శివుని ప్రార్థనలతో కొనసాగుతుంది. ఆ సమయంలో కాశ్మీర్‌లోని చాలా మంది హిందువులతో సమానంగా, అతను బౌద్ధమతం పట్ల కూడా సానుభూతిపరుడు, మఱియు బౌద్ధులు హిందువుల పట్ల ఈ భావాన్నే ప్రతిస్పందించారు అని తెలియపరిచాడు.^[3] సాపేక్షంగా ఆధునిక కాలంలో కూడా, కాశ్మీరీ బ్రాహ్మణులకు బుద్ధుని పుట్టినరోజు ఒక ముఖ్యమైన పండుగ. కల్హణుడు కాలానికి ముందే బుద్ధుడిని విష్ణువు యొక్క అవతారంగా హిందువులు అంగీకరించారు. ^[4]

11వ శాతాబ్దానికి చెందిన కవి బిల్హణుడు వ్రాసిన విక్రమాంక దేవచరిత్ర , రామాయణం మఱియు మహాభారతం వంటి పూర్వ ఇతిహాసాలతో కల్హణకు సుపరిచితం ఉన్నది. కారణం వీటన్నింటిని అతను తన స్వంత రచనలలో ప్రస్తావించాడు. ^[5] కల్హణ రాజతరంగిణిని వ్రాసే సమయంలో పాలక చక్రవర్తి జయసింహుడు. ఈ రచన సాధారణంగా కాశ్మీరు సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను నమోదు చేస్తుంది. కానీ రాజతరంగిణిలోని 120 శ్లోకాలు అనంత దేవ రాజు కుమారుడైన కలాశ్ రాజు పరిపాలనాకాలంలో జరిగిన అక్రమాలు, ప్రజావ్యతిరేక విధానాల గురించి వివరించింది. రాజతరంగిణిలోని ప్రాచీన చారిత్రిక వివరాలు ప్రాచీన భారతీయ చరిత్ర రచనకు ప్రామాణికంగా వినియోగపడుతున్నాయి.

• Stein, Mark Aurel (1989). Kalhana's Rajatarangini: a chronicle of the kings of Kasmir, Volume 1 (Reprinted ed.). Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0369-5. Retrieved 2011-07-11.
• Stein, Mark Aurel (1989). Kalhana's Rajatarangini: a chronicle of the kings of Kasmir, Volume 2 (Reprinted ed.). Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0370-1. Retrieved 2011-07-10.
• Donkin, Robin A.. "Beyond price: pearls and pearl-fishing: origins to the age of discoveries". American Philosophical Society.
• ధర్, KN కల్హనా - ది క్రానికల్ . 15 నవంబర్ 2008న తిరిగి పొందబడింది.